Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Mijne geneeskundige lotgevallen.
Door Dr. J.W.E. de Man, Stads Geneesheer te Sneek.

De gewigtige voorvallen der kindschheid blijven den mensch, dikwijls tot in den hoogsten ouderdom, met levendige kleuren in het geheugen afgemaald. Zoo zal ik, b.v., nimmer vergeten de aangename oogenblikken, toen het bepaald was, dat ik mij der Geneeskunst zou toewijden; eensdeels, omdat zij gewis de belangrijkste mijns levens geweest zijn, daar in dezelve het lot over mijne toekomstige maatschappelijke betrekking geworpen werd, en anderdeels, omdat de werkkring van Geneesheer mij verreweg de verkieslijkste scheen. Immers, geboren onder de staatkundige omwentelingen onzes Vaderlands, en opgekweekt onder de gedurige afwisselingen van onzen leeftijd, was ik bevreesd, mijn sinancieel belang aan de luimen van veranderlijke menschen te wagen, en vond het daarom, bij bedaard onderzoek, verstandig, het veld der Natuur, waar de Onveranderlijke alleen den schepter zwaait, en

[p. 618]

waar geen menschelijk gezag iets vermag, te kiezen. Doch niet alleen deze genie-trek, ook mijn gevoel maakte mij toen gelukkig. Vol verrukking staarde ik het Geheelal aan; - mijne sonkelende oogen draaiden, bijna onwillekeurig, her- en derwaarts, en mijne blikken rolden door de schepping; onder één gezigtpunt vereenigde ik het naauwelijks zigtbare zandkorreltje met de het oog verblindende zon; ik bezag het, mijnen verpletterenden voet ontvlugtende, aardwormpje, en ik beschouwde den mensch. Dit pronkstuk der schepping, het wezen, dat de Geestenwereld aan het dierenrijk verbindt, en de wereld in miniatuur voorstelt, zou de spil worden, om welke alle mijne werkzaamheden moesten draaijen; den lijdenden mensch zou ik leniging toebrengen; den stervenden uit de kaken des doods redden; - eene reeks van dergelijke heerlijke, zich schielijk opvolgende, denkbeelden verschafte mij, als onervaren jongeling, eene soort van Hemelvreugde. Het parkement, waarop eens mijne Doctorale bul van Geneesheer zou geschreven worden, scheen alles, wat ooit eenige wezenlijke waarde voor mij zoude kunnen hebben, te zullen bevatten, en reikhalzend trad ik de scholen der wijsheid binnen.

Spoedig echter ontwaarde ik, dat al het ondermaansche ijdelheid is, en dat ik als jongeling gedroomd had. De geleerdste mannen toch dachten niet eensgezind over het maaksel en de werkingen van den gezonden mensch, en niemand hunner kon mij denzelven volledig uitleggen. Het meestgewapende oog kon niet eens tot het sijne weefsel van ons ligchaam doordringen, veel minder eenig men schelijk vernuft zijn eigen ik bevatten: geen stofbewoner was berekend voor de werken des Eeuwigen, even min als zijne krachten iets tegen den Almagtigen vermogen. - In de logica had ik geleerd, dat het begin van alle kennis cognitio historica is, welke door de zintuigen verkregen wordt, zonder welke er geene cognitio philosophica, het vermogen om oorzaak en uitwerksel te kunnen vereenigen, mogelijk is; op het collegie vernam ik, dat men nog van vele dingen geene cognitio historica

[p. 619]

had kunnen krijgen: de conclusie was dus allertreurigst, en de Geneeskunst had voor mij veel van hare waarde verloren. Dan, ik was, helaas! ingescheept, en moest medevaren. Hetgeen men van den gezonden mensch wist, poogde ik te leeren kennen, en trad vervolgens, met een geprangd gemoed, de gehoorzalen over den zieken en zijne genezingswijze in.

