Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Proeve eener vrije behandeling van den Heidelbergschen Catechismus in den geest van het gezuiverd Christendom, overeenkomstig het beginsel der Kerkhervorming. Door J. van der Linden, V.S. Christenleeraar bij de Hervormden te Kantens. IVde Stuk. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1826. In gr. 8vo. 287 Bl. f 2-:

Al aanstonds bij de aanmelding van het eerste stuk de-

[p. 574]

zer proeve konden wij onze goede verwachting en groot genoegen niet terughouden. Bij de voortzetting van het werk vonden wij geene de minste reden, om iets van dien lof terug te nemen. Integendeel, wij danken den Eerw. Schrijver van goeder harte voor dit inderdaad belangrijk geschenk, en stellen het zeker, dat hetzelve menigen Leeraar, menigen jeugdigen Leeraar vooral van nut zal zijn. Niet dat wij verlangen zouden, (en van der linden verlangt dit even weinig als wij) dat men hem, met een blind vertrouwen, voetstoots en in alles volgen zou. Maar als eene proeve, hoe men verstandig en oordeelkundig, en, ook bij eene mildere en vrijere denkwijs en menigvuldig. ander inzigt in dit of dat leerstuk, evenwel regt nuttig en onderhoudend over den Heidelberger prediken kan, zonder dat algemeen geëikt leerboek geheel ter zijde te schuiven, of het te verkleinen en te verachten, maar echter ingevolge de meerdere verlichting en naar de behoefte van den tegenwoordigen leeftijd; als zoodanig beschouwden en prezen wij dit werk. Wij stellen, even als de Schrijver, op onze protestantsche vrijheid, ook op den Christelijken leerstoel, hoogen prijs; wij verblijden ons in het betamelijk genot van dezelve, en rekenen ons en iederen Protestant, ook wanneer wij, ingevolge gemoedelijke overtuiging, ouder zoo wel als nieuwer inzigt in de Evangelische leer verkiezen te volgen, daartoe volkomen geregtigd. Mogt deze denkwijs nog meer algemeen worden! Dan toch kan het niet missen, of de voordragt der Christelijke waarheid en de Christelijke leering en stichting zullen daarbij gewinnen.

In het Voorberigt houdt de inderdaad eerwaardige man met zijne Recensenten de noodige afrekening, en hierin slaagt hij, onzes inziens, meesterlijk. Onze Letteroefeningen ontgaan zijne teregtwijzing; trouwens zij hadden, ook daar, waar zij van hem verschilden, zich van alle dogmatische polemiek, of aanleiding daartoe, zorgvuldig gewacht, en het lofwaardig werk allen aanmoedigenden lof van goeder harte gegeven; en zij herhalen het ook nu weder gaarne: zulk eene handleiding over den Catechismus ontbrak ons nog. Maar het Letterkundig Ma-

[p. 575]

gazijn van Wetenschap, Kunst en Smaak, en het Algemeen Letterlievend Maandschrift waren in eenen anderen geest, en hunne recensiën werkten ook op ons gevoel, ‘alsof het heilig beginsel der Kerkhervorming inderdaad werd aangerand;’ en, ofschoon wij de meening wel konden vatten, ‘het wroeten in eigene ingewanden’ kwam ons eene even ongepaste uitdrukking hier voor, alsof men die gebruikte, om iemand, die zijne oude woning van eenig spinrag en vuilnis zuiveren, en over het geheel het verouderde een weinig verbeteren en versieren wilde, daarvan te beschuldigen. Van meer krediet zijn de Bijdragen tot de beoefening en geschiedenis der Godgeleerde Wetenschappen; maar, hoe veel en hoe naauwkeurig deze Heeren ook mogen meenen te zien, wij meenen nu, dat zij geheel verkeerd zagen en hoorden, toen zij die honderden Hervormde Predikanten meenden te hooren en te zien, die in den echt vrijen protestantschen geest, als de Eerw. van der linden, den Catechismus voor hunne Gemeenten behandelen. Wij wilden ons wel eens door hen laten rondleiden, en denken, mits wij niet door hunnen bril behoefden te zien, dat het rari quippe boni hier ook wel zijne bevestiging zou vinden. Maar men kan zijne redenen hebben, waarom men deze of gene onderneming niet goedkeuren of aanprijzen wil. Zekeren niet onberoemden Gelderschen Prediker plagt men na te geven, dat het jammer was, dat hij, die zich zelf zoo veel ten aanzien der oude regtzinnigheid veroorloofde, zijn eigen inzigt voor het non plus ultra van geoorloofde vrijheid van denken en verlichting hield. De man is reeds lang dood en begraven; maar: Al is jan pieters dood, er leeft nog zijns gelijk, staat niet te onregt op een oud grafschrift. Dit zij zoo als het wil: ‘Calvinus veroordeelt den Paus, en de Paus veroordeelt calvinus; en het éénige punt, waarin zij overeenkomen, is, dat zij beiden socinus veroordeelen; terwijl socinus, op zijne beurt, beiden uitlacht, en geen' van beiden gelooft.’ Deze woorden van den Lakenieke moge icder behartigen!