Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Reis door Zweden, Noorwegen, Lapland, Finland en Ingermanland, in de jaren 1817 tot 1820. Door F.W. von Schubert, Doctor in de Godgeleerdheid, enz. Uit het Hoogduitsch. III Deelen. Te Deventer, bij A.J. van den Sigtenhorst. 1824-1827. In gr. 8vo. 1183 Bl. f 11-35.

Onder de boeken, die algemeen verdienen vertaald te worden, behooren ongetwijfeld goede Reisbeschrijvingen. Elk volk, welks smaak niet geheel bedorven is, verlangt ook andere volken te leeren kennen, van derzelver goede zoo wel als kwade zijde, om, met vermijding van het laatste, het eerste na te volgen. Indien het volk, onder hetwelk de Reiziger zich ophield, merkwaardig genoeg is, en de Schrijver al de vereischten bezit, om zijne bevindingen naauwkeurig en getrouw mede te deelen, dan heeft men geene aanbeveling, nog minder ontschuldiging noodig, bij de uitgave van zulk eene algemeen belangrijke Reis, ofschoon dezelve mogt vertaald zijn. Deze aanmerkingen gelden volkomen, aangaande dit hier aangekondigd voortreffelijk werk. Ook van den Uitgever, die in het vertalen ook van andere werken zeer kiesch is, en die de belangrijkheid der geschriften, door goede vertaling, niet vermindert, liet zich niet anders verwachten, dan hetgeen in alle opzigten goed is. Hartelijk wenschen wij, dat zijne kostbare onderneming genoegzamen bijval vinde bij Landgenooten, die, wij verzekeren het hun, voor hun geld een boek bekomen, dat zij niet te duur betalen, en tot welks lezing zij altijd met vrucht zullen wederkeeren. Indien wij ons, met den Uitgever, hierin mogten bedriegen, dan zouden wij nog het meest betreuren de verderfelijke Romanziekte onzer dagen, welke alleen oogen

[p. 647]

heeft voor menschen uit de maan, en geheel geene voor menschen op aarde. Doch hiervan genoeg!

‘Von schubert (Voorb. bl. III.) is geen gewoon reiziger, die alles slechts met een vlugtig oog beschouwt: zijne aanteekeningen zijn wezenlijk bijdragen tot eene naauwkeurige kennis van de door hem bereisde streken, en van des te meer waarde, daar hij, vooral in het hooge Noorden, plaatsen bezocht, die bijna nooit door den voet van eenen buitenlandschen reiziger betreden zijn, en zijne verbindtenissen met aanzienlijke personen hem den toegang tot een aantal officiele stukken verschaften.’ Bij het lezen dezer Reis hebben wij de waarheid van dit getuigenis overal gevoeld, en bij het onderschrijven van hetzelve gelooven wij het werk genoegzaam aan te prijzen, hoezeer niet aan hen, wier smaak verbasterd is, en alleen kan geprikkeld worden door het verhaal van zonderlinge reisavonturen, die alleen aan het brein of de verbeelding des reizigers het aanzijn verschuldigd zijn. Doch wij gelooven, dat er nog Lezers genoeg in Nederland zullen zijn, die aan Schrijver en Vertaler, voor hun welvolbragt werk, den verschuldigden lof niet zullen onthouden. - Zweden toch, dat onder zijne nieuwe dynastie zich zoo magtig ontwikkelt, verdient naauwkeurig en volledig beschreven te worden. Dit geschiedt door de aanteekeningen van den Reiziger. Deze Reisbeschrijving zal dus van blijvende waarde zijn voor de kennis der door schubert bereisde landen. De Nederlander vooral, die zijn geluk waardeert, als levende onder het grondwettig bestuur van zijnen liberalen Koning, zal, bij het doorlezen dezer Reis, de Grondwet zijns Vaderlands op te hoogeren prijs stellen, hoe meer het hem blijkt, dat ook Zweden met zijne godsdienstige en vaderlandlievende inwoners, juist door den liberalen constitutionelen regeringsvorm, een der gelukkigste rijken is van het hedendaagsche Europa.

De Vertaler heeft eenige bijzonderheden weggelaten, die voor het algemeen van zeer weinig gewigt zijn, zonder daarvan altijd aan den voet der bladzijden rekenschap te geven; ook de opgaaf van schubert's dagreizen, met den afstand der steden, dorpen en posthuizen. Wij vinden geene reden om hem dit kwalijk te nemen, dewijl zijn overig oordeelkundig uitgevoerd werk genoegzamen waarborg oplevert, dat hij hierin is te werk gegaan cum ratione modoque.

Op deze algemeene aanprijzing van schubert's Reis

[p. 648]

zouden wij een meer bijzonder verslag nu moeten laten volgen, bijaldien ons Tijdschrift eene bepaalde rubriek had voor aardrijkskundige wetenschappen. Met eene dorre schets vullen wij veel plaats zonder nut, en voor eene doorloopende beoordeeling hebben wij ook te weinig ruimte. De Lezer stelle zich daarom met het volgende tevreden.

