Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Nieuwe Verhandelingen van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap. IIde Deel. Te Utrecht, bij J. Altheer. 1823. In gr. 8vo.

Behalve de Programmata van de jaren 1821 en 1822, bevat dit tweede Deel twee stukken. Het Genootschap had, namelijk, in den jare 1819, eene Nederduitsche vertaling van ten minste twee boeken van herodotus gevraagd, latende de keuze aan de ondernemers over, met den eisch, dat zij het naïve van herodotus in goed Nederduitsch zouden behouden. Het Genootschap heeft uit vele ingezondene vertalingen slechts twee, en dat nog maar den zilveren eereprijs waardig gekeurd. Beide proeven vullen dit Deel. De eerste is van den Heer n.g. vankampen, die het vijfde en zesde, de tweede van den Heer j. bosscha, die het achtste en negende boek van herodotus geleverd heeft. Beide Heeren hebben zich voorzeker uitmuntend van hunnen

[p. 529]

pligt gekweten, en echter niet kunnen voldoen aan den eisch van het Genootschap. Of die eisch zal vervuld worden, moet de tijd binnen kort leeren, daar dezelfde vraag herhaald is, met die verandering, dat de proeve zich bepale tot het eerste boek alleen. Intusschen is en blijft het, naar ons inzien, altijd eene zeer moeijelijke vraag. Den geest van herodotus te ademen in eenen tijd, in welken de geest en taal zoo vele eeuwen van dat natuurlijk, kinderlijk eenvoudige verwijderd zijn! Wij hopen, dat wij er te zwaar over denken, en niets zal ons aangenamer zijn, dan dat wij overtuigd worden gedwaald te hebben in het vooronderstellen van de onmogelijkheid, om eenen Hollandschen herodotus te leveren, zonder herodotus, om zoo te zeggen, woordelijk te vertalen. Van kampen laat Iets over herodotus voorafgaan, hetwelk men met genoegen en nut zal lezen. Na eene inleiding over de wording van de Grieksche historie, staat hij bij herodotus stil, en leert ons 's mans belangrijkheid, waarheid, natuurlijke eenvoudigheid, eenheid van plan en godsdienstigheid kennen. Over een en ander ware veel meer te zeggen, deels uit manutius, camerarius, uit de Mémoir. Academ. de B. Lett., de Disputatio van c.g. de rhoer, uit zeer vele uitmuntende Reisbeschrijvingen en Natuurlijke Historien, deels uit eigene studie en opmerkingen; doch dit konde nu in het plan van den Heer van kampen niet liggen, en wij zeggen het alleen om hem aan te moedigen, dat hij deze schets eens nader uitbreide. De lezer gaat dan nu aangenaam gestemd en voorbereid over tot het lezen van den oorsprong en het begin des krijgs tusschen Griekenland en Perzië. De Schrijver heeft zijne proeve met eenige aanteekeningen verrijkt, welke deels herodotus, deels zijne vertaling toelichten en regtvaardigen. Hij had natuurlijk dik wijls te worstelen met het decorum, hetwelk thans in onze taal zoo hemelsbreed verschilt van dat, hetwelk ten tijde van herodotus bestond. Onze voorouders hadden in dit geval mindere banden. Europa heeft het aan de Franschen te danken, dat de talen van verschillende natiën in dit opzigt verrijkt zijn. Maar misschien is er ook veel waarheids in het gezegde van voltaire: ‘De schaamte is uit het hart geweken, en heeft de wijk op de lippen genomen. Hoe meer de zeden bedorven zijn, hoe gepaster en kiescher de uitdrukkingen worden. Men gelooft in de taal te zullen herwinnen, hetgeen men in de deugd

[p. 530]

verloren heeft.’ - De Heer bosscha heeft voor zijne proeve den inhoud van ieder boek geplaatst. Ook vindt men daarbij aanmerkingen, geput uit de verklaarders van herodotus, bij welke de Schrijver meest zijn eigen oordeel voegt. Dit oordeel komt ons meestal juist voor, en er straalt, hoe kort het bestek dan ook zij, eene kennis in door van taal-, oudheid- en aardrijkskundige zaken, welke ons naar meer aanmerkingen deed verlangen. De Manoeuvre (διέκπλους), om in de vijandelijke vloot in en door te breken, heeft, meenen wij, de ruiter, reeds vóór de Engelschen, met voordeel gebezigd.