Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Verslag der openlijke aanneming van een twintigtal militaire gevangenen tot leden der hervormde gemeente, op den 24 junij 1823, in het huis van correctie te Amsterdam.

(Medegedeeld door een' Ooggetuige.)

De Militairen, in het zoo even genoemd gesticht, wegens de misdaad van desertie, voor drie tot acht en meerdere jaren, geconsineerd, bevonden zich, tot vóór het jaar 1818, in eenen allerbeklagelijksten toestand. Tot ledigheid gedoemd, en van een bepaald zedelijk godsdienstig onderrigt verstoken, was de gesteldheid dier ongelukkigen diep rampzalig, en hun lot voor de toekomst met een akelig duister bedekt, tot op het oogenblik, dat wijlen de Heer hugenholtz, Directeur der gezegde gevangenis, aan de bevoegde authoriteiten de middelen voorsloeg, om het lot dier beklagenswaardige menschen, zoo mogelijk, te verzachten, en men, dien ten gevolge, reeds in de maand Februarij 1818, een' aanvang begon te maken met het geven van godsdienstig onderwijs

[p. 489]

en het beschikken van zoodanigen arbeld, waardoor de gevangenen, van lediggang teruggehouden, zoo wel eenig middel van bestaan voor de toekomst, als ter veraangenaming van hun tegenwoordig lot, konden vinden.

Den Katholijken werd een geestelijke van hun kerkgenootschap toegevoegd; terwijl de Eerw. j. nederhouw, Emeritus Predikant, ingevolge daartoe aan hem gedaan verzoek, het onderwijs der Protestanten wel op zich heeft gelieven te nemen. Laatstgenoemde, ofschoon reeds den ouderdom van 67 jaren bereikt hebbende, was, in de betrekking van onderwijzer der gevangenen en het bezoeken der zieken, tot hiertoe, onafgebroken werkzaam in de vervulling zijner zoo hoogstmoeijelijke taak; en de zegenrijke gevolgen mogten den waardigen Leeraar de aangenaamste voldoening opleveren. En werd ook de Heer hugenholtz aan meergnoemd gesticht door den dood ontrukt, zoo verschafte dit aan zijnen waardigen Zoon en opvolger in zijnen post de meest gepaste gelegenheid, om het eigen voetspoor, op de losselijkste wijze, te drukken.

Gedurende de jaren 1820 tot 1822 werd, ten overstaan van de Eerw. Heeren meyboom, ter hoeven en kortenhoef smith, een aantal van 95 gevangenen tot Leden der Hervormde Gemeente aangenomen en bevestigd. Eene soortgelijke plegtigheid had ook nu weder, op den 24 Junij j.l., plaats.

De vergaderkamer van H.H. Regenten was tot een en ander in gereedheid gebragt, en een huisorgel in dezelve geplaatst. Op het bepaalde tijdstip werden de gevangenen, allen zeer zindelijk gekleed, binnengeleid, naar de voor hen bestemde zitbanken. In alle stilte plaats genomen hebbende, werd door hen een toepasselijk gezang aangeheven; wordende het orgel te dezer gelegenheid bespeeld door den Heer boursse, Organist der Oude Kerk alhier.

Gedurende dit gezang nam een aantal toehoorders, tot de bijwoning dezer plegtigheid door den Heer Directeur genoodigd, hunne plaatsen ter zijde en achter de gevangenen; en nu verscheen de Eerw. Heer kortenhoef smith, vergezeld van een' der Heeren Ouderlingen der Hervormde Gemeente en den Emeritus Predikant nederhouw, onderwijzer der gevangenen.

Het gezang inmiddels geëindigd zijnde, deed de Eerw. smith eene korte aanspraak tot de gevangenen, en ging

[p. 490]

vervolgens over tot een toepasselijk gebed, geheel ingerigt naar het gewigtige en plegtige van deze belangrijke oogenblikken.

Een doelmatig gekozen gezang, waaraan, benevens de gevangenen, alle aanwezigen deelnamen, ging nu het onderzoek vooraf, hetwelk bij monde van den Heer nederhouw geschiedde, en, ter helfte genaderd zijnde, ter verpoozing van den Eerw. spreker, wederom door een voegzaam gezang werd afgewisseld.

Het onderzoek hervat en ten einde gebragt zijnde, betuigde de Eerw. Heer smith zijne tevredenheid en genoegen over het gehoorde, en verklaarde, geene de minste zwarigheid te maken, om alle deze gevangenen, op grond hunner afgelegde belijdenis, tot Leden der Gemeente aan te nemen.

