Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Napoleon vóór den slag bij Bautzen.

(Door een Poolsch Officier.)

Het bij Bautzen verzamelde Russische leger stootte met den regter vleuge! aan de bergen, met den linker aan de laagten. De Fransche armee had de stelling aan het einde van het dal, achter de dorpen Aurez, Nadewiz en Burg, langs bosschen en hoogten, in bezit. In den nacht van 20 op 21 Mei 1813 kreeg de Fransche armee bevel, zich slagvaardig te maken. Met ongeduld verwachtten de soldaten den dag, die hun lot zoude beslissen; want men geloofde algemeen, dat, na de zege, de Oostenrijkers zich met de Franschen vereenigen, en de vrede het loon der overwinnaars zijn zoude.

Met dertig Ulanen stond ik op den voorpost achter een' kleinen heuvel, een pistoolschot ver van een Kozakken - piket. Ten drie ure in den ochtend bragt mij de Adjudant des Generaals labruyere deze order: ‘Napoleon zal den post bezigtigen; de soldaten mogen, zelfs niet door de geringste beweging, de tegenwoordigheid des Keizers verraden, hem in het geheel niet schijnen te bemerken, en zich alleen met hunne zaken bemoeijen.’ Ten half vier hielden twee eskadrons Ulanen van de Garde eene halve werst van mijnen post stand, en vier ruiters naderden mij stapsvoets. De tegenover ons staande Kozakken bemerkten, naar het scheen, deze bewegingen niet, en voêrden gerust hunne paarden uit de hand, dezelve op het koornveld ginds en herwaarts leidende. Weldra kwam napoleon naar mijnen heuvel, gekleed in een' grijzen jas en kleinen punthoed, zonder eenige militaire onderscheiding; hij reed op een bleekgeel paard. Hem verzelden de Maarschalken berthier en ney, alsmede onze Divisiegeneraal labruyere, neef van eerstgemelden. Achter den heuvel stegen zij af; en, daar zij noch bedienden, noch Ordonnans bij zich hadden, moest mijn Onderofficier de paarden vasthouden. Ingevolge des bevels,

[p. 285]

hielden zich de soldaten, alsof zij de bezoekers volstrekt niet opmerkten. De helft was bij de paarden; anderen zaten bij het vuur, braadden vleesch, en dronken bedaard hunnen wijn. Ik ging met mijne pijp den heuvel op en neder, groette den Keizer naar krijgsgebruik, en ging voort met kuijeren. Mijne vier gasten plaatsten zich achter groote steenen op den grond. Berthier ontrolde eene kaart, en gaf napoleon eenen verrekijker. Nadat zij eene korte poos met elkander gesproken en de kaart beschouwd hadden, boog Generaal labruyere de eene knie; napoleon plaatste den verrekijker op deszelfs regter schouder, en bespiedde, ongeveer een kwartier uurs lang, in gebogene houding, de stelling der Russen, de vlak tegenover den heuvel liggende stad Bautzen, en de met Russisch geschut en infanterij bezette hoogten. Daarna zetteden zich allen op de steenen neder; napoleon riep mij tot zich, en vroeg mij: ‘Sedert hoe lang dient gij?’ - ‘Het is mijn beroep, uwe Majesteit; reeds op mijn zestiende jaar heb ik met kanonskogels kennis gemaakt.’ - ‘Wat denkt gij van de Kozakken?’ - ‘Zij zijn dappere soldaten, die evenwel van meer nut zijn in den legerdienst, dan in een' openlijken veldslag.’ - ‘Waar! Hebt gij ooit tegen de Russische infanterij gevochten?’ - ‘Ja, uwe Majesteit! zij is voortreffelijk, en eene waardige mededingster van de infanterij uwer Majesteit.’ - ‘Hij heeft gelijk,’ zelde napoleon, zich tot ney wendende. ‘Gij, Polen, spreekt ongeveer dezelfde taal als de Russen?’ voer hij voort. - ‘Ja, uwe Majesteit! wij verstaan elkander even gemakkelijk, als de Zweed den Deen, en de Duitscher den Hollander.’ - ‘Apropos, spreekt gij Duitsch?’ - ‘Ja, uwe Majesteit!’ - ‘Nu, zoo zet u te paard, en breng mij uit het honderd schreden vanhier gelegene dorpje den een' of anderen boer; ik zal in uw afzijn den post kommanderen.’

