Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 98]

Het eerste en grootste levensgevaar van Frederik den Grooten.

(Volgens hildebrandt.)

Zoo als bekend is, rukte frederik, in het eerste jaar zijner regering, December 1740, in Silezië, om, met de wapenen in de hand, zijne aanspraken op de Silezische Vorstendommen Liegnitz, Brieg, Wohlau en Jägerndorf te doen gelden. Schier in den eersten aanloop werden de steden van Silezië genomen, door het gedeelte des Pruissischen legers, dat frederik zelf aanvoerde; en bijna het geheele land was in de magt des ondernemenden, jeugdigen Monarchs, eer de Oostenrijkers maatregelen namen, om zijne voortgangen te stuiten. In Februarij 1741 volgden eerst, tot versterking van de vooruitgedrongene Pruissische armee, de Westfaalsche, Maagdenburgsche, Pommersche en Pruissische regementen, om bij hunne, op de baan der overwinning reeds zoo ver voortgerukte, broeders niet achter te blijven. Frederik zelf, die in het begin der, voor korten tijd betrokkene, winterkwartieren naar Berlijn was gegaan, trof deze versterkingen bij Frankfort aan; hij voerde ze zelf Silezië in, en plaatste ze aan de oostelijke zijde van het, door de Oostenrijkers bezette, Graafschap Glatz, van Schweidnitz tot Ottmachau. Doch nu hadden ook de Oostenrijkers, onder bevel van den, uit de vesting Brunn ontslagenen, Generaal neuperg, alle middelen getroffen, om den Koning van Pruissen het verder indringen in Baheme en Moravië onmogelijk te maken. Alle de toegangen tot het Graafschap Glatz waren bezet; dagelijks vielen er gevechten voor, van welke de over zijne ruiterij ontevredene frederik zelf zegt, dat ze alle tot nadeel der Pruissische kavallerij en ten voordeele der meer geoefende infanterij uitvielen.

Om zich eene naauwkeurige kennis van het bergachtige terrein te verschaffen, en in het algemeen het onbekende grensoord te leeren kennen, verliet de Koning Schweidnitz eenige dagen na zijne aankomst, en ging, begeleid door eenen Adjudant, den Kapitein von glasenapp, over Peterswoldan, Silberberg en Wartha, naar Frankenstein. In deze streek stond de Generaal von derschau, die in Silberberg en Wartha twee vooruitspringende posten had. Op

[p. 99]

deze beide posten kwam zeer veel aan. Frederik had die zelf als belangrijk aanbevolen, doordien zij de sleutels waren van de ingangen in het graafschap Glatz. Het is natuurlijk, dat frederik, volgens zijne omzigtigheid, zichzelven van de opvolging dezes bevels wilde overtuigen; maar even zoo natuurlijk is het, dat de stoutheid des Konings, om, enkel onder geleide van eenen Adjudant, deze posten te bezoeken, den vijand, die thans ook waakzamer was geworden, niet onbekend bleef. Naauwelijks had frederik Frankenstein verlaten, om de genoemde plaatsen in ooge - schouw te nemen, of reeds vervoegde zich een verrader bij den, in den omtrek van Glatz staanden, Oostenrijkschen Generaal von lentelus, met het berigt, dat men den Koning van Pruissen, die zoo even, slechts door éénen Officier begeleid, was weggereden, gemakkelijk kon gevangen nemen.

Spoediger nogtans, dan de vijanden konden vermoeden, had frederik de beide posten opgenomen. Hij wilde nu juist naar Frankenstein terugrijden, toen hem het schoone klooster der Cisterçiensers, Camenz, in het oog viel. De fraaije aanleg van het gebouw, en inzonderheid de toren, van welken de Koning zich een ruim uitzigt in het gebergte en over het land beloofde, spoorden hem aan, om dit klooster te bezoeken. Met den grootsten eerbled werd de Monarch door den Abt tobias stusche ontvangen; frederik vertoefde langer dan hij wel had voorgenomen, en - het was zijn geluk; ja, zijn behoud, zijne vrijheid, zijn leven veelligt hing er van af, dat hij langer bleef.

