Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Kerkelijke Raadvrager en Raadgever. IIden Deels 2de Stuk. Door J. Heringa, Eliza'sz. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen en J. de Kruyff. 1820. In gr. 8vo. VIII en 284 Bl. f 2-40.

Met het voor ons liggende stuk is het tweede deel van dit werk volledig; weshalve, daar de bladzijden doorloopen, er een algemeene titel bijgevoegd is, en de geheele inhoud van het deel opgegeven. Dit stuk is ons voorgekomen, meestal, van een' zeer uitlokkenden inhoud te zijn. Zonder te spreken van de aanmerkingen en raad, waarmede het begint, betreffende het prediken op nominatiën, door Predikanten, die eene vaste standplaats hebben, (welk gedeelte, echter, op zichzelf ook van geen gering belang is) willen wij, daar ons bestek niet toelaat, alle gedeelten te beschouwen, ons verslag beginnen met het berigt aangaande Evangelische Gezangen, in Nederlandsche Hervormde Gemeenten voormaals gebruikt; welk berigt, met het bijgevoegde aanhangsel, de tweede en ruimste

[p. 102]

plaats in dit stuk bekleedt. De geachte steller en uitgever van hetzelve heeft, in eene noot onderaan bladz. 245, gemeld, dat hij, bij de opgave van zijn plan, bl. 59 van het eerste deel, te kennen gaf, dat hij hoopte, van min bekende bijzonderheden uit de vroegere geschiedenis van de Hervormde Kerk in ons Vaderland, nu en dan, berigten mede te deelen. Daar hij, door het mededeelen van dit Berigt, volgens zijne verklaring, begint te voldoen aan den wensch, bij zijne Lezers opgewekt, wenschen en hopen wij, dat hij met dergelijke berigten zal voortgaan, voor zoo verre zijne menigvuldige bezigheden zullen gedoogen. Dit berigt is, trouwens, van dien aard, dat het, in meer dan één opzigt, aandacht verdient, en in hetzelve blinkt eene zeldzame naauwkeurigheid uit, terwijl tevens de lofwaardigste liberaliteit, op verschillende plaatsen, doorstraalt. Bijzonder kan het, volgens het oogmerk des Schrijvers, strekken, om sommigen, die tegen de Evangelische Gezangen, uit hoofde van de nieuwheid der zaak, zijn ingenomen, tot betere gedachten te brengen, door hen te wijzen, deels op hetgene reeds in de eerste Christengemeenten en in de eerste Eeuwen, ten aanzien van het godsdienstig gezang, plaats had, deels op het gebruik van Evangelische Gezangen in buitenlandsche Hervormde Kerken, deels ook op Gezangen en Liederen, welke in Nederlandsche Gemeenten, zoo al niet bestendig, althans al vroeg en gedurende eenen vrij langen tijd, in gebruik zijn geweest. Om dit aan te toonen, treedt de Heer heringa in de noodige bijzonderheden, en merkt vooraf in het algemeen op, dat het gebruik van Christelijke Gezangen, in de Hervormde Gemeenten van ons Vaderland, waarschijnlijk even oud is, als dat van de Israëlitische Liederen, welke doorgaans onder den naam van David's Psalmen voorkomen. Wij kunnen den Schrijver in de bijzonderheden niet volgen, en vergenoegen ons derhalve met eene korte opgave van hetgeen door ons het allerbelangrijkst is geoordeeld. Wij bedoelen een oud en onbekend zangboekje, hetwelk door heringa in 1814 gekocht, en door

[p. 103]

hem naderhand aan de Akademische Bibliotheek geschonken werd, en hetwelk, uit hoofde van deszelfs inhoud zoo wel, als om andere redenen, door hem opgegeven, zeer merkwaardig is. Ziet hier deszelfs titel: Hymni ofte loff-sangen op de Christelijke Feest-dagen ende andersins. Met Privilegie. In 's Gravenhaghe, bij hillebrant jacobsz., Drucker ordinaris van Ho. M. HH. Staten Generael. An. 1615. Het is in klein octavo, en, behalve het voorwerk, groot 109 bladzijden. Liefhebbers van de geschiedenis der vaderlandsche Kerk zoo wel, als der oude Hollandsche poëzij en taal, hebben veel verpligting aan den Berigtgever voor alwat hij uit dat bundeltje onder het oog van het Publiek gebragt heeft, en waardoor ieder over deszelfs inhoud en waarde bijkans even goed oordeelen kan, alsof hij hetzelve met aandacht gezien en doorlezen had. Ware het bekend geweest, eer dat de thans in gebruik zijnde Evangelische Gezangen vervaardigd zijn geworden, misschien had men sommige van deszelfs stukken, met de noodige veranderingen, overgenomen. Sommige althans zouden, naar ons oordeel, die eer wel waardig geweest zijn, vooral die, welke wij bl. 322-328 gevonden hebben.

Onder de overige gedeelten van het onderhavige stuk, die alle zeer verdienen gelezen en bepeinsd te worden, zijn er nog drie, die onze aandacht bijzonder getrokken hebben, en waarvan wij niet kunnen nalaten iets te zeggen. Het eerste, van bl. 443-458, behelst een verslag van de vereeniging der Luthersche Christenen met de andere Hervormden, te Meppel, tot ééne Gemeente des Heeren; welk verslag is medegedeeld door alexander de koning, Predikant aldaar. Wat aanleiding tot die vereeniging heeft gegeven, en op welke wijze die vereeniging tot stand gebragt is, wordt door den Heer de koning eenvoudig en zóó medegedeeld, dat hem van dit schoone werk de meest wenschelijke voldoening en de grootste eer toekomt. - Het tweede, waarvan wij melding wilden maken, (bl. 459-482) bevat de middelen, ter bevordering der Evangeliekennis onder onze Land-

[p. 104]

genooten, voorgedragen in de Vergadering van het Nederlandsch Zendelinggenootschap ten jare 1798, met aanmerkingen van wijlen jacobus hinlópen, Predikant te Utrecht. Meer dan eens hoort men spreken over den grooten ijver om Heidenen te bekeeren, terwijl er nog zoo velen onder de Christenen zijn, die, in de diepste onkunde en in eene daaruit voortspruitende verregaande zedeloosheid verkeerende, wel waardig waren, dat daarop gelet wierd. De Heer heringa deelde derhalve de middelen tot herstel mede in bovengenoemde Vergadering, en de algemeen geachte Leeraar hinlópen, zijn rapport, hetwelk hij wenschte te zien, gelezen hebbende, verrijkte hetzelve met eenige aanmerkingen, die van 's mans bekende menschenkennis en goede gezindheden getuigen. - Nog een woord, eindelijk, van het daarop volgende stukje, den onwetenden spotter de mond gesnoerd, door Sincerus, en aan heringa, op deszelfs verzoek, medegedeeld. Dit stukje is voor iedereen, vooral voor Predikanten, lezenswaardig. Het behelst een zeer opmerkelijk voorbeeld van eene bezadigde, beschaafde en verstandige zucht, om de heilige zaak van onzen Godsdienst op eene gepaste wijze tegen spotters te handhaven. Dat de naam van Sincerus de eigennaam des stellers van het stukje niet is, behoeft geene aanduiding. Recensent meent den waardigen man bij name te kennen; dan, daar diens vriend, Prof. heringa, niet goedgevonden heeft dien naam te openbaren, mogelijk omdat de man zelf dit niet verkoos, zou het niet heusch zijn, denzelven publiek te maken.