Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Geschiedenis der Biechtvaders van Keizers, Koningen en andere Vorsten, door M. Gregoire, Oud Bisschop van Blois, enz. II Deelen. Uit het Fransch. Te Groningen, bij W. Wouters. 1826. In gr. 8vo. Te zamen X, 486 bl. f 4-20.

Wij hebben dit boek met weinig vermaak en niet veel meer nut gelezen. Wat er de luchtige voorredenaar en aanmerkingmaker, zoo wel als vertaler ook van zeggen, het Protestantsch publiek onzer Nederlanden (en van de Katholieken, die het lezen, kiezen zeker de meesten het oorspronkelijke) heeft er niet veel aan. Nasporingen, niet omtrent de geschiedenis van de biecht, maar van de biechtvaders aan de hoven, hunnen oorsprong, waardigheid enz., dikwijls donker, en niet veel meer dan schaars bekende namen, van weinig beduidende wezens, opleverende, met eene kenbare kleur van Katholicismus en, wij mogen er bijvoegen, Gallicismus overtogen; wie zal dat voor een zeer belangrijk onderhoud onzer leesgezelschappen en andere gewone lezers van dusdanige vertalingen houden? De Abt gregoire schrijft zoo veel: moeten wij dat alles juist ook in het Hollandsch lezen? Wij ontkennen geenszins, dat er belangrijke berigten in voorkomen, vooral uit den lateren tijd, dien der Jezuiten. Maar dat kon ons een uittreksel of eene verkorting zeer wel hebben leeren kennen, waardoor tevens hij, die meer van de zaak wenschte te weten, naar het werk zelve verwezen en daarop oplettend kon gemaakt worden. Hij kon hierbij, onzes oordeels, niet anders dan winnen: want, gelijk wij reeds te kennen gaven, de Fransche afkomst van het werk is op vele plaatsen zigtbaar, tot onverstaanbaarheid toe; zoodat men een' volzin wel eens tweemaal moet lezen, eer men hem begrijpt, en nog bij slot slechts gissen kan, wat de meening is; - en wat de aanteekeningen betreft, die hebben ook niet veel om het lijf, noch zijn van dien aard, dat de bedaarder onderzoeker der geschiedenis er ligt smaak in vinden zal. Had onze landgenoot liever aangevuld, wat hier en daar te veel voor-

[p. 379]

ondersteld wordt bekend te zijn, opgehelderd, wat slechts met een woord genoemd wordt, voorzeker was zulks nuttiger geweest, dan uitweidingen over het voorregt der Protestanten enz. enz., die ligt meer opgeblazen maken dan stichten, en verbitteren dan verbeteren.

Het is met weêrzin, dat wij dit ongunstig oordeel vellen, en wij geven het gaarne om een beter; maar overtuiging en gevoel schrijven het voor. Het komt ons voor geen van die werken te zijn, welke met voordeel in onze taal kunnen worden overgebragt - te droog voor gewone lezers - te weinig belangrijk, om op elke mogelijke wijze ter kennisse van geletterden gebragt te worden. Zoo de uitgever geene reden vindt om zich over zijne onderneming te beklagen, dan zullen het, vreezen wij, de meeste koopers doen. Wij althans hadden meer verwacht, en beklaagden ons.... ja, somtijds over den tijd. Als bijdrage tot de kerkelijke geschiedenis laten wij het boek in zijne waarde; men kent den geleerden en liberalen Exbisschop genoeg uit zijne overige schriften; maar, nog eens, daartoe was het genoeg in het Fransch geschreven te zijn, en, ten beste genomen, bij uittreksel of verslag bekend gemaakt te worden.

De volgende regels kwamen ons niet ongeschikt voor, om overgenomen te worden:

‘Lodewijr XVI was opregtelijk vroom, maar weinig bedreven in zaken van godsdienst, gelijk zulks zijn testament, dat jaarlijks op den 21 Januarij gelezen wordt, bewijst, waarin gezegd wordt, dat de Kerk hare magt van den H. petrus, bij gevolg van zijne opvolgers, ontleent. De onnoozelste Godgeleerde weet, dat zij hare magt van jezus christus ontleent. Dit is de leer van het Evangelie, openlijk afgekondigd door Paus St. célestinus, door het Concilie van Chalcedon, door dat van Constans dadelijk na deszelfs eerste zitting, aangenomen door de vergadering der Fransche Geestelijkheid in 1655; deze leer is bestendig door de Gallicaansche Kerk verkondigd, vóór dat dezelve overweldigd werd door de domheid en het Ultramontanismus, welke op dit oogenblik zamenspannen, om de hierocratie te vestigen en al de bronnen van het openbaar onderwijs te vergiftigen. Deze leer wordt op eene voortreffelijke wijze ontwikkeld door bossuet, in den navolgenden tekst: Heeft petrus of jezus christus de Apostelen, wier opvolgers de Bisschoppen zijn, aan-

[p. 380]

gesteld? Heeft petrus of jezus christus hun gezegd: ‘Gaat henen, onderwijst, predikt, doopt, ontvangt den H. Geest; gelijk mijn Vader mij gezonden heeft, zoo zende ik, op gelijke wijze, ulieden?’