Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Nieuw alphabet van en voor den opmerker.

R.

Roman. Nadat de gewone Romanwereld in alle rigtingen doorkruist is en geen nieuws meer kan opleveren, dient men wel, met armida, de kar te bestijgen, en met eene verwilderde verbeelding door de wolken te vliegen, zonder te weten waarheen, en of men wel ooit weder te regt zal komen.

Rome. Voorheen een paleis, naderhand een klooster, thans een oudemannenhuis.

S.

Schoon.

Zoo lang waarachtig schoon den stervling kan bekoren,

Vergeet hij zijn waardij en zijn bestemming niet.

Het reinst genot is hem, die 't schoon gevoelt, beschoren.

Hij offert aan de deugd, die 't schoon zijn hulde biedt.

Schouwtooneel. Als kweekschool der kunsten, Museum der geschiedenis, tempel van deugd en veredeling, al te zeer miskend en verwaarloosd, en te vaak in een Marionettenspel of Ronzebons herschapen. Mogt men eenmaal regt bevroeden, welke partij er van te trekken valt!

Schrijfstijl. Om een' goeden schrijfstijl zich eigen te maken, moet men leeren uitgaan van denkbeelden, en niet van woorden.

Schrijvers. Vele geleerde Schrijvers zijn alleen daarin van de Kopijïsten onderscheiden, dat zij alles, wat zij na- en uitschrijven, verminken.

[p. 425]

Smaak. De smaak is minder verschillend dan men wel eens meent, en heeft wel degelijk zijne wetten. Hij is alleen maar meer of minder fijn, scherp en geoefend; ook soms verstompt, overprikkeld, of door bij- of nasmaak vervalscht. De meeste menschen, echter, zwelgen maar in, en keuren goed of kwaad enkel op gezag van een' voorproever.

Soldaten. Vorsten hebben soldaten; kinderen mede: met dit onderscheid, dat die der laatsten van hout of lood en onschadelijk zijn.

Spanje. Die ongenoodigd derwaarts henen trekt, keere terug met een' Don Quichot in den zak, een' deftigen bril stijf op den neus geknipt, en eene snuif in zijne doos, die niezen doet, dat de tranen er van overloopen!

Speeltuig. Als menig lierdichter tusschenbeiden niet eens zijn speeltuig aansprak, men zou vergeten, dat hij lierdichter was, en in verzoeking komen, om den logischen gang zijner denkbeelden te volgen.

Staatkunde. Leere men, ook tegenwoordig, uit machiavel; en het zal begrijpelijk worden, hoe men soms alles, zelfs de grondstellingen van het Evangelie, met de Staatkunde in overeenstemming weet te brengen.

Statistiek. In de Statistiek wordt alles opgenomen, behalve juist datgene, waar het vooral op aankomt: het zedelijk karakter van de bewoners namelijk.... Doch dit laat zich onder geene cijfers brengen, of met den maatstok afmeten.

Stelsels. Het bestrijden of verdedigen van stelsels staat gelijk met schaakpartijen: die het spel verliest, kan op nieuw de stukken opzetten en zijn geluk beproeven.

Stok. Besturend werktuig, meer waard dan al de Charters der wereld. Montesquieu vergat denzelven in zijn Esprit- des Lois. Intusschen weifelen de Ultra's, van meer dan één land, in hunne keuze, tusschen den stok en de roede.

Stoom. In haren vrijen staat enkel damp, die niets vermag; maar verzameld en in bepaalde rigting voortgedreven, onberekenbaar in kracht. Zoo is het ook gelegen met de meening en den wil van een volk.

Stopwoorden. Dienen om de gelederen aan te sluiten in de maat, in het rijm, en in de denkbeelden.

Straatslijpen. Men berispe geene straatslijpers: zij mogten tot inkeer komen, en schrijvers of vertalers worden; dat, in hun geval, voor de maatschappij nog grooter kruis zou zijn.

[p. 426]

T.

Tijd. Men beeldt hem af met eene zeissen gewapend, alsof hij niets doet dan nedervellen; en men vergeet, dat die zelfde Tijd de eeuwen, die nog zijn zullen, en zoo vele levens, als nog worden moeten, te voorschijn roept!

Toonen. De muzijktoonen brengen veel te weeg, doch de spreektoonen nog oneindig meer.

Troon. De troon, die in het volk geen' steun vindt, staat op den top van een' glijberg.