Deze betuiging en verklaring kon niet anders dan de uitspraak van alle aanwezigen zijn. Immers had niet slechts elk dier gevangenen op alle de aan hem gedane vragen voldoende antwoorden gegeven; maar daarenboven waren alle die antwoorden zoo geheel gegrond op eene verlichte godsdienstige kennis en de praktijk der godzaligheid, dat er voor het verstand en hart van den Christelijken toehoorder niets te wenschen overig bleef, en hij, met een getroffen gemoed, gaarne deze gevangenen met den naam van Broeders in christus begroette.

Het was dan ook met dezen naam, dat de Eerw. smith hen aansprak, en voorts, op de bij de Hervormden gebruikelijke wijze, als Lidmaten der Kerk bevestigde; na welke plegtigheid door zijn Eerw. aan elk der gevangenen een tweetal Nommers, door het Traktaatgenootschap uitgegeven, werden ter hand gesteld.

Thans verzocht de Eerw. nederhouw het woord. In gepaste bewoordingen bedankte de edele onderwijzer den Heer Directeur hugenholtz voor alle zijne welwillende zorgen, ook ten aanzien van het zedelijk welzijn der gevangenen, op het voetspoor van zijnen waardigen Vader, bestendig betoond; en ging vervolgens over, uit naam van gen. Heer Directeur, aan elken gevangenen een zindelijk ingebonden exemplaar der Evangelische Gezangen aan te bieden.

Eene plegtstatige dankzegging aan God en toepasselijk gezang besloten eindelijk deze belangrijke verrigting.

Dan, nu wachtte den aanschouwer een geheel eigenaardig en roerend tooneel. Na gevraagd verlof, betuigde een der

[p. 491]

gevangenen, uit aller naam, in eenvoudige, maar hartelijke bewoordingen, aller dankbaarheid aan hunnen waardigen Leermeester; zijn Eerw. bij die gelegenheid eene plaat, in vergulden lijst gevat, een Monument voor den Christelijken Godsdienst voorstellende, ten geschenke aanbiedende. Zich vervolgens tot den Eerw. smith, in erkentelijke bewoordingen, wendende, werd, door den spreker, aan dien Heer een fraai bewerkte porseleinen bouillonkop aangeboden, ten aandenken aan dit plegtstatig oogenblik. Welke geschenken, door de gevangenen zelve bekostigd, met gevoel van dankbaar genoegen werden aangenomen.

Zoo eindigde dan eene plegtigheid, even eerwaardig door derzelver bedoeling, als roerend voor het Christelijk hart, door de wijze, waarop dezelve werd volvoerd, daar zij een sprekend bewijs opleverde van de gelukkige uitwerkselen, welke door een doelmatig verstandelijk godsdienstig onderrigt, ook bij gevangenen, kunnen worden tot stand gebragt.

Diep beklagenswaardig was het lot dier ongelukkigen vóór nog weinige jaren: onkunde hield hen vervreemd van God en zijnen dienst; zedeloosheid kluisterde hen aan al het vernederende, waarvoor de menschelijke natuur slechts vatbaar is; en de kerker was voor hen niets anders dan een verblijf van jammer, de plaats van verderen teruggang tot elke soort van verkeerdheid.

Maar, dank zij de pogingen van eenige weinige edele menschenvrienden! ook in weinige jaren is alles van gedaante veranderd. Het weldadig licht van het Evangelie schoot deszelfs zachte en vertroostende stralen in de verblijfplaatsen van zonde en ellende. Aan de armen van geest, aan diep onkundigen werd dat Evangelie, op eene bevattelijke en menschkundige wijze, verkondigd; heldere begrippen en godsdienstige kennis vervingen de dwalingen der onkunde, een ingetogen en bescheiden gedrag de vroegere zedeloosheid; en zij, die wij te voren, met het hartelijkst medelijden, als diep gevallenen beschouwden, noemen wij nu, van ganscher harte, onze Broeders in christus, onzen Heer en Zaligmaker.

Dit is de zegepraal van den Godsdienst. Hij verlicht het verstand en verwarmt het hart. In alle standen, in alle betrekkingen doet hij den mensch het beeld der Godheid naderen; en waar zijn glans de kerkers verlicht, daar zwijgt de vloekkreet der wanhoop, en het stil gebed des harten, door den boeteling geslaakt, rijst op tot voor den zetel des Albarmhartigen.