Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Chronologische Tabellen over alle vier Werelddeelen van het begin der Geschiedenis tot op de nieuwste tijden, benevens de noodzakelijkste Stamlijsten, om te dienen tot een' grondslag bij het Geschiedkundig Onderwijs. Door Dr. F.R. Ricklefs, Rector der Latijnsche School te Oldenburg. Uit het Hoogduitsch vertaald door W.L.H. Köster henke, Taalmeester der Hoogeschool en Onderwijzer te Groningen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. In 4to. 60 Bl. f 1-10-:

Tijdrekenkundige Tafelen zijn den beoefenaar der Geschiedenis, zoo niet eene volstrekt onmisbare behoefte, dan toch een zeer nuttig hulpmiddel ter tegemoetkoming van het geheugen. Men kent de Tafelen van priestley en lateren, die naar gatterer van hübler, vooral de voortreffelijke van bredow, die ook de Letterkundige Geschiedenis omvatten, den lateren Atlas historique de la sage (las cases), zijnde beredeneerde Chronologische Tafelen op eene grootere schaal, enz. Het voor ons liggende werkje maakt zulke groote aanspraken niet. Het is eene eenvoudige korte aaustipping der merkwaardigste gebeurtenissen, naar de

[p. 578]

hoofdvolken tijdrekenkundig in kolommen gerangschikt, doch bij groote beknoptheid nogtans tamelijk volledig, en dus tot schoolgebruik zeer geschikt. Gelijk ieder Schrijver van Tabellen bijna zijne eigene verdeeling volgt, zoo heeft ook de Heer ricklefs de zijne; hij volgt grootendeels bredow in de oude Geschiedenis, die hij nogtaas bij de Middeleeuwen verlaat. Somtijds gaat hij ook wel gewigtiger personen en gebeurtenissen voorbij, om zich aan zulke te hechten, die, onzes bedunkens, veel minder epoque maken. Bij voorbeeld, de veroveringen van alexander den Grooten, die van zelve een tijdperk uitmaken, worden voorbijgegaan, en men bepaalt zich tot den slag bij Ipsus, die, wel is waar, de drie Rijken van Egypte, Syrië en Macedonië stichtte, doch met dat alles slechts eene der talrijke omwentelingen was na den dood van alexander, den waren grondlegger der Grieksch-Macedonische aera. Volgens dat zelfde grondbeginsel eindigt de Schrijver het tweede tijdvak der nieuwere Geschiedenis niet met karel den Grooten, den stichter der Frankische Monarchij, maar met het verdrag van Verdun in 843, hetwelk uit de puinhoopen dier Monarchij den grond leide tot de Rijken van Italië, Bourgondië, Lotharingen, Frankrijk en Duitschland, en hetwelk spoedig door verscheidene andere verdragen weder te niet gedaan werd, zoodat men geenszins kan zeggen, dat de hedendaagsche Staten van Europa hunnen oorsprong van hetzelve ontleenen. Voor het overige loopen de tijdperken: I. Van het begin des menschdoms tot den watervloed van Noach. (De verhalen van mozes worden, gelijk die der andere aloude volken, in verdichting gehulde overleveringen en vermoedens genoemd, die zich echter door eenvoudigheid en waardigheid onderscheiden, maar aan de Hebreeuwsche tijdrekening wordt niet gehecht.) II. Tot cyrus. III. Tot den slag bij Ipsus. IV. Tot dien van Actium. V. Tot de vernieling van het Westersche Keizerrijk. Nieuwe Geschiedenis: I. Tot aan het verdrag van Verdun. II. Tot het einde der Kruistogten (1291.) III. Tot den dood van ferdinand den Katholijken (het begin der Hervorming.) IV. Tot aan den Westfaalschen vrede. V. Tot de ontbinding des Duitschen Rijks (1806.) VI. Tot het Weener Congres. VII. Nieuwste gebeurtenissen. - Voor elk tijdvak staat een zeer kort overzigt van hetzelve, en achter hetzelve Stamtafelen der oude Grieksche, Perzische, Macedonische Koningen, de Seleuciden, de Ptolemeërs, de Arsaciden, van het

[p. 579]

geslacht van augustus, de Frankische Koningen (Meroveërs en Karolingers), de Saksische en Frankische Koningen van Duitschland, eenige Capetingers en Plantagenets, tot opheldering van derzelver onderlinge verwantschap, en de laatste Koningen van Portugal. Men heeft, door een' zeer beknopten druk, plaats gewonnen, om ook de voornaamste Dichters, Geleerden en Schrijvers te noemen. Maar de Vertaler, die wij onderstellen, dat bij de vermelding der Nederlanden wel eenige onzer geletterden bij den tekst zal hebben gevoegd, (daar toch de Duitschers onzen hooft, vondel, cats en poot niet kennen) had ook hier de misstellingen, waaraan zich vreemden ten aanzien onzer letterkundige geschiedenis maar al te dikwerf schuldig maken, wel mogen verbeteren. Zoo vinden wij op het tijdvak 1516-1600 wesenbeck, d. (z.) jansen, hoogerbeets, j. dousa en Zoon. Wie is die wesenbeck? En hoe wonderlijk staat de eerlijke martelaar van Staat, hoogerbeets, hier tusschen den uitvinder der teleskopen en den dichterlijken held, die wel twintig jaren vóór hem bloeiden! In het volgende tijdvak (1600-1648) vinden wij eenen coddaeus salmasius vermeld. Dit zal wel coddaeus, salmasius moeten zijn; en moeten wij dan onder coddaeus aan de Gebroeders van der kodde, of aan den Veluwschen Dichter goddaeus (die echter niet veel naams gemaakt heeft) denken? Helmers staat onder de Dichters vóór van haren, de kruyff vóór wagenaar, r.j. schimmelpenninck wordt Grootpensionaris genoemd, eene vertaling der vertaling van het Fransche Grand-Pensionnaire! - Voor 't overige is hetgeen wij nagezien hebben ons vrij naauwkeurig voorgekomen. Ook de overige werelddeelen worden niet vergeten, zelfs China niet sedert de oudste tijden; maar somtijds dringt de Schrijver, om plaats te winnen, de verstverwijderde Natiën van één werelddeel bij elkander. B.v. Tweede tijdvak der nieuwere Geschiedenis, 1100-1200 (bl. 34.) ‘Johanniten en Tempeliers in Jeruzalem. - Njudschen in Noord-Song in Zuid-China. - Kara Kitajers in Kaschgar. - Atabeken in Syrië. - Kubo in Japan. - Joritomo. - Cyprus aan Veit (Guy) van Lusignan.’ Men ziet, hoe weinig deze gebeurtenissen onderling zamenhangen. Doch, wij hebben het reeds gezegd: eenige feilen niet medegerekend, die ligt te verhelpen zijn, kan dit boek, 't welk in een klein bestek vele zaken bevat, voor het onderwijs zeer nuttig gemaakt worden.