Twijfelen. Het is geoorloofd den grond te onderzoeken, vóór men aan 't funderen gaat: zoo mede het twijfelen hem, wien het om waarheid te doen is.

U.

Uil. De vinding, van dezen vogel bij minerva te plaatsen, niet gelukkig. Wat baat het, dat men alleen bij nacht, en niet bij dag ziet? De waarheid is niet gewoon in de duisternis te spoken: om haar te zien, moet men zijn oog aan het licht gewennen, en zoo min mogelijk uil zijn.

Ultra. Behoort tot die soort van menschen, van welke jean paul zegt: dat zij de geheele wereld in eenen konzeniljemolen zouden willen fijnmalen, alleen om hun gezigt of kamizool rood te verwen.

Utopia. Het zou dwaasheid zijn nog langer Utopia's te schrijven, nu het in Europa op zulk een' goeden voet staat om Utopia te verwezenlijken!

V.

Vaderlandsliefde. Niets anders dan huisselijke deugd, maar op het groote tooneel voor het publiek optredende.

Verbond. Ouder de vele soorten van verbonden hoort men ook van een heilig verbond. Doch, daar men ook van eene heilige Inquisitie spreekt, zij men wel verdacht, dat dit heilig hier niet dezelfde beteekenis kan hebben; want het heilig verbond is eene staatkundige, de heilige Inquisitie, daarentegen, eene kerkelijke instelling.

Verdienste. Het is de eigenschap van verdienste, dat, als men op aarde haar licht tracht uit te dooven, zij zich hemelwaarts verheft, om als vaste ster te blinken.

Verdraagzaamheid. Is zoo onmiskenbaar pligt, dat het ongerijmd moet schijnen, haar verdienste toe te kennen, of tot den rang van deugd te verheffen.

Verheveling. Meer dan één groot man zag men, in onzen leeftijd, als eene vaste ster opgaan, die naderhand bleek

[p. 427]

slechts eene verheveling te zijn, om weldra te verdwijnen, en niets dan eenen zwavelstank achter te laten.

Verheven. Over het verhevene is reeds zoo veel gezegd, dat niet bevredigt.... maar daarin ligt de aard van het verhevene, dat het niet bereikt kan worden.

Verstand. Zie Geld.

Vertalen. Het menigvuldig slecht vertalen komt vandaar, dat men wel Dictionnaires heeft van woorden en van spreekwijzen, maar niet van - denkbeelden.

Vertegenwoordiging. Kan door duizend, door honderd, door tien, ja door een enkel persoon worden uitgeoefend; en dit laatste is het geval in Turkije, waar de Sultan de Muzelmannen vertegenwoordigt. Zelfs dáár is alzoo een representatieve regeringsvorm. Men ziet derhalve, hoe dwaas het is, naar iets te verlangen, wat men reeds bezit! Alles blijve dus zoo als het is.

Voorvaderlijk. Er is nu reeds zoo veel gesproken en gezongen van de verdiensten der Voorvaderen, dat men van lieverlede kan beginnen te denken, of het raadzaam en uitvoerlijk zij, hunne deugden, vroeger of later, eens meer algemeen in praktijk te brengen, met of zonder prijsvragen.

Voorwerk. Hoe vele met sloten, grendels en boomen rijkelijk voorziene deuren moeten soms, na het eindeloos beproeven van sleutel voor sleutel, wel geopend worden, eer men aan de lezing van het eigenlijke boek beginnen kan: en wat vindt men dan nog? In plaats van eene Sacristie, eene ellendige pottenkas!

Vredelievend. Is de wolf, wanneer de herder waakzaam is, en de vos, wanneer hij de druiven niet bereiken kan. De een ontveinst zijn' honger en loert; de ander houdt zich vies en gluipt.

Vrijgeest. Benaming, welke (taalkundig) geene ongunstige beteekenis moest hebben, en, voor hetgeen men er door aanduiden wil, ongepast.

Vrijheer. Zie Vrij-burger.

Vrouwen.

De wereld is voorwaar een droeve rampwoestijn:

Maar aan der vrouwen zij' weet men haar door te streven.

Haar hand biedt bloemen aan; haar oog spreidt zonneschijn:

In 't kort, zij zijn de troost, de vreugde van ons leven.

Een Eden, zonder haar... wat zou dat Eden zijn?

Een aaklig oord, waar 't hart zichzelve zou begeven,

En zonder artsenij voor leed of boezempijn.