Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 560]

Italië en de Italianen. Herinneringen uit mijn verblijf in Italië gedurende de jaren 1819 en 1820. Naar het Engelsch van Lady Morgan. Iste en IIde Deel. Met het Portret. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. In gr. 8vo. f 7-16-:

Twee zeer lijvige boekdeelen over een land, dat al zoo dikwijls bezocht, doorreisd, beschreven, en ten hemel verheven of met eene zwarte kool geteekend is! Doch, wij hebben Lady morgan reeds uit hare reize door het tegenwoordig Frankrijk leeren kennen; en, gelijk dezelfde titel ons hier iets soortgelijks als dáár belooft, zoo kunnen wij naauwelijks twijfelen, of de kijk en voorstelling dezer Dame zal wel wederom van die der overige reizigers genoeg verschillen, om al het oude niet oud te doen schijnen. Ja, zoo is het inderdaad met de zaak gesteld. Niet om de schoone landschappen alleen, of de oude herinneringen en de overblijfsels van vroege en latere kunst, maar om alles, wat den mensch belangrijk is, allermeest den mensch zelven, blijkt de Lady te reizen. Dit reeds geeft eene aangename verscheidenheid, een zeker gemak voor elkeen, om haar in gedachten te volgen, en met haar bij allerlei merkwaardigheid stil te staan. Hoe vreemd dit ook schijne in eene Vrouw, zoo iets, dan heeft het staatkundige nogtans de voorkeur en den boventoon in haar geschrijf. De vergelijking van Italië in deszelfs tegenwoordigen toestand, in dien onder de korts geledene Fransche heerschappij, en in vroegere tijden, maken een hoofdvoorwerp harer beschouwingen uit; waarbij de geschiedenis der Italiaansche republieken in en na de Middeleeuwen, benevens derzelver ontaarding en worsteling met uitwendig geweld, de aanleiding tot eenhoofdige en willekeurige regeringsvormen, niet weinig uitlokkende stof oplevert. Men kent hare liberale denkwijze, en zal zich dus niet verwonderen, dat zij geenszins op de hand is van het Oostenrijksch bewind. En inderdaad,

[p. 561]

zoo wij haar gelooven mogen, dan is reeds veel goeds, door de Franschen daargesteld of hersteld, weêr vernietigd en aan het kwijnen, en zien de Italianen over het geheel, maar inzonderheid de verlichtsten, onder den Adel zelfs, dit geenszins met goedkeuring of onverschilligheid aan. Zoo eenig land, dan heeft ook inderdaad Italië regt op nationale fierheid, welke niet ligt vreemde overheersching duldt, inzonderheid wanneer ze zelfs met geen' schijn wordt beglimpt. Zoo eenig land daarenboven, dan is het dit, dat republikeinsche vormen van bestuur moet beminnen en wenschen, meer dan eenmaal zoo groot, zoo luisterrijk, zoo gelukkig zijnde geweest in deze gedaante, hetzij als één onverdeeld ligchaam, hetzij inzonderheid als schakel en keten van vele bloeijende gemeenebesten; terwijl daarentegen de eenhoofdigheid haar wel voor korten tijd eens deed schitteren, maar om spoedig in hatelijk en verderfelijk despotismus te ontaarden, dat doorgaans alles verpest. Men kent de belangrijkheid der latere geschiedenis van Italië, hier te lande, misschien niet genoeg. Dezelve levert tafereelen van grootheid en bederf op, welke elders ligt te vergeefs gezocht worden. En de wijze, op welke dezelve hier ter loops aangevoerd en met het tegenwoordige in verband gesteld wordt, is zeker niet ongeschikt om de weetgierigheid naar dezelve meer en meer uit te lokken.