Mijn paard was getoomd; ik sprong in den zadel, en joeg in vollen galop naar het dorpje. Bij mijne komst zag ik aan het eene einde Russische jagers hunne gort koken, en aan het andere Fransche scherpschutters gerust uit het eene huis in het andere gaan. Tot mijn geluk trad een halfgekleede Duitscher uit zijne woning. ‘Goede vriend! wilt gij geld bij onzen Generaal verdienen?’ vroeg ik hem. - ‘Geld? goed!’ antwoordde hij; ‘maar waarvoor?’ - ‘Spreek slechts eenige oogenblikken met hem.’ - ‘Hij wil mij misschien tot

[p. 286]

gids gebruiken?’ - ‘Vrees niets; ik verzeker u op mijn woord van eer, dat hij alleen met u spreken wil, en u terstond weder naar huis zal laten gaan. Voor het overige volgt gij goedschiks, of ik jaag u een' kogel door den kop.’ (Ik wilde hem slechts vrees aanjagen, en trok de pistool uit den gordel.) - ‘Van harte gaarne! Ik ben bereid u te volgen,’ zeide de van angst sidderende boer. - ‘Nu, zoo zet u achter mij op het paard.’ Ik hield aan de heg; de Duitscher klom op het paard, en ik vloog met hem als een pijl naar mijnen post.

‘Bravo, Heer Officier!’ riep napoleon mij toe; ‘ik dank u.’ De boer groette, en wachtte bevend zijn lot. Napoleon keerde hem den rug toe, en deed hem, door ney, de volgende vragen: ‘Is de door de laagte regts (op de linker flank der Russen) vloeijende beek diep?’ - ‘Slechts tot aan de knie.’ - ‘Rijdt gij er met uwe karren door?’ - ‘Altijd, behalve in de lente en den herfst, wanneer het water wast.’ - ‘Kan men ze overal doorwaden?’ - ‘Neen: op eenige plaatsen liggen op den bodem eene partij steenen; maar, van het bruggetje regts, is, tot op een vierde van eene mijl, zuivere grond.’ - Napoleon was met de antwoorden zeer in zijn' schik, en scheen bijzonder opgeruimd. Hij vroeg geld van berthier, nam eene geheele hand vol Napoleonsd'or, en gaf die aan den boer, met de woorden: ‘Daar! drink op de gezondheid van den Franschen Keizer!’ De boer wilde hem te voet vallen. ‘Halt!’ sprak napoleon: ‘kent gij den Keizer?’ - ‘Neen; maar ik zou hem wel eens willen zien.’ - ‘Nu, zie dan!’ zeide hij, op den Maarschalk ney wijzende, die op dat pas zijn' jas had losgeknoopt, zoodat de met goud gestikte uniform zigtbaar was. De boer wierp zich voor hem neder. Ney lachte: ‘Deze Heer fopt u. Dat is de Keizer,’ voegde hij er nevens, op berthier wijzende. De boer wierp zich weder op den grond. ‘Vermoei u niet vergeefs,’ zeide berthier in zeer slecht Duitsch. ‘Dat is de Keizer,’ en wees op labruyere. De boer wilde zich voor dezen nederwerpen. ‘Ik ben te jong om Keizer te zijn; buig u voor hem, die u het geld gegeven heeft.’ - ‘Dat is billijk,’ sprak de Duitscher, napoleon's hand grijpende, en dezelve kussende, terwijl hij zeide: ‘Dat is een gouden handje!’ Allen lachten luidkeels, lieten den boer naar huis keeren, en klommen den heuvel af. Napoleon beval berthier, elk' mijner soldaten een Louisd'or te

[p. 287]

geven; hetgeen op staanden voet geschiedde. ‘Berthier, schrijf den naam des Officiers op!’ sprak napoleon. Hierop wendde hij zich tot mij, nadat hij reeds te paard was gestegen, en zeide: ‘Ik heb met uwe onderhoorigen van u gesproken, en ben over u voldaan. Wanneer u iets ontbreekt, zoo wend u regtstreeks tot mij, en herinner mij dan slechts aan onze kennismaking bij Bautzen. Vaarwel! Ik wensch, dat gij spoedig Kapitein zult zijn!’ Ik boog mij, en zij reden stapsvoets naar de eskadrons der Ulanen van de Garde terug, welke al dien tijd opgezeten waren gebleven. Na verloop van een uur werd ik door jager-ruiterij afgelost. Ik kwam bij het regement; en het eerste woord, waarmede mij mijn Kolonel ontving, was: ‘Welkom, Heer Kapitein!’ Bij het regement was de dagorder wegens mijne bevordering reeds voorgelezen. Van blijdschap leegde ik met mijne vrienden eenige flesschen ouden wijn; en, na verloop van een unr, gingen wij de kogels te gemoet, die, zoo als men weet, niet gewoon zijn eenig onderscheid te maken tusschen Kapitein en Luitenant.