Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Lotgevallen van Lodewijk Manheim. Eene op waarheid gegronde Geschiedenis. Te Arnhem, bij C.A. Thieme. 1826. In gr. 8vo. 215 Bl. f 2-:

Een oorspronkelijke, vaderlandsche roman, en die daarenboven op waarheid gegrond is, verwacht een gunstig onthaal. En hoeveel meer nog, wanneer dezelve het luimige met het nuttige vereenigt, gelijk de schrijver zegt, dat hij getracht

[p. 417]

heeft te doen! Daarenboven moet geheel het boek een waardig compliment zijn aan de schoone sekse. Maar wij vreezen bijna, dat wij nu wel eens met een aantal zoogenoemde oorspronkelijke romans konden overstroomd worden; en onze zucht voor den roem van ons vaderland, ook in dit vak van letterkunde, raadt ons, bij lof en aanprijzing, ons een weinig te matigen. Bij dit boek valt ons dit juist niet bijzonder moeijelijk. Het fonds van den roman is middelmatig; de belangstelling wordt zoo tamelijk gaande gehouden; de waarschijnlijkheid bereikt geenen hoogen trap; het grappige en luimige is wat overdreven en gezocht; het zedelijk doel is goed. De lezer oordeele:

Lodewijk is de zoon van eenen Generaal in Pruissischen dienst. Tot den krijgsdienst ongenegen, komt hij eindelijk, met 's vaders toestemming, bij eenen bloedverwant in Holland, en men bezorgt hem een goed kantoor. Kort daarop sneuvelt de vader, die den zoon wel eene goede goudbeurs had medegegeven, maar hem verder, naar het schijnt, niets heeft nagelaten. De jonge heer raakt spoedig verliefd op zijne lieve nicht Jeannette, en hare ouders zien dit zonder tegenzin. Toen hij zijne geloofsbelijdenis gedaan had, bekwam hij ook eenen vriend; zoodat hij nu een' vriend en een meisje had, maar geen bestaan. Die vriend geraakte ook verliefd, maar tegen het genoegen zijner ouders. Diens meisje werd zwanger, ('t geen op die wijze niet onwaarschijnlijk is) en Lodewijk, die de handlanger en de vertrouwde der gelieven was, wist eindelijk den vader tot toestemming te dwingen. Daarvan evenwel had hij weinig dank, en werd door de jonge vrouw, die niet gelukkig was, slecht behandeld. (Het tooneel bij de verzoening der ouders, met de spiritus nitri droppels, behoort weder tot het grappige.) Jeannette nam het haren minnaar kwalijk, dat hij de zaak voor haar geheim gehouden had; maar de verzoening volgt. Hier gedenkt de schrijver weder eens, dat hij luimig wezen zou, en verhaalt een grapje van eenen Jood. Lodewijk ontslaat zich van zijn min voordeelig kantoor, en raakt in eene andere stad beter te regt. Op reis derwaarts hoort hij, in de schuit voorbijvarende, om hulp roepen; heeft met den dooven en gierigen schipper eene grap, springt uit de schuit, en redt een jong mensch, die zich had willen verdrinken, maar, berouw krijgende, zich nog aan een' wilgentak hield, en om hulp riep. Die drenkeling was wel in manskleederen, maar toch

[p. 418]

