Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

[p. 396]

Iets over eenige Protestantsche Zendelinggenootschappen, en derzelver verrigtingen tot uitbreiding en instandhouding van het Christendom. Te Utrecht, bij J. van Schoonhoven. 1826. In gr. 8vo. 77 Bl. f :-50.

Van dit Iets willen wij maar iets zeggen. Het bestaat eigenlijk uit twee stukken: 1^o. Iets over eenige Protestantsche Zendelinggenootschappen, met dit onderschrift: ‘De uitbreiding des Evangelies onder onverlichte volken wordt door God bevolen, is de wensch van ieder Christen, en kan niet nagelaten worden zonder ondankbaarheid, ongevoeligheid, en verachting van alle zedekundige verpligting, om tot dit groote doel mede te werken;’ 2^o. Berigten en aanmerkingen betreffende eenige der Genootschappen tot uitbreiding van het Christendom, opgeteekend ter onderrigting van die genen, welke met derzelver doel, werkzaamheden en vorderingen minder mogen (?) bekend zijn.

Wat hier geleverd wordt, is onnoodig; en, ware het dit al niet, het is te weinig en te veel, en alzoo is het iets, daar men niets aan heeft.

Het is onnoodig. Men heeft maar ééne, of alle preken, die op de jaarlijksche algemeene Vergadering van het Nederlandsche Zendelinggenootschap gedaan zijn, te lezen, en men zal hetzelfde, maar veel, zeer veel beter, en vooral vollediger, gezegd vinden, dat hier onder No. 1 voorkomt. In plaats van hetgeen onder No. 2 gelezen wordt, bezitten we ook een' voorraad van veel meer voldoende berigten, bij welke niemand, of hij moest het volstrekt willen, een vreemdeling wezen kan in het tegenwoordige nieuws van het Koningrijk der Hemelen. Men vindt hier, in allen gevalle, te weinig. Waarlijk, wanneer op 16 bladzijden de zaak van het Zendelinggenootschap als heilige en algemeene pligt afgedaan wordt, blijft er nog wel wat te vragen over voor hen, voor wie dat geschreven wordt; en het andere gedeelte van dit boekje is ook te klein, om een meer dan bekrompen of een ander dan ver-

[p. 397]

ward begrip te geven van de geschiedenis der Evangelieverbreiding. Het geest van hier en daar een brok, en niet eens een algemeen overzigt der historie, voor hen, die het behoeven. Te wenschen ware het, dat, vooral ten volksgebruike, door een der zake kundig en onzijdig Christen, uit den grooten voorraad van bouwstoffen, die er toe voorhanden is, eene historie der Zendeling- en Bijbel- en Traktaatgenootschappen wierd zamengesteld. - Er is hier, in een ander opzigt, ook te veel. Bij zulken, die met de hier behandelde zaak niet zeer bekend zijn, (zij mogen het intusschen niet zijn, hoewel wij dit hier lezen) worden kundigheden voorondersteld, die zij niet hebben; en, bij gebrek van dezelve, is alles voor hen onverstaanbaar, wat zij hier van de verrigtingen eeniger Zendelinggenootschappen vermeld vinden. Er behoort nog al wat Geographische en Kerkelijke Historie-kennis toe, om aan hetgeen de onbekende Schrijver hier geeft, en gemakkelijk geven konde, iets te hebben. Wierd daardoor misschien het werkje te uitvoerig, men had dan liever niets moeten geven, dan het noodige te onthouden.

Ook hebben wij onze aanmerkingen op de zaken zelve, die de Schrijver voordraagt. Om iets, en voorwaar geene kleinigheid, te noemen: met ontzetting lazen wij, op bl. 9: ‘Achthonderd millioenen - snellen eene eeuwigheid te gemoet, welke alleen de gelukzaligheid biedt aan hen, die door het geloof in den Zoon van God geregtvaardigd zijn.’ Wij hebben andere denkbeelden van de regtvaardigheid, wijsheid en liefde van den Vader der Geesten; hetgeen Paulus, Romeinen II:12, schrijft, noodzaakt tot geheel andere redenering; en, hoe wij ook bidden, dat het Christendom, ten zegen der menschheid, uitgebreid worde, en gaarne het onze daartoe doen zouden, zouden wij niet gaarne trachten, iemand tot deelneming te bewegen door de verzekering: ‘Achthonderd millioenen gaan verloren, als zij niet geloofd hebben, wat zij niet gehoord hebben.’ Met andere woorden: ‘De Heer zal maaijen, daar Hij niet gezaaid heeft.’

Eer de Schrijver weder iets uit zijne pen geeft, legge

[p. 398]

hij zich toe op beteren stijl, en op de taal, waarvan hij zich bedient. Men leze b.v. nog eens, wat wij als onderschrift van No. 1 overschreven. Wat staat daar eigenlijk anders, dan: ‘De uitbreiding des Evangelies is een pligt, die niet kan nagelaten worden, zonder dien pligt te verzuimen’? En op bl. 14 lezen wij: ‘Geen geloof is bestaanbaar, dan die, welke’ ezv. Nog iets: Matth. XI:5. zijn blinden, kreupelen, melaatschen, dooden (dooven vinden we overgeslagen) en armen dezelfde geestelijk ellendigen, en het gezegde: ‘de kreupelen wandelen,’ beteekent: ‘zij doorreizen de te voren bij naam niet bekende landen, om de zalf, die hen genezen heeft, aan anderen mede te deelen.’ - De Lezer begeert immers niets meer?