Ondertusschen zijn wij er verre van daan, om juist alles te willen goedkeuren, wat deze Iersche denkt en beweert. Hare Franschgezindheid gaat daartoe menigmaal te ver. En reeds bij de beschrijving van dat land betrapten wij ze, zoo wij wel zeker meenen te weten, op meer dan één averegtsch en voorbarig oordeel. B.v. de uitvinding der teleskoop, of verrekijker, wordt zoo maar vlakweg aan galileï toegekend, zonder aan onzen metius of zijnen mededinger te denken. In de veelheid der woorden ontbreekt de overtredinge niet, zegt salomo; en een ander, wat minder deftig auteur maakt dit bijzonder van toepassing op de reizigers, de vrouwelijke zeker niet uitgezonderd. Doch er valt van Italië

[p. 562]

inderdaad veel, zeer veel wonderbaars, ja ongeloofelijks te vertellen, zonder dat men behoeft toevlugt tot het liegen te nemen. Als hoofdzetel van bijgeloof, priestergeweld en hierarchij is het, bij al het overige, reeds eene goudmijn voor den weet- en nieuwsgierigen, vooral uit onze zoo weinig romaneske, tragieke en komieke, koele, eentoonige protestantenwereld. En ook hieromtrent laat de Dame ons niet onbevredigd.

De reis gaat over Piemont, Lombardije, Genua, Piacensa, Parma, Modena, Bologna, Toskanen, waar zij zich in de voornaamste steden, Milaan, Florence, Pavia, enz. ophoudt. Voorop gaat een overzigt der geschiedenis van Italië; en het eerstvolgende is de togt over de Alpen. Belangrijk is bij den laatsten de opgave van het gemak, waarmede deze reis thans wordt volbragt, vergeleken met het moeijelijke, ja halsbrekende in vroegeren tijd, zoo als dit uit aangehaalde berigten blijkt; doch niet min belangrijk en schoon zijn de beschrijvingen van het grootsche en ontzettende, dat zulk een togt echter nog altijd aan de zinnen en de verbeelding oplevert. Gaarne gaven wij van dezelve eenig staal. Doch er is zoo veel gevenswaardigs in het gansche boek, dat wij vreezen aanleiding tot de vraag te zullen geven: waarom dat of dat niet liever? Men ga dus eer zelve alles na, en vergenoege zich te dezer plaatse met eene anekdote wegens da vinci's wijdvermaarde Avondmaal: ‘Het oorspronkelijke van deze beroemde schilderij, te Milaan, in de eetzaal van het Dominikaner klooster, is in een bejammerenswaardig verval, door de slechte hoedanigheid der bouwstoffen, waarvan de muur is opgetrokken en deszelfs stand naar het noorden. Sedert 1550 reeds half bedorven, door het zweeten des muurs, den rook der lampen, de slemperijen der monniken, en de heiligschendende hand van een' ellendigen knoeijer, Signor mazza, die haar bijna geheel heeft overgeschilderd, is deze schilderij tegenwoordig in een' beklagelijken toestand. Door eene deur aan den linker kant van het klooster kwamen wij in de eetzaal, en wendden alle te gelijk onze blikken naar het Avondmaal, het-

[p. 563]

welk van dag tot dag meer uitslijt, en van den muur, waarop het penseel van den onsterfelijken leonardo het schetste, meer en meer afvalt. Het eerste voorwerp, dat, wanneer men deze schilderij nadert, in het oog valt, is eene deur, juist op de plaats, welke de beenen der hoofdpersonaadje, onzen Zaligmaker, beslaan. De geschiedenis dezer deur is te Milaan niet onbekend. Dewijl, namelijk, de geregten, die, wanneer de monniken zich aan tafel zetteden, opgebragt moesten worden, meestal koud werden, vermits zij zulk een' langen weg hadden af te leggen, eer zij ter plaatse hunner bestemming kwamen, werd in het volle kapittel besloten, eene onmiddellijke gemeenschap tusschen de eetzaal en de keuken te openen, welke laatstgenoemde zich vlak achter de schilderij van leonardo bevond. Aldus bedierf men het Avondmaal onzes Heeren, ten einde het middagmaal van den Abt heet en warm zou kunnen opgedischt worden!’ - ‘Ieder weet, wat aanmerkelijken tijd da vinci aan deze schilderij besteed heeft, en hoe hij Judas zonder hoofd liet, tot de Prior zich deswege bij den Hertog van Milaan beklaagde, bij welken de schilder zich hierover verontschuldigde met te zeggen, dat hij nog geen hoofd had kunnen uitdenken, hetwelk de laaghartigheid en trouweloosheid van Judas naar zijn genoegen uitdrukte, behalve het hoofd van den Prior zelven!’