een lief, beminnelijk meisje. Met haar reist Lodewijk naar de stad, en verneemt hare geschiedenis. Zij was hare zotte en trotsche Mama ontloopen, die haar aan eenen ouden leelijken vrek en wellusteling koppelen wilde, dat haar te harder nog viel, omdat zij zichzelve reeds aan eenen lieven jongen had verloofd. De Mama is wederom een staaltje van het luimige van den schrijver. Mama bekeerde zich spoedig, toen het dochtertje haar ontloopen was, en, wat het wonder nog grooter maakt, zij verwisselde ook dadelijk hare half Fransche brabbeltaal voor goede Hollandsche woorden. Het meisje kreeg haren minnaar; osschoon het huwelijk, om den spoedig volgenden dood van Mama, nog moest worden uitgesteld. Het ging Lodewijk op zijn nieuw kantoor naar wensch, (toevallig was daar juist, denzelfden dag van zijne aankomst, eene algemeen bekende anekdote met eenen dief en eenen vrijer van de meid gebeurd; dit zal mede tot het luimige behooren) en op den dag van het huwelijk van het drenkelingetje kon nu ook Lodewijk zijne Jeannette huwen. Nadat de burgerlijke plegtigheid was afgeloopen, zouden de huwelijken ook kerkelijk worden ingezegend. Maar hier begint nu het grappige regt. De half beschonkene koetsiers verstonden verkeerd, waardoor de een naar de Hervormde, de ander naar de Lutersche nieuwe kerk reed, en een derde zelfs de stad uit naar het dorp Nieuwerkerk. De predikant, die des namiddags prediken moest, wilde vertrekken; men hield hem vast bij mantel en bef. Dat was eene grap! Eindelijk kwam nog alles te regt, en geraakten de paren getrouwd. - Maar nog is het verhaal niet ten einde. Na eenig tijdsverloop ziet Lodewijk, op zekere bruiloft, zekere kamenier Elizabeth; dat meisje behaagt hem, en hij ook aan haar, want zoo oogenblikkelijk in den tuin vergat Lodewijk zijne Jeannette, en Betje, door zijne onstuimige drift medegesleept, werd (naar de wijze der kr...... katten) de prooi zijner begeerte. Dat meisje verliet weldra haren dienst, en werd door Lodewijk gekamerd. Dit was genoegzaam bekend; maar Jeannette wist het niet, tot dat het vrouwtje, hetwelk Lodewijk vroeger aan zijnen vriend gekoppeld had, er haar, uit dankbaarheid! van onderrigtte. Maar Jeannette hield zich best, en speelde de blinde; zoo ging het werk zijn' gang. Ook de geredde drenkelinge was niet gelukkig; haar man geraakte aan het spel, en verspeelde in eenen enkelen worp meer dan hij bezat. (Dit ging raar in zijn werk, door eene acceptatie van honderddui-

[p. 419]

zend guldens, in een' zak geld van den winner verborgen. Wij vatten het niet; maar de schrijver verstaat denkelijk, meer dan wij, van zulke soort van spel.) Een rijke oom schiet eindelijk het geld; zoo raakt de man (die denzelfden nacht maar zoo dadelijk voor die schuld was gevangen gezet) weder vrij, en alles is in zoo ver in orde. Maar nu kwamen de naweeën en zorgen. Een droom gaf uitredding; hij droomde, dat hij zich naar U., waar hij nimmer geweest was, begeven moest, waar hem iemand, op zekere brug en zeker uur, het benoodigde geld zou aanwijzen. Zoo was het ook; er kwam daar iemand, die gedroomd had, aan eenen onbekenden aldaar te moeten zeggen, dat hij in zijne keuken, onder zekeren steen, veel gouds zou vinden. Te huis komende, vond de man daar ook den aap, en was gered. Lodewijk kreeg zijne portie, volgens den wil van hem, die het daar had nedergelegd. (Er was een raar testament van dien man reeds lang in de wereld; maar men had zijnen wil geëerbiedigd, door den steen niet op te ligten vóór den uitersten nood, en nu had er niemand aan gedacht; maar droomen waren nu nuttig.) Lodewijk en Jeannette leefden thans weder in volle liefde en vreugd; want hij had zijne verkeering met Betje onlangs afgebroken, en haar door geld afgekocht. Zij vertrok dan naar elders; haar kindje zond zij echter alvorens, met een briefje, aan Lodewijk's vrouw ten geschenke. Maar Jeannette hield zich goed, en bezorgde het kind in stilte bij eenen landman, waar zij hetzelve dikwijls bezocht. Lodewijk komt daar eindelijk achter, had nu Jeannette nog liever, en bleef haar voortaan getrouw; terwijl zij nu ook het kind tot zich namen.

Hier hebt gij, lezer! het (hoogstwaarschijnlijk?) verhaal, op waarheid gegrond. Men zou zeggen, hoe alles toch zoo gebeuren kan! en welk een vernuft en vinding, om het zoo aaneen te verbinden! Nu, wij wenschen schrijver en lezer veel vermaak. En nut? Wij zeiden, het zedelijk doel is goed, maar nemen dit, na de herlezing nu, bijna terug. Zeker zien wij, dat eene brave en verstandige vrouw veel ongeluk verhelpen kan, en bewonderen vooral Jeannettes groote toegevendheid. Wij achten echter den man gelukkig, die zoo veel toegevendheid niet behoeft, en raden ieder, om er niet op te rekenen. Wij achten het meisje dwaas, dat, bij een voorgenomen huwelijk, vooruit kan zien op zulk eene proef te komen, en dan niet liever nog tijdig terugtreedt. - Maar dit zij zoo het

[p. 420]

wil; wij hebben hier nu toch weder eenen oorspronkelijken roman, in welken wij echter een en ander min stichtelijk verhaaltje liever zagen doorgehaald. Voor het overige koope het boek, wie wil! Het zal geene groote schade doen, en den bevoegden beoordeelaar van zulke soort van geschriften eens doen lagchen.