Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Iets voor Landbouwers, over het zaaijen van koolzaad en andere veldgewassen op rijen; door A. Numan, Directeur van 's Rijks Veeartsenijschool, Hoogleeraar aan dezelve, enz. enz. Te Groningen, bij R.J. Schierbeek. 1827. In gr. 8vo. 63 Bl. (Met twee Steendruk-platen.) f 1-:

De Hoogleeraar numan maakt de Nederlandsche Landbouwers in dit kleine geschrift met twee werktuigen bekend, welke in de Groninger Ommelanden, het eerste vooral in het Hunsingo-kwartier, gebezigd worden.

Dit eerste, waarvan de uitvinding niet met zekerheid bepaald kan worden, daar men ook een soortgelijk in Vriesland sedert lang en vrij algemeen tot den cichorei-bouw gebezigd heeft, bestaat in eene trommel, welke men eerst van koper, naderhand (om den minderen prijs en de geringere zwaarte) van blik vervaardigd heeft, en die met gaatjes doorboord is. Deze trommel is aan het midden met een wiel of schijf voorzien, en draait om eene as, welke aan den steel van het werktuig bevestigd is. Zoodanig was het eenvoudig werktuig ingerigt, hetwelk door den Landbouwer marten aesges, te Zuurdijk, het eerst voor het zaaijen van koolzaad in gebruik is gebragt; terwijl het zeer overeenkomt met die zaaitrommels voor den cichorei-bouw, welke men, gelijk reeds gezegd is, in Vriesland reeds vroeger bezigde, en aldaar zaaikroodjes, cichorei-kroodjes noemt. Naderhand heeft wijlen Prof. uilkens dit werktuig eene verandering doen ondergaan, door de verbinding van meerdere trommels, ter bespoediging der rij-zaaijing. Deze trommels zijn met hunne stelen (of raamleiders) aan eene dwarslat of leider bevestigd, die aan beide zijden door twee personen bewogen wordt, waarvan de een de zaaijing hoofdzakelijk bestuurt; en op deze lat kunnen de raamleiders naar behoef verschoven worden, d.i. naar dat men de rijen wijder uiteen of digter bij elkander begeert te brengen. De Schrijver meent, dat men dit werktuig niet tot koolzaad behoeft te beperken; door, namelijk, de trommel met losse blikken ringen, die

[p. 637]

met verschillende openingen, naar gelange van de grootte van het zaad, doorboord zijn, te voorzien, kan men het werktuig dienstbaar maken voor het zaaijen van onderscheidene graan- en veldgewassen op rijen, waarvan de voordeelen boven de uitstrooijing van het zaad met de vlakke hand over de geheele oppervlakte des lands reeds voorlang erkend zijn.

Het tweede werktuig is een boonenzaaijer, uitgevonden door jannes. willels krijte, Landbouwer op de Waarden in het Westerkwartier der provincie Groningen, omstreeks 1808 of 1810. Hetzelve is eigenlijk alleen voor het zaaijen van paarden- of duivenboonen uitgedacht, en bestaat uit eenen kruiwagen, welke eenen bak heeft, die van onderen schuins toeloopt, en waaraan een deurtje is aangebragt, waardoor de boonen bij de zaaijing uitvallen. Deze verzamelen zich in dien bak uit eene daarin geplaatste trommel, welke door twee krukken, de eene aan het rad van den kruiwagen, de andere aan de trommel zelve bevestigd, in beweging wordt gebragt.

Het is ons zonder figuren niet mogelijk, de twee bedoelde werktuigen naauwkeuriger, te doen kennen. De Schrijver zelf vergenoegt zich in zijn geschrift met de opgave van het gebruik; terwijl het zamenstel der werktuigen in de plaatverklaringen gegeven wordt. Deze, hoezeer in uitvoering geenen bijzonderen lof verdienende, helderen echter de zaak voldoende op, en beantwoorden in zoo verre aan het oogmerk.

Het nut dezer werktuigen moet Recensent aan de beoordeeling van Landbouwers, die hierin volgens ervaring kunnen oordeelen, overlaten. Intusschen komt het doel van den Schrijver hem zeer prijsselijk en navolgenswaardig voor. Het is, namelijk, te bejammeren, dat de landbouwkundige handelwijzen en gebruiken van de onderscheidene streken van ons vaderland in de overige gewesten zoo geheel onbekend blijven; en het ware te wenschen, dat, door meer dergelijke provinciale praktijken algemeen bekend te maken, de ondervinding van elk meer dienstbaar gemaakt werd aan het nut van allen. Het spreekt van zelf, dat men daarbij, hetgeen enkel plaatselijke nuttigheid heeft, niet behoort aan te prijzen als algemeen voordeelig. Doch deze hier beschrevene werktuigen schijnen in hun gebruik niet zoo beperkt te zijn. Wij hopen derhalve, dat onze Landbouwers, in dit en andere gevallen, de les van echte levenswijsheid zullen behartigen,

[p. 638]

die men wel misduiden en misbruiken, maar nooit genoeg in ware beoefening brengen kan: Beproeft alle dingen, en behoudt het goede.