Daar hoorde ik van verschillende geneeskundige stelsels, dat is, zoo als het mij voorkwam, omdat de waarheid mathematice slechts éénig kon zijn, van menschelijke hersenschimmen, gewagen, en schrikte. Ik hield mij echter nog aan een' stroohalm vast, hopende, dat, op éénen na, alle deze Systhematici nietsbeduidende geneeskundige mannetjes zouden zijn; doch ik bedroog mij vreesselijk: zij behoorden meest allen tot het corps d'élite. Wat nu te doen? Beslissen tusschen die Hooggeleerde Heeren kon ik niet, en het verstandigste scheen mij toe, mijne Leermeesters maar als een vroom Student aan te hooren, hunne dictata als heilige oorkonden te beschouwen, en hen, even als een Catechiseerjongen zijnen Catechiseermeester nabaauwt, om, bij het doen van zijn examen tot lidmaat, niet tegen de orthodoxie te zondigen, maar na te praten. Doch, gedurig hoorende van Boerhaavianen, Brownianen enz., dreef mij het van vader Adam geërfde menschelijke zwak, de nieuwsgierigheid, wel eens aan, om in een verboden boek te gluren, en de mensch nam bij mij, als zelfdenkend wezen, spoedig zijne regten in. De dictata van mijne Professoren werden minder onfeilbaar; ik kon mij van Akademische oproerigheid niet geheel meer vrij gevoelen, en was zelfs zeer bevreesd, om, bij het doen van mijne examens, heterodox te zijn en afgekeurd te worden. Mijne vrees was echter, om de probiteit van mijne Examinatoren, ongegrond, en ik werd Doctor Medicinae.

Nu was ik bezitter van den mij als jongeling voorgestelden grootsten schat, - van mijne Doctorale bul; dan, ach! als man kon ik dezelve slechts als eenen reispas aanzien, wiens bezit mij minder gelukkig, ja zelfs eenigzins

[p. 620]

ongelukkig maakte, want mijn goede vader had er het geld voor betaald, en ik moest mijne geneeskundige reis aannemen.

Als een het ouderlijke huis verlaten hebbende en aan zichzelven overgelaten zoon stond ik reisvaardig. In het verschiet zag ik het doel mijner reis, menschengenezing, liggen; doch verschillende wegen, alle met wegwijzers voorzien, leidden derwaarts. Op den eersten wegwijzer stond het materia peccans van boerhaave; op den tweeden, sthenia et asthenia, van brown; op den derden, contraria contrariis curentur, van galenus; op den vierden, similia similibus curentur, van hahnemann; op den vijfden.... Doch genoeg, want er was eene groote menigte. Radeloos, wat te doen, en mij, daar ik toch voorwaarts moest, schoorvoetende in beweging stellende, zag ik eindelijk eenen wegwijzer, op welken stond: voor de Εκλεκτικοὶ, en dezen weg sloeg ik in. Denzelven heb ik gedurende verscheidene jaren zoeken te bewandelen, en durf hem iedereen met ruimte aanbevelen. Ik moet daarbij echter bekennen, dat dezelve zeer moeijelijk te vinden is, daar men met alle bijwegen moet zoeken bekend te worden - en, dat ik mij dikwijls naar de systhematische of hoofdwegen heb afgedwaald gezien.

Op deze mijne reis heb ik, onder meer andere, de volgende wijsheidslessen opgegaard:

1. Op mijnen wandelstaf heb ik het: amicus Plato, amicus Socrates, sed magis amica veritas, laten graveren, omdat ik ondervonden heb, dat de opvolging van deze spreuk den besten steun oplevert. Deze staf is voor mij van groote waarde, en maakt, dat ik hippocrates nog gedurig als goed' vriend ontmoet, en broussais vaak tot reisgezel heb.

2. Wij moeten niet bij het schitterend uitwendige blijven stilstaan, of weidsche benamingen vertrouwen. De bij den ingang meest uitlokkende wegen loopen dikwijls dood, en het fraaiste uithangbord prijkt wel eens voor de slechtste herberg.

[p. 621]

3. Men passe vooral op, om elkander niet tegen het lijf te loopen, en op weg te blijven staan razen en schelden. Want, behalve dat dit tegen het decorum indruischt, is het ook onverstandig, daar wij dan niet vooruitkomen.

4. Wij moeten niet te driftig loopen; want dan observeren wij den regten weg te weinig, worden spoedig vermoeid, en struikelen wel eens.

5. Vooral moeten wij oppassen, dat de leeken niet ontdekken, dat wij zulke verschillende wegen bewandelen; want dan verliezen wij het vertrouwen, en berooven ons dikwijls van het noodige reisgeld.