Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Overdenkingen, aan den Godsdienst geheiligd, of Opwekkingen tot Deugd en Godzaligheid. II Deelen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Door J. van Hulst, Lz., Leeraar bij de Doopsgezinden te Norden. Te Groningen, bij W. Wouters. 1822, 23. In gr. 8vo. f 6-:-:

Men heeft meermalen aangemerkt, dat het groot aantal godsdienstige schriften, welke in ons vaderland verschijnen, een gunstig getuigenis, niet alleen voor den smaak, maar ook voor de zedelijke gesteldheid van ons lezend publiek opleveren. En voorzeker zal geen bezadigd beoordeelaar ontkennen, dat onder een volk, waar boeken, geschreven ter verklaring en toepassing der heilige oorkonden, boven romans en vele andere luchtige en dikwerf zedebedervende lettervruchten, een ruim vertier vinden, de zaak van zedelijkheid en godsdienstigheid nog niet zoo ten eenemale in verval geraakt, en de herstelling van dezelve bijkans hopeloos geworden is, als sommige zwartgallige Geleerden ons willen doen gelooven, wanneer zij hunne bezwaren tegen den geest der eeuw inbrengen. Neen, wij voor ons meenen het nog daarvoor te mogen houden, en erkennen hierin met dankbaarheid een uitwerksel van den meer bezadigden aard onzer landgenooten, eene vrucht van den godsdienstigen geest onzer vaderen, en een geschenk des Hemels, dat prijsstelling op den Bijbel als het woord van God, dat waardering van bijbelsche waarheid als goddelijke openbaring, dat ijver

[p. 548]

en lust, om die waarheid te hooren ontvouwen en toepassen, afgescheiden van mystiekerij en dweeperij, onder ons welligt meer dan elders gevonden worden; en het strekt ons tot een wezenlijk genoegen, ons op eene menigte van voortreffelijke godsdienstige werken, die het gunstigst onthaal onder ons vinden, als bewijzen voor het gezegde, te kunnen beroepen.

Maar wij willen dit bewijs echter voor niets meer doen gelden, dan het is; en wij zijn er verre af, om b.v. met den Darmstadtschen Superïntendent zimmermann (zoo wij ons niet bedriegen, in diens Kirchenzeitung) de godsdienstigheid van een gewest naar het getal exemplaren van de Uren, aan den Godsdienst gewijd, af te meten, welke daarin verspreid zijn. Velen zouden dit bewijs wel willen omkeeren; doch wij voor ons meenen dit althans met grond te mogen aanmerken, dat het veelvuldig verspreiden en lezen van zoodanige stichtelijke boeken (van eigenlijke leerredenen en geschriften ter opheldering der gewijde oorkonden spreken wij niet) een wezenlijk kwaad met zich brengt, hierin bestaande, dat het de menschen hoe langer hoe meer van de beoefening van het waarachtig en levend woord Gods aftrekt. In vroegere dagen, toen het Bijbellezen in ons vaderland en elders de noodzakelijke en stilzwijgende voorwaarde in ieder Christelijk zin uitmaakte, kende men dat groot aantal stichtelijke boeken niet, waarvan wij thans omringd zijn, en voelde men geene behoefte, om ze te hebben, dewijl men, door het veelvuldig lezen met den Bijbel vertrouwd geworden, in denzelven alles zocht en vond, wat men in zijne omstandigheden noodig had. In lateren tijd is deze gezette beoefening der H.S. verslaauwd, ja wel eens als het werk van bijgeloovigen eerbied voor oude gebruiken voorgesteld, den regt verlichten belijder des Evangelies onwaardig; en welligt zou het niet moeijelijk vallen, aan te wijzen, dat het Bijbellezen is afgenomen, naar mate het heerleger van stichtelijke Huis- en Handboeken, overdenkingen, bespiegelingen enz. is aangegroeid. Menig Christen meent in onze dagen zich wèl gekweten

