Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Mémoires sur ce qui s'est passé de remarquable après la Capitulation de Bois le Duc, relativement aux négociations entamées entre la France et la Hollande, et à la mission de M.M. Brantsen et Repelaer à Paris, en 1794, par M.C. van Breugel, ancien Directeur des Contributions directes dans la Province de Frise. Amsterdam et la Haye, chez les Frères van Cleef. IV et 135 pp. f 1-20.

Onder de menigte van kleine geschied- en staatkundige geschriften was het hier boven genoemde een tijdlang onzer aandacht ontsnapt. Het verdient die echter in ruime mate, als zijnde eene belangrijke bijdrage tot onze Vaderlandsche Geschiedenis, en de kennis der oorzaken van groote gebeurtenissen, die nog velen van dit geslacht hebben beleefd. De lezing bragt ons in eene treurige stemming. Het brengt ons de laatste dagen en den val van ons onafhankelijk Gemeenebest voor den geest (want gedurende den verkwijnenden toestand van 1795 tot 1806 was het slechts een schatpligtig en onderdanig aanhangsel van Frankrijk.) Wij zien hier, hoe, door den drang der omstandigheden, door eenige schijnbare toevalligheden, in weerwil van den besten wil der Fransche Representanten, vooral van den braven lacombe, om een vergelijk te treffen op eervolle voorwaarden voor Nederland, in spijt van den onvermoeiden ijver en de onbegrijpelijke werkzaamheid van den Heere van breugel, en de zeer natuurlijke bereidwilligheid onzer Regering, om de hand tot vrede te leenen, het werk in duigen viel, grootendeels zekerlijk door de vroege vorst des winters van 1794-95, maar ook voor een zeer aanmerkelijk gedeelte ten gevolge van veel geringere omstandigheden; zoodanig was b.v. het aanhouden des Heeren van breugel te 's Hertogenbosch aan de poort, waardoor de Raadpensionaris van de spiegel den renbode met de paspoorten voor eenen Agent te laat ontving, en, vreezende dat die mogten verloren zijn, den bedoelden Agent (den Heere repelaer) niet langs den afgesproken' weg van Dordrecht en de Lage Zwaluwe, (toen nog in onze handen)

[p. 453]

maar over Bommel en 's Hertogenbosch zond, waardoor de tot daartoe geheime handeling uitlekte, en door de zoogenoemde Bataven, of gevlugte Patriotten, eene spaak in 't wiel gestoken werd, hetwelk alles verlamde. Deze lieten nu geene rust, noch aan den minst vredelievenden Representant bellegarde, tot hij de zaak geheel diplomatiek behandelde, noch aan het Comité de salut public te Parijs, tot het eerst magtig draalde met het afzenden van antwoord, en daarna den vredehandel of afbrak, of althans onder zulke bezwarende voorwaarden toeliet, dat de eer van eenen onashankelijken Staat, gelijk de Republiek der Vereenigde Nederlanden toen nog was, niet duldde, dezelve aan te nemen. Doch dit was de eenige reden der mislukking des werks niet. Zekerlijk moet men het ongeduld van den Raadpensionaris berispen, die niet éénen dag langer wachtte, daar hij toch berekenen kon, dat, in den toenmaligen staat van zaken, - terwijl de rivieren door onze Flotille bezet gehouden werden, - menig beletsel door misverstand enz. kon opkomen, en geheimhouding nog zoo noodig was. Ten andere verdient de draling der beide gevraagde Vredegezanten, de Heeren brantsen en repelaer, wel eenige berisping. Immers deze Heeren, den 15 December benoemd tot de onderhandeling, (waarom niet eer?) gingen eerst den 23sten op reis, kwamen eerst den 29sten te Oosterhout, een tijd van volle veertien dagen, niettegenstaande het eerst den 16den was begonnen te vriezen, niettegenstaande de wapenrust tot den 26 December geduurd had, na welken tijd eerst de overtogt zeer moeijelijk gemaakt werd, en niettegenstaande de Vredegezanten zelfs toen wel iets hadden mogen wagen, of althans grooteren spoed maken tot redding des lands. De Patriotten verzuimden er zoo lang niet op. Zij werkten reeds lang te Parijs, om de Franschen herwaarts te roepen; en dit moest waarlijk de stappen onzer Gezanten bevleugeld hebben. Doch neen! Na hunne komst bij den Schrijver ging de reis niet spoediger voort, zoodat zij, den 1 Januarij van 's Hertogenbosch afgereisd, niet vóór den 6den te Parijs waren, alwaar de Heer van breugel, gelijktijdig met hen vertrokken, reeds den 4den was aangekomen; en dat in een tijdstip, waarop ieder uur van onschatbare waarde was! Want intusschen waren de Franschen, gebruik makende van de vorst, reeds over de Maas en Waal getrokken, en hadden de Nederlandsche troepen verrast en teruggedrongen. - Zoo zien wij, dat onze Staatsregering tot in hare laat-

