Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1828

Over de Herfstkoortsen te Amsterdam, bijzonder over die van het jaar 1826, door H.F. Thijssen, Med. Doctor, Lid van de eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsche Instituut, enz. enz. Te Amsterdam, bij P. Meijer Warnars. 1827. In gr. 8vo. 128 Bl. f 1-40.

De provinciale Commissie van Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzigt te Amsterdam stelde, in hare vergadering van 5 Maart des voorleden jaars, de volgende prijsvraag voor: ‘Welke is de aard en bijzondere eigenschap der laatst geheerscht hebbende Ziekte in onze Noordelijke Provinciën geweest? In hoedanig verband staat zij met de plaats gehad hebbende buitengewone Natuurverschijnselen? In hoeverre is zij door plaatselijke omstandigheden gewijzigd geworden? Welke behandeling is de gelukkigste geweest, zoo wel met opzigt tot de geringste sterfte, als de minste en ligtste naziekten? Welke is de aard en de geschiktste behandeling dezer naziekten, en wat kan

[p. 16]

men ter voorkoming van deze zoo wel, als van de vernieuwing der Epidemie in het werk stellen?’

De Heer thijssen, (zoo wij ons niet bedriegen) lid van gemelde provinciale Commissie, gaf onder bovenstaanden titel zijne bevindingen uit over de Ziekte, zoo als zij te Amsterdam was waargenomen, om tot bouwstoffen en daadzaken te dienen voor de verlangde Verhandeling. Daar derhalve de Schrijver zijn werk uit dit oogpunt vooral beschouwd wil hebben, zoo zullen wij het ook uit dit oogpunt inzonderheid beoordeelen.

Iets over de natuurlijke gesteldheid van Amsterdam en over de Najaarsziekten in die stad gaat, als inleiding, vooraf. Dit historische gedeelte is met veel vlijt bearbeid, en wij herkenden daarin den kundigen Schrijver van de Geschiedkundige Beschouwing der Ziekten in de Nederlanden. Hierop volgt eene ontvouwing van de ziektegesteldheid van Amsterdam in 1826, waarin de beginselen, opkomst, voortgang en loop der koortsen wordt beschreven en door bijzondere ziektegevallen opgehelderd. Eindelijk handelt de geleerde Schrijver ook over den eigenlijken aard der Ziekte, welke hij in verband brengt met eene eigendommelijke ontaarding van de milt, door hem in 12 van de 15 geopende lijken gevonden; een gevolg, naar des Schrijvers meening, van in versterving overgegane ontsteking; terwijl hij die miltontsteking niet voor een uitwerksel der koorts houdt, maar voor dat van den onmiddellijken invloed van het moerasgif op dit ingewand.

Men ziet uit deze korte opgave van den inhoud, dat dit geschrift meer behelst, dan een eenvoudig verhaal van de Ziekte, zoo als zij in Amsterdam gezien is. Er is eene theorie over haren aard bijgevoegd, en men heeft hier niet alleen daadzaken, maar ook redeneringen, niet slechts bouwstoffen uit de ondervinding, maar ook bespiegelingen en vooronderstellingen. Dit laatste kan op de aanstaande Prijsverhandeling niet dan nadeelig werken. Want is, gelijk wij meenen, de Heer thijssen lid der Commissie, welke die Verhandeling moet beoordeelen, dan zal hij, die naar den prijs dingt, zich al ligt

[p. 17]

genoopt gevoelen om deze theorie aan te nemen, of zij kan althans aan den loop zijner denkbeelden zelfs ongemerkt eene bepaalde rigting geven. En al ware ook de Heer thijssen geen lid dier Commissie, noch beoordeelaar van de Prijsverhandeling, dan nog zou zijn naam als Schrijver bij velen het vrije onderzoek naar den aard der Ziekte kunnen belemmeren, bovenal daar de theorie van den waarnemer op zijne Ziektebeschrijving niet zonder invloed kan geweest zijn. Het is te bejammeren, dat zoo weinig Schrijvers de kunst verstaan, om eene Ziekte te beschrijven, zonder er hun oordeel en hunne redekavelingen in te mengen. Immers, die eene ziekte wil leeren kennen, vraagt niet, hoe men er over gedacht, maar wat men gezien hebbe; en hij zal te hooger prijs op de waarnemingen stellen, hoe zuiverder en onvermengder zij zijn voorgesteld. Wij opperen deze aanmerking niet, om het geschrift van den Heer thijssen te verkleinen, wien wij om zijnen ijver, kunde en geleerdheid hoogachten; maar omdat wij ons overtuigd houden, dat hetzelve, als bijdrage tot de gevraagde Verhandeling, beter aan het bedoelde oogmerk voldoen zou, wanneer de theorie en bespiegelingen waren achterwege gebleven, en de beantwoorder der vraag in deze bladen alleen waarnemingen hadde aangetroffen, door welke hij, zonder eenige vooringenomenheid of te voren opgevat gevoelen, in staat was gesteld tot een onbevooroordeeld onderzoek.