Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Vaderlandsche Karakterkunde', of Karakterschetsen van tijdperken en personen, uit de Nederlandsche Geschiedenis, van de vroegste tijden af tot op de Omwenteling van 1795. Door N.G. van Kampen. IIden Deels 1ste Stuk. De zeventiende Eeuw. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1826. In gr. 8vo. 438 Bl. f 3-60.

Alwie de geschiedenis, ook van zijn vaderland, wil ken-

[p. 650]

nen, behoort meer te willen weten, dan hetgeen hem elke dorre kronijk, elk dagblad kan verhalen. Het karakter der voorkomende personen is wel een der voornaamste voorwerpen, aan welke hij zijne aandacht onverdeeld behoort te wijden. Indien men dit verzuimt, dan mist men den juisten maatstaf, met welken men de meerdere of mindere zedelijkheid der verhaalde daden alleen kan afmeten. De geschiedenis moet ons het spoor wijzen tot zedelijkheid; zij moet ons de afwegen en doolwegen naauwkeurig leeren kennen. Dan wordt men onderwezen, terwijl men zich vermaakt; dan leert men goed zijn, niet enkel schijnen. Het is geen wonder, dat zij, die elke zedelijkheid als filozoofsche deugd verfoeijen, ook de geschiedenis verdraaijen, ten einde hunnen landgenooten een krachtig middel uit de handen te wringen. Zij lezen zekerlijk nooit den brief van den Apostel jacobus; en waarom zouden zij dan de geschiedenis, ook van ons vaderland, zoo laten spreken, als zij spreekt tot het hart, dat van zedelijkheid wil hooren, maar zoo als het Evangelie dezelve eischt en bevordert? De offenfive alliantie van bilderdijk en consorten kan, indien de Nederlanders maar op hunne hoede zijn, niets dan goed stichten.

Het werk, dat voor ons ligt, overtuigt er ons van. Reeds was een ander Recensent, bij het verslag van het Iste Deel, van dezelfde gedachte (Letteroeff. 1827, bl. 30-32). Met hem stemmen wij volkomen in. Ook het volgende geslacht zal hierin niet veel verschillen. De bekende factie is daarvoor ook beducht. Vandaar hun brandroepen en getier. Surdis narrant fabulam. Alwie immer zoo hard schreeuwt, toont, alleen met dooven te doen te hebben. Alwie het ook goed met de menschen meent, maakt noch behoeft zulk razend getier.

Dit gedeelte van van kampen's voortreffelijk werk bestaat uit vier hoofdstukken, en handelt over het tijdperk van het Bestand tot den dood van maurits; over het tijdperk van frederik hendrik; over de Burgertwisten en Oorlogsroem ter zee, van den Munsterschen Vrede tot den Oorlog van 1672, het tijdperk van jan de witt, en over de Stadhouderlijke Regering van willem III. Hier wordt alzoo behandeld een belangrijk gedeelte der vaderlandsche geschiedenis; tegen welk gedeelte vooral bilderdijk en zijn Joodsche vriend zich de meest schandelijke verdraaijingen hebben veroorloofd. De Heer van kampen gaat, in zijn oor-

[p. 651]

deel over tijden en personen, onpartijdig te werk, zonde dat het scheef oordeelvellen van meergenoemden hem, uit kracht van terugwerking (reactie), van den gulden middelweg afbrengt. Deze is eene wezenlijke en te grootere verdienste, naarmate eenige tegensprekers dier bevooroordeelde clubs minder getrouw zich houden aan de spreuk: medium tenuere beati.

Tot proeve kiezen wij het slot der beoordeeling van willem II: - - ‘Het waren dus alleen de omstandigheden, die het ongeluk van willem II uitmaakten. Had hij na den dood van willem I of dien van maurits geleefd, hij zou waarschijnlijk, gelijk zij, de redder en schutsheer van Neêrland geworden zijn door den oorlog, dien hij boven alles beminde, en die toen noodzakelijk was. Thans verkeerde hij in omstandigheden, strijdig met zijne geaardheid: zijn vurige geest, op werkzaamheid gesteld, verkwijnde in den vrede; en wij zien, met inachtneming a ler omstandigheden, geene reden, om aan het geheime verdrag met Frankrijk te twijfelen, door hem, na zijne zegepraal op Holland, met d'estrades gesloten tot hernieuwing des oorlogs tegen Spanje, en verklaring van denzelven aan het Engelsche Parlement: iets, waarin hij ongetwijfeld, meer nog dan door vroegere daden, zijne magt te buiten ging, en den Staat, die kort daarna in eenen verderfelijken oorlog ter zee werd gesleept, reeds vroeger aan een' nutteloozen land- en zeeoorlog te gelijk zou hebben gewaagd. Men moet echter, bij de vele harde en ongunstige beoordeelingen van 's mans karakter door tijdgenooten, de omstandigheden niet uit het oog verliezen. Willem II stierf te vroeg, om aan de Natie te hebben kunnen toonen, wat hij geweest zou zijn.’

Dezelfde onpartijdigheid gaat overal met waarheidsliefde en vrijmoedigheid gepaard, en op elke bladzijde van dit werk vinden wij dit gezelschap bijeen. Wij hebben hetzelve in de eerste plaats aan bilderdijk, da costa en zulke schreeuwers te danken. Zoo komt uit het kwaad het goed voort. Zij mogen dan hunnen onzin verder gerust uitstallen; zij openen aan betergezinden den mond., en het waarheidlievend publiek trekt er het meeste voordeel van. Zeg het voort!

De lezing van dit werk wordt ieder, vooral der jeugd, door ons aanbevolen. Romanlektuur wekt slechts begeerten op, die wel onbevredigd moeten blijven. Maar hier vindt elk

[p. 652]

Nederlander overal stof om zich te verheugen, dat in dit ons goede land zoo velen ons zijn voorgegaan op den weg, dien niemand dan met vreugde inslaat, dan met vermeerderd geluk ten einde brengt. ‘Vele stormen heeft de vrijheid, en de wankelbare staatsregeling, gedurende de zeventiende eeuw, doen ontstaan; menige jammerlijke gebeurtenis heeft onze geschiedenis met bloed bevlekt; doch wie zou toch niet den toestand der Nederlandsche Republiek, met alle hare groote mannen en vrije ontwikkeling, de voorkeur geven boven den doodslaap, waarin toen de zuidelijke gewesten waren verzonken!’ - Neen, wij benijden den Franschen hunne gouden eeuw onder lodewijk XIV niet.

Van kampen's werk heeft geene verdere aanprijzing noodig. Dus punctum.