Het Eerste Deel beschrijft de reis door het Zuidelijke en Oostelijke Zweden. Zij wordt aangevangen met het postjagt te Straalsund, en op het einde bevindt zich schubert in Norrland. Zijne reis had hij genomen door Schonen, Blekingen, Smaland, Oost-Gothland, Sudermanland en Upland, naar Stokholm, Upsala en Gefle. Dit Deel is voorzien met eene plaat, voorstellende de majestueuze Dalelf met hare watervallen bij Elfkarleby. Von schubert levert bladz. 363 volg. van dezelve eene naauwkeurige beschrijving, welke wij ter naauwernood konden in de pen houden.

Het Tweede Deel behelst de reis door het Noordelijke Zweden en Lapland. Van Gefle verreist von schubert verder door Norrland, Angermanland, West-Bothnië, Lapland, Helsingland, en toeft te Karböle. Als Aanhangsel wordt bij dit Deel gevoegd eene Beschrijving der bijzondere Zweedsche Lapmarken, bl. 337-375, en Overzigt over het Noorweegsche en het Oud- en Nieuw-Russische (Finsche) Lapland; bl. 376-387. Eene fraaije plaat, voorstellende de Middernachtszon op Afvasaxa, versiert dit Deel; gelijk eene dergelijke gevoegd is bij het laatste, het Noorderlicht in Helsingland.

Het Derde Deel bevat de reis door het Westelijke Zweden, Noorwegen en Finland, welke, van Karböle in Helsingland aangevangen, loopt door Dalecarlië, Wermeland, Noorwegen, West-Gothland, Sudermanland, Upland, Halland en Schonen, en over zee naar Aland, verder naar Petersburg, en door Ingermanland en Finland tot Stokholm.

Volgens dit beloop der reis, valt vooral in de twee laatste Deelen veel op te merken, dat men elders niet, ten minste niet zoo volledig en naauwkeurig, opgeteekend vindt, vermits hier de reis meer loopt door minder, van buitenlanders, bezochte streken. Uit dien hoofde is het laatste gedeelte der reis niet het minst belangrijke in deze Reisbeschrijving.

Hetgeen deze reis vooral belangrijk maakt, is de goede geest, die in dezelve heerscht. Het wetenschappelijke, hier in geenen deele verzuimd, wordt, naar ons oordeel, overtroffen door 's Schrijvers opmerkzaamheid op de verstandelijke, zedelijke en godsdienstige gesteldheid der menschen, wier landen hij

[p. 649]

is doorgetogen. Dit lag misschien in het plan des Schrijvers, of in zijne hoedanigheid, als Koninklijken Superïntendent. Zijne afzonderlijke beschrijving van pastorijen doet ons overal aan zijn eigendommelijk karakter als Superïntendent denken. Doch dit geeft juist in ons oog aan deze Reisbeschrijving meerdere waarde, dan wanneer alleen merkwaardigheden werden beschreven, met voorbijgang van den mensch, die niet altijd naar verdienste door Reizigers wordt gadegeslagen. Het moge van eenige Reisbeschrijvingen gelden, wat het kan, hetgeen montaione ergens verklaart: Les voyages sont bons, non pour rapporter, combien de pas à Sancta Rotunda, ou la richesse des caleçons de la Signora Livia, mais pour frotter et limer notre cervelle contre celle d'autrui. Er blijft altijd nog een edeler doel open voor den Reisbeschrijver, om namelijk niet enkel op de hersenen, maar ook op het hart zijner Lezers te werken. En hierin laat von schubert velen achter zich. Daarenboven laat onze Reiziger geene merkwaardigheid onopgemerkt. Waar het noodig is, heldert hij op, ook uit de oude geschiedenis; zoodat hier bijeengevoegd wordt, hetgeen, oud of nieuw, hoogstbelangrijk is.

Hun, die niet enkel lezen om den tijd te korten of te vermoorden, kunnen wij verzekeren, dat zij, zelfs bij meermalen herhaalde lezing, dit boek met nut zullen in de hand nemen; terwijl het, door de uitvoerige inhoudsopgaaf, welke als register voor ieder Deel dienen kan, bij elke voorkomende gelegenheid kan en zekerlijk zal geraadpleegd worden. Hoe weinig wij ook hebben gezegd, is voor zulke Lezers, die lezen om wijzer en beter te worden, het bovenstaande genoeg; maar voor hen, die bijna als met stoom door de boeken vliegen, en die daarom veel met water ophebben, zijn reeds drie woorden te veel. Wij hopen, dat zulke waterdrinkers in Nederland nog op den algemeenen regel uitzonderingen zijn. Faxit Deus!