Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

[p. 270]

Gedenkstuk voor de Evangelische Lutersche Gemeente te Utrecht; bestaande in drie Gelegenheidsredenen, als: I. Afscheidsrede in de Geertekerk; II. Inwijdingsrede der hernieuwde Evang. Lutersche Kerk; III. Leerrede, des avonds na de Inwijding. Door J. Decker Zimmerman, Predikant bij de bovengemelde Gemeente, enz. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen. 1827. (Uitgegeven ten voordeele van de Kollekte ten dage der Inwijding.) In gr. 8vo. X, 148 Bl. f 1-25.

‘De titel van dit boeksken moest misschien de openbare beoordeeling daarvan afleiden. Het is, ten gevolge van dien titel, geen boeksken voor het publiek. Maar het verschijnt toch in het publick; en eenige regelen ten geleide zijn daardoor noodig. - De uitgave verontschuldigt zichzelve. Mijne Gemeente begeerde die uitgave. Ik mogt haar dezelve, uit dien hoofde, niet onthouden; te minder, daar het geldelijk bedrag dier uitgave een offer was, dat ik aan haar en aan ons gemeenschappelijk belang, met liefde en uit liefde, kon en mogt brengen.’ Met deze verklaring vangt zimmerman de Voorrede aan van dit geschrift, Met deze zijne verklaring voor oogen, zullen wij hetzelve, doch als Gedenkstuk voor de Evangelische Lutersche Gemeente te Utrecht, beoordeelen.

Ook zonder dat ons zijn Eerw. hierop had doen opmerkzaam zijn, zouden wij geoordeeld hebben, dat veel niet voor het Publiek is, maar enkel ter bewaring voor de Gemeente. Ja zelfs de geheele kleur en de geest dezer Gelegenheidsredenen verbieden den onpartijdigen Recensent, de volle uitstorting des harten, als met den passer in de hand, koud en gevoelloos te ontleden. De Heer zimmerman heeft onze toegevendheid even min noodig, als hij dezelve verlangt. Gaarne voldoet echter Re-

[p. 271]

censent aan 's mans verzoek, bl. 105. in de 16 Aanteek uitgedrukt, en wil geen gebruik maken van de vrijheid, ook hem bl. 107 verleend, om het met het overige, verreweg het grootste gedeelte, des te strenger te nemen, ten einde hem en anderen te onderrigten. Gelegenheidsredenen zijn weinig geschikt, om naar de regelen der kunst te worden beoordeeld. Voor dezelve zijn niet altijd passende teksten voorhanden. Dit gemis belemmert den man, die gewoon is, zoo als zimmerman, zijne geheele voordragt uit den gekozen tekst, als het één en het al, af te leiden. - Onze Lezers zullen het ons ten goede houden, dat wij, bij de aankondiging van dit werk, de gewone wijze eener Recensie niet in acht nemen.

De gelegenheid, welke tot dit Gedenkstuk aanleiding gaf, is vooral merkwaardig, van wege de duidelijke en afdoende bewijzen van onderlinge toegenegenheid en broederlijke gezindheid, welke meer en meer zich onder al de Protestanten wederzijds vertoonen, en welke wij, bij de kleine verschillen, die, zonder schadelijk te zijn, blijven kunnen, hartelijk wenschen, dat dagelijks toenemen en alom aangekweekt worden. Dat de Lutersche Gemeente te Utrecht het hare heeft toegebragt tot noodige hernieuwing harer kerk, verdient wel erkend te worden, vooral wanneer zij, zoo als zimmerman verzekert, boven verwachting veel hiertoe heeft bijgedragen. Doch meer algemeen zal het belangstelling wekken, dat de Hervormden, bij gemis nog van de Domskerk, de Geertekerk ten vollen gebruike zonder eenig voorbehoud afstonden aan de Lutersche Gemeente, en dat, bij uitstedigheid van zimmerman en ziekte van diens sedert overleden ambtgenoot thomas, voor deze Gemeente is gepredikt door heringa, bouman, simons en koopmans. Dit wordt door zimmerman dankbaar erkend, en uit het volle hart des Redenaars stroomt alles daarhenen, en sleept ook nu nog den Lezer mede tot levendige belangstelling in alles, wat hij hier voordraagt. Met het uiterste genoegen lazen wij dit geschrift, naar ons oordeel vooral merkwaardig, als Gedenkstuk van wederzijd-

[p. 272]

sche toenadering, van wederzijdsche ongchuichelde vriendschap, van wederzijdsche volkomene gelijkschatting, van wederzijdsche hulpvaardigheid en liefdediensten, tusschen verschillende Protestanten. Men is broeder van elkander. De broeder-naam alleen stelt nu niet meer tevreden. Eene vereeniging in den geest gaat boven alle denkbeeldige, altijd dwang opleggende uiterlijke eenheid. Deze denkbeelden doen zich aan onzen geest voor, bij het lezen van dit geschrift, hetwelk alzoo voor de geheele Protestantsche Kerk, niet enkel voor de Lutersche Gemeente te Utrecht, een Gedenkstuk is van den meer Evangelischen geest dan dien van vroegere dagen. Stelselzucht verstrooit, maar de Bijbel vereenigt. Gelukkig ons Land, waar de kweekelingen voor de prediking van het Evangelie des vredes zoo duidelijke bewijzen van Christelijke liefde in hunne nabijheid ontwaren!

Aan de Godgeleerde Bijdragers zij het verbleven, meer uitvoerig verslag te geven van dit Gedenkstuk. Wij noodigen velen onzer Lezers uit, hetzelve zich aan te schaffen. Zij dragen dan ook broederlijk iets bij tot ondersteuning van broeders en leden van het ééne ligchaam, van welk Christus het hoofd is.

Hier sta nog ten slotte, hetgeen bl. 93, in de Inwijdingsrede, voorkomt, en hergeen in onze dagen gewigtig is, bij de Liturgische koorts, die elders woedt. ‘Dat moeten wij bedenken: wij offeren aan God zeer weinig, wanneer wij enkel hout en steenen aan Hem osseren; “ons hart is, ook hier, datgene, wat bidden, en waarin wij God dienen moeten;” en, hoe gij uwe kerken ook opsiert, en hoe gij leerstoel en orgel en gewelf en bevloering ook optooit, het schoonste sieraad eener kerk zal altijd zijn eene talrijke gemeente, die, in eenen echten geest van ootmoed, daar opkomt, en aan welke, rein en onvervalscht, wordt verkondigd het woord der genade, der waarheid, en der heiligmaking in Christus. Zonder dit sieraad zijn onze schoonste kerken, het meest juist, gewitte praalgraven, die van buiten schoon schijnen, maar nogtans niet dan op dood

[p. 273]

en verderf heenwijzen; en eene vervallene, onbehagelijke gebedsplaats treedt veel minder, van wege onze geveinsdheid, beschuldigend tegen ons op.’