Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

[p. 54]

Onderzoek naar het doel en beloop van het schrijven van Apostel Paulus in de elf eerste Hoofddeelen van den Brief aan de Romeinen, door Petrus Brouwer, Pz. Predikant bij de Hervormde Gemeente te Blija en Hoogebeintum. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1825. In gr. 8vo. II en 272 Bl. f 2-40.

Wij kondigen hier, den Godgeleerden vooral, een belangrijk werk aan. Mogt ook de smaak in zoodanigen vasten kost den lust aan louter godsdienstige bespiegelingen eens meer algemeen overtreffen, er zouden - zoo als men het plagt te noemen - meer geoefende zinnen in het woord der waarheid zijn; en hoe wenschelijk ware dit in een' tijd, in welken gelukkig waarheid en kerkelijk systema niet meer hetzelfde beteekenen! Wij vreezen, dat, bij het afnemen der ervarenheid in het laatste, grondige bijbel- en godsdienstkennis te weinig wordt beoefend; en dat beklagen wij, die ons meermalen daarom niet zoo verblijd konden toonen, bij de verschijning van alweêr en nog alweêr een stichtelijk huisboek. Doch, dat is tot daar aan toe: misschien zijn wij wat zwaardenkend!

De Godgeleerde, de Predikant vooral, mag dit werk niet missen. Bij des grooten bosveld's verklaring behoort het gebruikt te worden. Men weet, hoe deze onderscheidde niet alleen, maar afzonderlijk behandelde, 1^o. het zamenstel der Christelijke leer, dat hij hier veel algemeener en vollediger vond, dan elders in Paulus' schriften, en 2^o. bijzondere verhandelingen over vraagstukken van dien tijd, uitstappen, aan des Apostels schrijftrant eigen, die hij van een bijzonder tijdelijk, plaatselijk of persoonlijk oogmerk hield te zijn. Wij hebben ons, hoe ook ingenomen met den arbeid eens mans, dien wij (met ypey) gaarne houden voor den voornaamsten Schriftverklaarder zijns tijds, ja wien wij nog niet (quoad hoc) overtroffen zien, wij hebben ons altijd verwonderd over zoodanige zonderlinge splitsing, en verblijden ons, aan

[p. 55]

's mans meening hier eene andere opvatting te zien tegengesteld.

Wij willen den aard dezes werks eenigzins nader doen kennen. Het verschilt van de gewone schikking in zoodanige schriften, en daarom mag de meerdere uitvoerigheid hier, de meerdere kortheid daar niet hinderen. In twee afdeelingen bestaat dit werk. De eerste doet onderzoek naar het doel, de tweede naar het beloop van des Apostels schrijven in de gemelde hoofdstukken.

In de eerste afdeeling de moeijelijkheid der verklaring van Paulus' brieven vooral, van den eenen meer dan van anderen, boven die van geschiedkundige schriften, afgeleid hebbende uit het onbekende of onzekere van des Schrijvers oogmerk, wijst hij de voornaamste oorzaken aan, die het regt verstand van dit gedeelte der H.S. belemmerden. Hij brengt daartoe, te regt, den invloed der schoolsche godgeleerdheid, en houdt het niet daarvoor, dat zoodanige invloed (zij het dan al niet van scholastiekerij) heeft opgehouden. Eene andere oorzaak is het vooraf bepalen van de beteekenis eens dikwijls wederkeerenden woords. Eene derde: het aannemen eener waarschijnlijke vooronderstelling, zonder behoorlijke toetsing, en bewijs, dat die op den geheelen inhoud des briefs, ook op het moeijelijkste daarin, toepasselijk is, waardoor men in de beweegredenen en het doel des Schrijvers niet diep genoeg is ingedrongen. Hij verklaart zich nu, met eene vrijmoedigheid en bescheidenheid, die hem en bosveld waardig is, tegen des laatsten, reeds genoemde, meening. Hierop betoogt hij, onzes oordeels, onwederleggelijk, dat de, zoo algemeen aangenomene, meening, dat Paulus ten eersten oogmerke en beweegreden tot het schrijven van dezen brief had, aan de min-onderwezene Christenen te Rome een volledig Evangelisch onderwijs te geven, ongegrond is. Vervolgens betoogt hij - (dit vindt misschien niet zoo gereeden bijval; Recensent evenwel, eenmaal arbeidende om Rom. VIII te beprediken, en daartoe, gedurig, den brief, als brief, in het oorspronkelijke lezende, als waren er nooit kapittels en verzen in de we-

