Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

[p. 576]

Leerrede over de veranderde betrekking der Kerken onzer Landen, uitgesproken op het Hervormingsfeest van 1825, door Dr. H.G. Tzschirner, Hoogleeraar en Superintendent te Leipzig. Met een Bijvoegsel van den Vertaler. Te Deventer, bij A.J. van den Sigtenhorst. 1826. In gr. 8vo. 40 Bl. f :-45.

Zeer kort is de keurige leerrede; zij beslaat slechts 17 bladzijden. Het beginsel der uitsluiting is door dat der gelijkstelling vervangen; er bestaat geene heerschende kerk meer. Overal is echter dit grondbeginsel nog niet gelijkmatig toegepast en opgevolgd. In de uitgebreide Staten der eerste onder de Duitsche Mogendheden zijn onze geloofsgenooten nog altijd een geduld genootschap. (En hoe is het in Rome? in Spanje? hoe zoekt men het te brengen in Frankrijk?) Evenwel ‘het genot der burgerlijke regten is in de Duitsche Staten merkelijk onafhankelijk geworden van de kerkelijke belijdenis; de Christenen van elke belijdenis bezitten het onbetwiste regt, om zich op alle plaatsen tot gemeenten te vereenigen en hunne godsdienst te oefenen, en, zonder eenig verlies van hunne burgerlijke regten, van de eene kerk tot de andere over te gaan.’ De leeraar beschouwt dit met blijdschap, als zijnde de vrucht van voortgegane beschaving en verlichting; beschermmiddel tegen de vernieuwing van groote onheilen der voorledene tijden, en bewijs eener heilzame toenadering der gescheidene Christenen. Maar hij beschouwt het tevens als eene dringende oproeping tot vernieuwden ijver voor de zaak onzer kerk: want het dreigt toch ook met nieuw gevaar van benadeeling; biedt nieuwe gelegenheid aan, om voor de zaak der kerk te werken; en haar bestaan en bloei hangen nu voortaan meer af van hare inwendige kracht, dan van uitwendige omstandigheden. Het bijvoegsel is in denzelfden edelen, verdraagzamen, vredelievenden Christelijken geest, van eene ons onbekende,

[p. 577]

maar zeer bevoegde hand. Het is vooral aan den Nederlander gerigt; en deze moge dan ook de goede woorden en opwekkingen behartigen. Met groot genoegen lazen wij hier o.a., omdat wij gelooven, dat het waarheid is: ‘Wie onze zuidelijke provinciën eenigzins kent, weet, dat ook dáár sedert verscheidene jaren, vooral onder den beschaafden middelstand, begrippen van godsdienstige verlichting en gevoelens van godsdienstige verdraagzaamheid veld gewonnen hebben, geenszins met de wijze van beschouwing strookende, die Rome onder de Christenheid tracht te hernieuwen, - weet, dat een aanzienlijk gedeelte der bevolking er de wijze Regering zegent, die den buitenlandschen invloed op onze bijzondere aangelegenheden tegengaat, - weet, dat de verkleefdheid aan Frankrijk bij velen merkbaar verzwakt, en de wensch, om met dien Staat vereenigd te zijn, verdwenen is, sedert men gezien heeft, welke beperkingen er der burgerlijke en godsdienstige vrijheid zijn in den weg gelegd, en hoe men er langzamerhand tot oude vormen terugkeert.’ - Wij zijn het met den waardigen steller van het bijvoegsel eens: ‘Gelijk geen stroom zijne golven naar den oorsprong terugvoert, rollen ook de voorbijgewentelde eeuwen niet terug. Het gezond verstand, eens tot zelfbewustheid gekomen, laat zich niet meer tot een' staat van sluimering terugbrengen, en het goede menschelijke hart, eens van bitteren godsdiensthaat gezuiverd en met achting en liefde doortrokken, blijft zachtmoediger dan de strenge leer van Rome en deszelfs Priester. Rome wordt het punt van eenheid in de gansche Katholijke kerk niet meer, zoo als het dit in de vorige eeuwen was.’ - ‘Neen! de scheidsmuur, die harten en harten scheidt, mag niet staan blijven, althans niet op onzen gelukkigen Nederlandschen bodem.’ - ‘Ongelukkig het land, dat in twee helften verdeeld is, die elkander wederkeerig benijden, verachten en haten. Maar er is een onzigtbaar verbond van edelen en goeden, hetwelk zijne leden in alle genootschappen der Christenheid heeft, en niets vuriger wenscht en ijveriger bedoelt, dan den bloei

[p. 578]

der Maatschappij, door toenemende verlichting, beschaving, verdraagzaamheid, liefde en zedelijkheid. Gelukkig wij, dat op het gezegend plekje, hetwelk wij ons Vaderland noemen, de Vorst zelf, die ons regeert, aan het hoofd van dit verbond staat!’ - Amen! zeggen wij hierop met geheel ons hart.