[p. 454]

ste oogenblikken nog den ouden, deftigen gang ging, die overal te pas kwam, behalve tegen Fransche Republikeinen, en tegen hunne medehelpers, de van wraaklust en zucht naar hunne haardsteden ziedende Bataven. Het was deze methodieke langzaamheid aan den eenen, de ontzettende vlugheid en rusteloosheid aan den anderen kant, die den val van het oude, ten behoeve der Revolutie, bijkans overal in Europa beslist heeft.

Maar de Heer van breugel beschuldigt het toenmalige Fransche Bestuur van trouweloosheid. Het had, bij monde van den vrij revolutionairen Representant bellegarde, (deszelfs ambtgenoot lacombe was veel gematigder) den Heere van breugel verzekerd, dat de Fransche troepen zich tot verdediging zouden bepalen, wanneer de Nederlandsche dit ook deden. Dit was, met andere woorden, een wapenstilstand voorslaan. Gaarne had zich van breugel deswege belast, en daarvan berigt aan Z.D.H. den Erfprins, (thans onzen Koning) Generaal en Chef van het leger, doen toekomen. Daarmede zouden de Franschen nu de Hollanders verschalkt hebben, om hen den 27sten te veiliger te kunnen aantasten en te geruster te vinden, gelijk het geval was, daar elk van onze zijde nog aan eene wapenschorsing geloofde. Doch van breugel zelf verhaalt, dat men hem ten stelligste gelast had, naderhand aan den Prins te schrijven, dat de Representant het niet op zich had durven nemen, den wapenstilstand aan te gaan, maar daarover aan het Comité de salut public had geschreven, hetwelk dien niet goedkeurde. Dus hebben in dit geval de Fransche Autoriteiten ter goeder trouwe gehandeld, en de beschuldiging des Heeren van breugel vervalt. Het is waar, dat de waarschuwing wat kort vóór den slag geschiedde: eerst den 26sten December 1794 werd een Trompetter met de boodschap gezonden, en reeds in den nacht tusschen den 26sten en 27sten geschiedde de aanval. Maar zoo zijn de Franschen; vlug in alles! Waarom bleven de onzen ook niet op de qui vive? De wapenstilstand was toch niet formeel gesloten. Daarenboven heeft men van onze zijde nimmer over trouweloosheid geklaagd; gelijk zekerlijk het geval zou geweest zijn, indien de beschuldiging van onzen Schrijver grond had. De beroemde van de spiegel zegt daarvan niets in zijne Brieven en Negociatiën, noch in de Nadenking van eenen Staatsman.

Maar bekennen wij het slechts - dus werd de wil volbragt

[p. 455]

des Almagtigen. Ons schoone Vaderland, zoo lang de zetel van welvaart, geluk en ware vrijheid, moest door halfnaakte Horden vervuld, uitgezogen, en, onder den schijn van vrijheid, met eene zee van jammeren overstelpt worden, opdat, gelijk de heerlijkste oogsten uit het slijk van den Nijl uit die gistende en rottende stoffen de kostbaarste vrucht, de eendragt der burgers, na dertig rampspoedige jaren der uiterste verdeeldheid, zou rijpen!

Wij zijn den Heere van breugel dank schuldig voor deze mededeeling, die, hoewel wat laat, altijd nog welkom is. Van 's mans waarheidsliefde getuigen zijne uitdrukkingen zoo wel als zijn stilzwijgen nopens daendels, wien hij geene reden had om te verschoonen, daar deze het juist is, die alles in duigen wierp, wat van breugel met zoo veel moeite opbouwde. Nogtans prijst hij hem wegens beleefdheid, matigheid en bescheidenheid, en zegt, dat hij niet met wraakzucht bezield was, maar met het verlangen, om 's Volks heil, naar zijne beginselen, te bevorderen. Maar daarentegen beklaagt hij zich met regt over de onbeschoftheid van eenige Bataven, die hem op de hatelijkste wijze met scheldwoorden overlaadden, omdat hij - aan zijn land den Vrede wilde bezorgen; zoo zeer waren toen alle denkbeelden van regt en pligt in veler hoofden omgekeerd!

De Fransche stijl is niet sierlijk, maar duidelijk en verstaanbaar.