[p. 56]

reld geweest, moest, na lange onzekerheid en toetsing, op hetzelfde denkbeeld komen) brouwer betoogt dan, vervolgens, dat Paulus geen opzettelijk oogmerk had, om de dwalingen van Joodschgezinde Christenen te keer te gaan; tracht daarop te staven, dat de Apostel de pen voert tegen ongeloovige Joden, die, door allerlei spitsvindige tegenwerpingen, der Christenen geloof poogden in de war te brengen; en voegt er dan nog eene aanmerking bij, dat men door de wet, in dezen brief, in welke onderscheidene beteekenissen dit woord ook gebezigd zij, niet te verstaan hebbe den Mozaïschen Godsdienst, bij hem ook genoemd de genadebedeeling des O.V., zoo als die was, maar het begrip der ongeloovige Joden daarvan; iets, dat, in de tweede afdeeling van dit werk, van zelve nader behoort voor den dag te komen.

Bij die afdeeling, hoezeer de uitvoerigste, kan Recensent zijne lezers niet lange ophouden. Dat is ook meer van het departement der Bijdragen tot de Godgeleerde Wetenschappen, waarnaar hij dan ook, uit hoofde zijner belangstelling in dit werk, nieuwsgierig uitziet. Hij wil alleen, zeer verkort, des Schrijvers plan, met deszelfs eigene woorden, opgeven: ‘Het moet nu blijken, dat zijne vooronderstelling overal gemakkelijk strookt met des Apostels redeneringen. Men heeft, intusschen, daarom geene volledige uitlegging van elk vers te wachten. Er is genoeg gedaan, als het regte spoor is aangewezen, dat, bij de volkomene en meer bijzondere verklaring van dit Apostolisch geschrift, veilig kan gevolgd worden.’ Hij behoudt zich echter voor, om zich hier en daar, waar het pas geeft, over meer letterkundige bijzonderheden uit te laten. Aan dit plan blijft brouwer getrouw. Mogten wij nu maar treden kunnen in de beschouwing en beoordeeling van afzonderlijke plaatsen, hier uitvoerig behandeld, naar dat het dit plan medebragt, ook van dezulke, in welker opvatting wij van den Schrijver verschillen! Zonder ons groot genoegen te betuigen, kunnen wij ook het laatste niet doen. Dat in een paar bladzijden H. IX, X, XI afgedaan wordt, met eene enkele verwijzing naar de be-

[p. 57]

kende jongste preken over die Hoofdstukken, draagt onze geheele goedkeuring weg. Wat hebben wij toch ons geld uit te geven voor hetgeen wel kostelijk dagelijksch brood, maar, als zoodanig, reeds gekocht is en genoten wordt?

Onderhoudend, aangenaam onderhoudend is de stijl dezes werks, dat zijnen meester prijst, als een' geleerden, ernstigen, onbevooroordeelden en echt liberalen Bijbelvriend. En van waar komt het? Uit Blija. Zoo waar is het, dat wat hoog staat daardoor nog niet groot is, en omgekeerd! Het denkbeeld, waarop dit opstel rust, bestond reeds vóór ruim 47 (zegge zeven-en-veertig) jaren bij den eerwaardigen Schrijver. Hoe menig jeugdig Evangeliedienaar heeft zich hier te schamen! Onze bede is, dat de brave Grijsaard zijne laatste dagen veraangenaamd zie door de vruchten van dezen arbeid! Voor denzelven zij hem, ons onbekend, de hartelijkste dank betuigd!