[p. 549]

te hebben, zoo hij de stille uren, aan zijn hooger leven toegewijd, doorbrengt met het lezen, niet van eene leerrede, die hem bij het woord Gods onmiddellijk bepaalt, en hem den zaligmakenden zin van hetzelve openlegt, maar van een dikwijls zeer oppervlakkig vertoogje uit het een of ander stichtelijk handboek, waarvan onze Letterkunde krielt; en zoo zoekt men zijnen dorst aan de kleine afgeleide, veelal troebele beekjes te lesschen, terwijl men de reine en rijke bron voorbijgaat. Zoo wordt de Bijbel zelf hoe langer hoe meer vergeten, in eenen tijd, waarin geheele Genootschappen aan de vereerende taak arbeiden, om het geopenbaarde woord Gods, zonder eenig menschelijk bijvoegsel, te verspreiden.

Deze gedachten kwamen onwillekeurig bij ons op, toen wij het bovenstaande boek in de hand namen en doorbladerden. Men kan hieruit genoegzaam opmaken, dat wij ons over de verschijning van hetzelve niet mogen verheugen, omdat er volstrekt geene behoefte aan zulke geschriften in onze Letterkunde is, en omdat het in ons oog eene vermeerdering van het boven aangewezen gevaar kan te weeg brengen.

Maar nu het boek op zichzelf beschouwd? - Dit komt ons voor, in wezenlijke waarde met de bekende Uren, aan den Godsdienst gewijd, gelijk te staan, en in denzelfden, welligt meer Evangelischen, geest geschreven te zijn. Het onderscheidt zich van dat boek nog voordeelig, doordien elk vertoog eene Bijbelplaats aan het hoofd draagt, en den lezer dus van zelf op de H.S., als de eenige bron van alle godsdienstige waarheid, wijst.

Om het boek nader te doen kennen, sta hier de inhoud der beide deelen: 1. De tijd en de mensch. 2 en 3. God en de mensch. 4. De Middelaar. 5. Wie is deugdzaam? 6 en 7. Hoe men met zijne medemenschen in vrede leven kunne. 8. Christelijke wijsheid in het spreken. 9. Zelfbedrog. 10. Beproeving en verzoeking. 11. Christelijke wasdom. 12. Gelijk God wil. 13. De leer des kruises. 14. Het Paaschfeest. 15. Dood, waar is uw prikkel? 16. De zedelijke magt des voorbeelds. 17. De haat de onverzoen-

[p. 550]

lijke vijand van het Christendom. 18. Ware en valsche Godsdienstijver. 19. Van waar de zwakke werking der openbare Godsvereering? 20. De heldenmoed van den Christen. 21. Velen zijn geroepen, weinigen uitverkoren. 22. De vriendschap. 23. De eerzuchtige. 24. Heer! leer ons bidden! 25. Hoe wij lijdenden moeten troosten. 26. Leerrijke stemmen der zigtbare natuur. 27. De nijd. 28. Plan des levens. 29. Het geloof door de liefde werkende. 30. De zekere weg ter zaligheid. 31. Heer! Gij hebt de woorden des eeuwigen levens. 32. Oordeelt niet. 33. De waarheid maakt vrij. 34. Beschaafde zeden met ongeveinsde liefde. 35. De vreeze Gods. 36. De wederkeering tot den Vader. 37. Gedenk aan uwen Schepper in de dagen uwer jongelingschap. 38. Ondankbaarheid. 39. Het Avondmaal. 40. Ik schaam mij het Evangelie niet. 41 en 42. Het vertrouwen op God. 43. De Christen in zijne huisselijke betrekkingen. 44. Christelijk wapen tegen den laster. 45. Wie zich zelven vernedert, zal verhoogd worden. 46. Werkt zoo lang het dag is. 47. Wandelt als kinderen des lichts. 48. Waakt. 49. Hebt uwe vijanden lief. 50. Simeon's voorspelling van Christus. 51. Het Kersfeest. 52. Christus en de zijnen.