Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

[p. 282]

Redevoeringen, nagelaten door W.A. Ockerse. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1826. In gr. 8vo. 266 Bl. f 2-90.

Het jaar, dat voor zoo velen noodlottig was, en onder dezelve voor verscheidene belangrijke, meer of min beroemde mannen, nam reeds vroeg ook ockerse weg. Door zijne Karakterkunde, en ook, zoo wij meenen, als uitgever van den Spectatorialen Schouwburg, al vroeg bij het lezend publiek bekend, hield hij schaars langen tijd op, hetzij als Volksvertegenwoordiger, hetzij naderhand als Secretaris der Maatschappij van Weldadigheid, voorname medewerker aan den Recensent ook der Recensenten, en in het algemeen als schrijver, van zich te doen spreken. De verhandelingen, bij dezen aangekondigd, en, na zijnen dood, door clarisse en tydeman uitgegeven, zijn voorgelezen in de Maatschappijen Felix Meritis en Doctrina et Amicitia, en waarschijnlijk voortbrengsels van den tijd, toen hij als ambteloos burger te Amsterdam woonde. Zij loopen (1 en 2) over den aard en het vermogen der spraak, (3) over die der menschenspraak, (4 en 5) over de welsprekendheid, (6) over het vermogen en de waardij der kleinigheden, tot het vormen van groote mannen en uitstekende karakters, (7 en 8) over der menschen neiging tot gezelligheid, en de beste middelen om dezelve aan het algemeen geluk dienstbaar te maken, (9) over het contrasterende, hetwelk zich in groote mannen en uitstekende karakters voornamelijk pleegt te doen waarnemen, en (10) wat nieuws is er?

Belangrijke onderwerpen voorzeker, en door den steller op eene geheel eigenaardige, van diepdenkendheid en uitgebreide kunde getuigende, doch tevens zeer vrije, somtijds lachverwekkende wijze behandeld. Voorzeker zullen ze velen welkom zijn; wij danken er de waardige uitgevers voor, en beschouwen ze als eene bijdrage tot 's mans karakter, als schrijvend en denkend wezen.

[p. 283]

De eerste, en gewis niet de minste, kenmerkt zich al terstond door iets zonderlings. Zij werd uitgesproken op den 29 Januarij des jaars 1801, en begint met eene uitweiding, daarop toepasselijk; doch met eene aanmerking over het onnagaanbare van 's menschen geest en vernuft komt hij op het genoemde, geheel verschillende onderwerp. - De derde, die nogmaals hetzelfde onderwerp, doch met eenige bepaling, vervolgt, vangt aan met eene wandeling door het gebouw Felix Meritis. En dergelijke meer. Vooral in de laatsten heerscht doorgaans meer de toon van een spectatoriaal weekblad, of dergelijke geestige lectuur van uitspanning, dan wel die der deftige verhandeling. En misschien is er geen tak van letterkunde, voor welke ockerse meer berekend zou zijn geweest. Mensch- en wereldkunde - bijzondere zielkundige inzigten - eigene, dikwijls vreemde gedachten - zeldzame welbespraaktheid, doch weelderig, niet zonder wonderlijke sprongen; ziedaar toch, dunkt ons, het kenmerkende, in deze verhandelingen doorstralende. Trouwens, de voornaamste zijner schriften wijken van genoemde bestemming misschien niet verre af.

De stukken zijn niet alle van even groote waarde. De eerste, vierde en zesde behaagden ons geenszins het minst. Leest men ockerse over sommige der onderwerpen, hier behandeld, het is of men er voor het eerst van hoorde, zoo geheel gaat hij zijnen eigen' weg. Of die weg altijd de regte zij, daaraan twijfelden wij wel eens; maar immer vonden wij er toch veel goeds zoo wel, als nieuws. Wij zouden onzen schrijver tot die opstooters (men vergeve ons dezen jagersterm) der waarheid rekenen, welke het ziften, beproeven en rangschikken wel eenigzins aan anderen overlaten, maar die daarom niet van hun loon en kroon, als eerste ontdekkers, behoorden beroofd te worden. Op zijne beurt, het is waar, bezigt ockerse ook weêr de bouwstof van anderen, en is (gelijk wij reeds te kennen gaven) niet min oorspronkelijk in den vorm, dan in de stof.

Wij hebben geen lust om meer in bijzonderheden te

[p. 284]

gaan. Als lectuur bij het ontbijt en de theetafel, en tevens als studie in het afgezonderd vertrek, is het bundeltje te gebruiken. En het zal den bekwamen man bij ieder van smaak en oordeel in een aangenaam aandenken helpen houden.

Als een staal geven wij het volgende: ‘Onder alle soorten van armoede is die des verstands de treurigste: zij baart toch gedachtenloosheid, zelfverveling, en maakt ons nietige wezens in de maatschappij. Dat er intusschen menschen gevonden worden, wier verstand eene zoodanige ledigheid heeft, ontstaan b.v. uit eene verwaarloosde, zinnelijke opvoeding, uit eene gebrekkige ligchaamsbewerktuiging, uit een vadzig gestel, uit al te groote gemakzucht, uit beroepsbeslommering of dergelijke, is boven alle tegenspraak. Een staat van verveling, van nietigheid, is duldeloos voor onze eigenliefde; want, wie is zoo nietig, dat hij niet nog gaarne voor zich zelf of anderen iets zou beteekenen? - Dit ledig moet dan aangevuld; maar hoe? Door te denken? Dat is te lastig! - Door lezen? Geen tijd, geen lust! - Door reizen? Te kostbaar, te schadelijk voor de affaire! - Door omgang met lieden van kunde? Te droog, te stijf, onlijdelijk! - Uit wijnkelken of tarotté-kaarten laat zich het verstand ook niet putten. - Wat dan? Er is een huismiddel, dat zeer gemakkelijk werkt, bestaande uit gelijke deelen zinnelijke verstrooijing en gedachtenstof; en dit middel, gij gist het reeds, is geen ander, dan in den gezelligen kring zich dagelijks te begeven, om met iedereen over het nieuws van den dag te praten. Dit voorschrift is door eene veeljarige ondervinding zeer beproefd bevonden. Probatum est.’