Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Waarneming, omtrent de gelukkige genezing eener phlegmasia dolens puerperarum. Door E. Wichers, Med. Dr. te Middelstum, in Groningen.

De vrouw van G.B.v.B., 32 jaren oud, van eene zwakke ligchaamsgesteldheid, doch vlug en levendig van geest, zijnde wollennaaister van beroep, leed, omtrent de derde maand harer zwangerheid, aan eene ongeregelde spijsvertering, hoedanige, aan dezen toestand niet ongewoon, bij haar met eene algemeene zwakheid der verteringsorganen scheen gepaard te gaan. Onder het gebruik van bittere en aromatieke geneesmiddelen werd deze toestand, na eenigen tijd, veel verbeterd, en vervolgens geheel hersteld. Zij bleef nu voorts gezond tot aan het einde der zwangerheid. Op den 4 Oct. 1821 beviel zij van tweelingen. De verlossing was natuurlijk en niet zeer langwijlig. Dezelve werd evenwel, na de ontbinding, achtervolgd van eene vrij aanmerkelijke bloedvloeijing uit den uterus, welke de vroedvrouw, door het leggen van doeken, natgemaakt in koud water, met azijn vermengd, op den buik, gelukkig had beteugeld.

Nu bleef de vrouw, alhoewel zwak zijnde, vrij wel, tot op den negenden dag na de bevalling, wanneer zij hevige pijn begon te gevoelen langs den loop der dijezenuwen, zoo wel der voorste als achterste, aan het linkerbeen. Dezelve nam steeds toe, en er voegden zich nog andere ziekteverschijnselen nevens, zoodat ik de lijderes, op den 14, in den volgenden toestand bevond: de huid was droog over het ligchaam; de pols klein, versneld, doch niet hard; de lijderes klaagde over gedurigen dorst; de tong was bedekt met een wit muceus beslag, hoedanige in catharrale ongesteldhe-

[p. 773]

den dikwijls pleeg te worden waargenomen; de ademhaling eenigermate verhaast en bezwaard. Het klagen over geweldige pijn hield aan, welke van de heup, omstreeks den oorsprong der dijezenuwen, begon, en zich langs dezelve nu door het geheele been tot aan den voet uitstrekte. Er liet zich aan deze deelen geene hitte of zwelling waarnemen; doch de pogingen tot beweging waren zeer moeijelijk, en gingen met vermeerdering van pijn vergezeld. - Tot dusverre werd de plaatselijke ongesteldheid door mij beschouwd, als enkel van een' catarrhalen aard te zijn, waartoe trouwens het vatten van koude gedurende de verlossing en de aanwending der koude somentatiën gereede aanleiding konden hebben gegeven. Op het uitwendig aanzien des ongemaks was hier vele overeenkomst te bespeuren met de affectio ischiadica Cotunnii.

Ik liet dan, terwijl de hevigheid en aanhoudendheid der pijn (hoewel de overige teekenen der ontsteking ontbraken) mij een' ontstekingachtigen aard des ongemaks deden vooronderstellen, eenige bloedzuigers langs de pijnlijke strekking des deels aanzetten, en voorts eene spaanschevliegpleister ter plaatse van den grooten draaijer leggen. Inwendig werd een Infus. flor. chamom. et papav. rhead., vereenigd met Sal. ammon., Extr. bardan., Spir. Mindereri, Rob sambuci en Vinum stib., gebruikt.

Den volgenden dag, den 15den, werd ik 's morgens vroeg geroepen, daar men vreesde, dat haar toestand veel verergerd was; en ik kan niet ontkennen, bij mijne komst, verwonderd te zijn over de verandering, welke er plaats vond. Ik aanschouwde, namelijk, zoodanige gezwollenheid van het geheele been, van de teenen of tot aan de heup, dat deszelfs omvang zeker meer dan tweemaal dien van het regter been te boven ging. Deze zwelling verspreidde zich tevens over een gedeelte van den onderbuik aan de aangedane zijde des ligchaams. Van de costae spuriae af, tot aan het kniegewricht, hadden de deelen een volkomen naar marmer gelijkend aanzien, door de mengeling van blaauwe, witte en roode strepen; de zwelling was vrij hard, of gespannen, en veerkrachtig bij het aanraken; de hitte gering; de beweging van het been en der dije onmogelijk, en het gevoel van zwaarte des deels aanmerkelijk en hoogst lastig. De aangelegde vesicans had zeer wel getrokken, zoodat er zich veel sereus vocht door ontlast had, waardoor ook de vorige inwendige pijnlijkheid des ongemaks eenige verminde-

[p. 774]

ring had ondergaan. De afscheiding van zog bleef voortduren, alhoewel dezelve, wegens den staat van zwakheid, waarin de lijderes verkeerde, niet overvloedig kon zijn. De lachiae waren reeds vroegtijdig opgehouden. De koorts was niet hevig, en zelfs minder, dan vóór de uitzetting der zwelling had plaats gehad. De lijderes was inmiddels droefgeestig en zonder eetlust.

