Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 294]

Verschijning van den duivel, ter verhindering van kerkroof.

Dat de vertellingen, die als fabeltjes onder het volk rondloopen, meestal op eene ware gebeurtenis berusten, die slechts naar den staat van beschaving des volks, onder welk zij ontstaan zijn, verschillend gewijzigd, en in lateren tijd met vreemde bijvoegsels versierd zijn, kan het volgend verhaal bevestigen.

In de eerste jaren der nu verloopene achttiende eeuw had zich op de meeste dorpen van het Brunswijksche, Maagdenburgsche en de omliggende streken het gerucht verspreid, dat de Duivel eene bende dieven, die in de kerk te Neindorff, in het Asseburgsche, ingebroken waren, verjaagd had, zonder dat zij hunnen voorgenomen kerkroof hadden kunnen volvoeren.

Dit verhaal (hoe strijdig ook met al hetgeen de Booze gewoon is uit te regten!) ging onder het volk van mond tot mond, en men vertelde het elkander als eene uitgemaakte zaak. De dieven, zeide men, hadden den Duivel bij helderen maneschijn zeer duidelijk gezien. Hij had een geheel ruig aangezigt, groote vurige oogen, en een paar ontzettende horens op het hoofd gehad. Zijn rok was ter halverwege bruin geweest, en hij droeg een' vuurrooden halskraag. Hij had klaauwen, in plaats van handen. Omtrent zijne voeten wist men niets bepaalds te zeggen, omdat hij achter de leuning van het zangkoor voor het orgel had gestaan, en van daar op de dieven steeds het oog had gevestigd. Hij had voorts zulk een verbazend leven gemaakt, dat het scheen of hij op de dieven wilde afkomen; dan weder maakte hij een geluid, alsof al de armenzakjes in de kerk in beweging waren. Deze verschijning nu had den dieven zulk een' schrik aangejaagd, dat zij, met achterlating van al de reeds bijeengebragte kerkgereedschappen, de vlugt hadden genomen, en gezworen, nooit weder eene kerk te bestelen; want dat er toch met den Duivel vooral geen spotten zij.

Hoezeer ook reeds destijds het vermelde verhaal hier en daar werd in twijfel getrokken, vond hetzelve echter bij den grooten hoop gereeden ingang, en werd, met nieuwe bijvoegselen versierd, als eene onomstootelijke waarheid erkend, sedert eene bende dieven voor het geregt te Jerxheim, in het

[p. 295]

Brunswijksche, in 1711, onder andere huisbraken, almede bekende, dat zij, bij eenen voorgenomen kerkroof te Neindorff, door den Duivel verjaagd waren, 't welk alle gevangenen gelijkelijk verklaarden, en waarbij zij dan ook in het vergelijkend verhoor tegen elkander bleven volharden, bewerende, dat zij, op de beschrevene wijze, den Duivel met hunne eigene oogen gezien hadden.

Ware deze bekentenis in eenen vroegeren tijd gedaan, het volksverhaal zou zich zonder ophouden van geslacht tot geslacht hebben voortgeplant; thans, echter, deed een nader onderzoek de ware toedragt der zake kennen, en de gebeurtenis werd daardoor voor altijd van haar wonderbaarlijk kleed ontdaan.

Het bleek dan nu, dat deze gewaande verschijning des Duivels zeer natuurlijk geschied was. De toenmalige Heer van het dorp was een groot liefhebber der jagt, en hield op zijne plaats een achtjarig hert tot zijn vermaak. Deze gesneden en tamme hertenbok liep zoo wel bij nacht als dag overal door het dorp rond, en was, daar hij van jong en oud gevoêrd werd, met alle huizen bekend, voor welke hij als een bedelaar bleef staan, om iets te ontvangen. Opdat hij evenwel niet zou verloren raken, was hij met een' roodleêren halsband voorzien, aan welken eene schel hing. Dit hert was zoo zeer aan de menschen gewoon, dat het alle plaatsen bezocht, waar het slechts bemerkte, dat menschen waren, zelfs de kerk, uit welke men het reeds meermalen had moeten wegbrengen, als het onder de godsdienstoefening daarin liep. In den nacht, dat de dieven inbraken, was deze bok door de deur naar den toren, die men verzuimd had te sluiten, binnengekomen, over het orgel naar het koor der zangers gegaan, en had, toen hij menschen hoorde, alle moeite gedaan om bij hen te komen, en zich dus, op de achterpooten, zoo digt aan de balie begeven, dat kop en pooten over dezelve heenstaken.

Deze onverwachte verschijning bij het schemerend maarlicht, en de doffe klank zijner voetstappen in de holle gewelven, wekten den angst der op het dorp niet bekende dieven, door hun geweten gejaagd, zoo zeer op, dat zij niets anders wisten te doen, dan op het spoedigst deze plaats te verlaten; en hunne verschrikte verbeelding prentte hun dit zoo levendig in, dat zij, ook voor het geregt, hierbij bleven volharden. En zoo verrigtte dan hier de Geest des Kwaads, voor de eerste maal, zijns ondanks, eene goede daad!