Genoemde Oostenrijksche Bevelhebber kon onmogelijk eene zoo schoone gelegenheid, om zich door de gevangenueming des Konings beroemd te maken, ongebezigd laten voorbijgaan. Oogenblikkelijk zond hij een sterk kommando ruiterij naar dat oord, tusschen de posten rond. Deze vijanden ontdekten eene afdeeling Pruissische Dragonders, die ter aflossing van den eenen post bestemd waren. De onbehulpzame Pruissische kavalleristen werden door de veel behendiger Hongaarsche ligte ruiterij spoedig overhoop geworpen, en met verlies van veertig man en paarden teruggejaagd. De Hongaren vochten te feller, omdat het oogmerk van dezen aanval, de gevangenneming des Konings, geen geheim was. Men had dit kommando voor een geleide van Hem gehouden, van den naasten post medegenomen. Verstoord den Vorst bij hetzelve

[p. 100]

niet te vinden, reden zij nu naar het klooster Camenz, waar frederik was.

Het is zeer waarschijnlijk, dat de Abt, door uitgezette wachten, vroeger berigt van het aanrukken der vijanden kreeg, dan deze de muren van het klooster zelve binnentraden. Ware dit het geval niet geweest, dan zoude hem de tegenwoordigheid van geest, waarmede hij het eenig mogelijke middel tot redding van den Monarch uitvond en te werk stelde, nog meer tot eer verstrekken, dan hem zijne slimheid buitendien doet.

De kloosterbroeder, wiens werk dit was, (de Meszner) moest terstond alle geestelijken, tot de metten en het complet, op het hooge koor in de kerk bijeenroepen. Gestrengelijk was hem verboden, zich met iemand der verzamelden in gesprek in te laten. Op het eigen oogenblik luidde reeds de tot de metten roepende klok. Zeker moest de geheel ongewone tijd de overige geestelijken bevreemden - zeker zullen zij met al hun nadenken en gissen geen' grond voor deze buitengewone godsdienstoefening hebben kunnen vinden; doch de kloosterlijke gehoorzaamheid was hier de eerste pligt, en dus lieten zij zich allen, in ordesgewaad, op het hooge koor vinden.

Thans verscheen onverwacht, in feestelijke pracht, de Abt tobias stusche, en met hem een vreemde, door geen' der geestelijken ooit geziene Abt, beide in het koorkleed voor eenen bijzonderen feestdag; zij knielden te zamen, op hunne plaatsen, voor het altaar neder. Het schoone gezang, begeleid door de plegtige toonen van het prachtig orgel, was geëindigd; het gebed begon, toen een buitengewoon alarm ontstond, en de Oostenrijksche ligte ruiters zich niet slechts in de kerk vertoonden, maar ook het geheele klooster doorzochten. Zelfs gedurende den godsdienst kon men duidelijk hooren, dat zij zich uitlieten, zeker te weten, dat de Koning van Pruissen in het klooster was.

De Abt liet de metten langer duren dan gewoonlijk, en besloot ze eerst een uur later, dan de Oostenrijkers, die 's Konings Adjudant gevonden en als gevangen medegenomen hadden, zich verwijderden. Er is geene verdere verklaring noodig, wie de onbekende Abt was, - frederik namelijk, die slechts op deze wijze te redden was.

Wat hing er niet van dit gewigtig oogenblik af! Wat ware er geworden van 's mans gansche geschiedenis, indien zij-

[p. 101]

ne vlugt, reeds in den beginne van zijn werkzaam leven, door deze gevangenneming ware verlamd geworden? - Hij vergat dit gevaar ook minder dan eenig later, en bleef den Abt en het klooster altijd zeer dankbaar.