De onderkenning der ziekte was dan nu niet meer duister, en ik werd overtuigd, dat ik hier te doen had met die eigenaardige ziekteform, welke men ons in lateren tijd met onderscheiding heeft doen kennen, als bij uitsluiting der kraamvrouwe eigen, en dus, overeenkomstig de hoofdverschijnselen, waarmede zij gepaard gaat, thans algemeen bekend staat onder den naam van phlegmasia dolens alba puerperarum.

Ik herinnerde mij nu, kort te voren, eene waarneming gelezen te hebben van Dr. gitterman, in het Journal van hufeland, 1ste No. van 1820, aangaande dezelfde ziekte; en het gelukkig gevolg, dat zijne aangewende geneeswijze gehad heeft, deed mij besluiten, om mij daarnaar, in de behandeling mijner lijderes, hoofdzakelijk te regelen. Ik liet dan de vesicans aan de binnen- en benedenzijde der dije leggen, en de geheele zwelling inwrijven met een smeersel, bestaande uit gelijke deelen van het Ung. mercuriale en Linimentum volatile; - het reeds vermelde infusum werd voortgebruikt.

Den volgenden dag was de zwelling, voor zoo ver deze zich tot den onderbuik bepaalde, reeds aanmerkelijk minder geworden. De twee spaanschevliegen werkten zeer sterk, zoodat uit de opene plaatsen bij voortduring eene aanmerkelijke hoeveelheid weivocht ontlast werd. De huid was nu ook meer ontspannen geworden, en dezelve scheen zich tot eene betere doorwaseming voor te bereiden. Ik oordeelde daarom dezelfde behandeling te moeten doen voortduren; er werd nu ook nog een vesicans aan de buitenzijde der dije gelegd.

Op den volgenden dag werd wederom eene aanmerkelijke vermindering der zwelling waargenomen, zoodat dezelve aan den buik en het bovendeel der dije genoegzaam niet meer te bespeuren was. De lijderes, nogtans, bevond zich nu in een' meer koortsigen toestand, en begon zwakker te worden. De sal ammoniacum werd uit het inwendig geneesmiddel weg-

[p. 775]

gelaten, en de vesicans aan de binnenzijde der kuit geplaatst. Hierop was de zwelling aan de dije op den volgenden dag genoegzaam geheel verdwenen; de zwakheid der lijderes nam inmiddels toe; de zogäfscheiding bleef, hoewel in eene geringe mate, steeds voortduren. Nu werd de vesicans nogmaals verplaatst, en onder de kuit aangelegd; terwijl haar een Decoctum cort. Peruv. met Liq. anodin. en Syr. cort. aur. inwendig werd toegediend, daar de krachten dringend ondersteuning vorderden.

Onder het gebruik dezer middelen begon weldra de koorts af te nemen, terwijl de eetlust en krachten toenamen, welke voorts door een ligt verteerbaar, doch krachtig voedsel en eenigen wijn meer en meer werden bevestigd. De zwelling van het been door de laatst aangelegde vesicans veel verminderd, ofschoon niet geheel weggenomen zijnde, werd er geene nieuwe geappliceerd, maar de vorige in ettering gehouden. De staat der lijderes keerde op deze wijze ten gunstigste; de zwelling verdween allengskens geheel. Na eenigen tijd, alzoo voortgegaan zijnde, werd waargenomen, dat er nog eene geringe zuchtige zwelling om de enkels, benevens een gevoel van zwakheid in het aangedane been, was overgebleven; waarom ik oordeelde, de ettering te moeten doen ophouden. Een en ander verschijnsel werd, door de aanwending van den Balsamus opodeldoch., bij wijze van wassching, naar de manier van onzen Landgenoot, den beroemden van der haar, en de applicatie van een uitdrijvend verband, binnen ongeveer twee weken geheel weggenomen, zoodat de lijderes volkomen hersteld mogt worden genoemd, en in staat was, voor een groot gedeelte, hare twee zuigelingen van het noodige voedsel uit eigene bronnen te voorzien.