Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Iets, over Pestalozzi.

Onmogelijk is het, de uitdrukking van zijn gelaat daargelaten, leelijker te zijn, dan pestalozzi was. Verbeeldt u een grijsaard van vijf voet twee duim, met een' hoogen rug, naar het uitwendige allerslordigst uitgedost, met grijs, sluik haar, zeer pokdalig en vol sproeten, vertoonende niet éénen regelmatigen gelaatstrek. Maar onder het edelst voorhoofd straalden twee oogen, niet van een vuur, dat blikstems uitschiet, maar van het innerlijk licht eener ziel, te eenemaal verzwolgen in één groot denkbeeld. Zoo was pestalozzi. Kindermin was zoo nadrukkelijk op zijn gelaat geprent, en verhelderde hetzelve met een' zoo zachten glans, dat de lieve kleinen zich onwederstaanbaar voelden aangetrokken naar eenen man, wiens uiterlijk men zeggen zou, dat hen moest afschrikken; waarvan ik zelf, bij een mijner kinderen, nog geen drie jaar oud, een zeldzaam en aandoenlijk bewijs heb ondervonden. Zijn gesprek intusschen, ten minste in zijnen ouderdom, was bijkans onverstaanbaar voorhen, die niet gewoon waren hem te hooren spreken, en het Hoogduitsch-Zwitsersch niet kenden. Hij miste nagenoeg alle zijne tanden; zijne uitspraak was snel en verward; zijne stem nu zeer luid, dan fluisterend; hij sprak in een mengelmoes van Hoogduitsch, Zwitsersch en Zurichsch. Vandaar, dat het volk te Yverdun zeide, dat hij Pestalozzisch sprak. Dus was de spraak van den man, wiens schriften, helder en diep tevens, schitterden van oorspronkelijke schoonheden, en, in een' levendigen, zuiveren en krachtigen stijl, de ziel en het genie van derzelver maker weêrkaatsten. Pestalozzi behield in zijne grijsheid eene groote levendigheid in alle zijne bewegingen. Zijn einde was zijner loopbane waardig. Sinds eenigen tijd afgezonderd levende, wijdde hij zich, met eene buitengewone drift, geheel aan den arbeid, zich zelfs geene nachtrust meer vergunnende. De ziekte, welke daarvan het gevolg was, rukte hem op den zevenden dag weg. Te midden van het hevigst lijden bleven hem zijne kalmte en helderheid bestendig bij. Zijn einde voelende naderen, verzamelde hij zijn gezin rondom zich,

[p. 285]

nam afscheid van hetzelve, en sprak, omtrent een uur lang, met de uitdrukking eens Engels en op den toon als van een' Profeet. Hij zeide, dat hij nu het ware ging leeren kennen, en lezen in het boek der waarheid; dat hij gaarne nog eenigen tijd in het midden der zijnen zou vertoefd hebben, maar dat hij, daar zijn dood bepaald was, met blijdschap stierf; dat zijn tegenwoordig gezin niet geroepen was, om het plan te volvoeren, waaraan hij zijn gansche leven had toegewijd, zonder het zelf te hebben kunnen vervullen; dat de zijnen op Neuhoff (zijn landgoed) moesten blijven, aan de armen land, om te bebouwen, geven, en hun zoo veel goed doen, als mogelijk was; en dat hijzelf nog een' verschrikkelijken storm had door te staan, maar dat hij sterven zou, hun toelagchende. In den avond van zijn verscheiden greep inderdaad eene zoo smartelijke crisis plaats, dat hij zijne bewustheid verloor. Des anderen daags kreeg hij spraak en kennis weder, en schikte zelf met zorg zijne dekens, zijn hoofdkussen en zijne slaapmuts te regt; weinige oogenblikken daarna blies hij den laatsten adem uit, met eenen glimlach op de lippen. Hij had begeerd in het dorp Bir begraven te worden, digt bij zijn landgoed, zouderpraal, alleen begeleid door landlieden en arme kinderen, en dat zijn graf nabij de school zou zijn.