|
| |
Gedenkschriften der Omwenteling in het Rijk van Mexico, bevattende mede een naauwkeurig Verhaal van den Togt des Generaals Xavier Mina naar dat gewest, en Aanmerkingen nopens de mogelijkheid van eene gemeenschap tusschen de Zuid- en Atlantische Zeeën, door W. Davis Robinson, Burger der Vereenigde Staten van Noord-Amerika. Uit het Engelsch, met eene Inleiding van den Vertaler. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1823. In gr. 8vo. XI, VI en 414 Bl. f 4-4-:
Onder de vele belangrijke gebeurtenissen van den tijd, dien wij beleven, behoort gewisselijk eene aanzienlijke plaats aan de vrijwording der Amerikaansche Volkplantingen van Spanje; eene gebeurtenis, zoo rijk aan onoverzienbare gevolgen voor de wereld, dat een Duitsch Geleerde daaruit onlangs eene geheele verandering in de bestaande betrekkingen van Europa gespeld heeft. Alle
| |
| |
bijdragen, die den sluijer voor deze nog zoo weinig bekende omwentelingen helpen opligten, moeten ons lezend Publiek dus welkom zijn, daar in onzen tijd, meer dan in eenigen anderen, dat Publiek wereldburgerlijk denkt, en genoegzaam alles, wat braaf en verlicht is in den lande, de tegenwoordige worsteling tusschen Vrijheid en Despotismus op den aardbodem met belangstelling nagaat, en de eerste met hare beste wenschen verzelt. Het is van te meer belang, te zien, hoe die onmetelijke en rijke gewesten, waaruit Spanje tot den huidigen dag zijne schatten getrokken heeft, hunne onafhankelijkheid en vrijheid hebben bevochten, daar het Moederland zelve, na eene eerlijke worsteling tusschen den gegoeden burger en het graauw, bijgestaan door vreemde wapenen, eerlang, met den val van Cadix, waarschijnlijk beide die onschatbare goederen staat te verliezen. Dan zullen die beide eene toevlugt over de Wereldzee zoeken in die zelfde gewesten, waarin zij tot dusverre zelfs in naam niet bekend waren; Mexico en Lima zullen, zoo wel als Nieuw-York en Philadelphia, de Hoofdsteden worden van vrije Gemeenebesten, waarin de onbelemmerde nijverheid, maar vooral de landbouw, zich in eene tot nog toe onbekende mate zullen ontwikkelen, en waar misschien de zaden verborgen liggen van eene nieuwe beschaving, wanneer het aan de woelingen der duisterlingen gelukken mogt, ons oude Europa, in alle deszelfs onbekrompene denkbeelden, wetten en inrigtingen, weder onder het juk van priestergezag en bureaucratie te verstikken.
Deze bijdragen zijn van te meer belang, naar mate het land, waarover zij handelen, een gewigtiger gedeelte uitmaakt van het tooneel des grooten Volkenstrijds, en naar mate de Schrijver meer kennis droeg van de voorvallen, die hij vermeldt. En beide die eigenschappen vereenigen zich in het onderwerp en den Auteur van het aangekondigde werk. Het handelt over Mexico of Nieuw-Spanje, door de heldendaden en gruwelen van cortez en zijne Spanjaarden, en de heldhaftige verdediging zijner oude inwoners, gelijk later door de onbegrijpelijke rijkdommen,
| |
| |
uit deszelfs schoot getrokken, aan Europa bekend, maar door humboldt toch eerst in deszelfs volle waarde ten toon gespreid. Het bevat het grootste gedeelte der twaalfjarige worsteling van de inlandsche bevolking, zoo wel van Europesche als Indiaansche afkomst, tegen het knellend juk der uit Spanje overgekomene gelukzoekers, hetwelk hier in deszelfs afzigtige, nog min bekende gedaante geschetst wordt. De Schrijver is wel geen inboorling, maar een Anglo-Amerikaan; doch iemand, die niet alleen met Zuid-Amerika in handelsbetrekkingen gewikkeld was, maar ook in Mexico zelve de voornaamste Gemeenebestgezinde Opperhoofden, teran en victoria, bezocht had, daarna in de gevangenis der Spanjaarden, zoo wel in Amerika als Europa, een' geruimen tijd moest verkwijnen, eindelijk daaruit ontsnapte, en toen de slotsom van 't geen hij gezien en gehoord had aan het algemeen mededeelde. De gebeurtenissen, hier vermeld, zijn bijkans geheel nieuw en onbekend in Europa. Wij vinden ons hier in eene geheel andere wereld, op eene bergvlakte van meer dan 6000 voet hoog, en dus gematigd te midden der heete luchtstreek, onder menschen, wier zeden, gewoonten, leefwijze, manier van aanval en verdediging geheel van de onze verschillen, en dus al het belangrijke der nieuwheid hebben. Wij zien hier een groot gedeelte des verhaals toegewijd aan de stoutmoedige onderneming eens vurigen jongelings, den neef van dien held, welke zich onder de jongste Spaansche bevelhebbers alléén te zijnen voordeele heeft doen kennen, van den waarlijk edelen mina. Of echter deszelfs onderneming, om Mexico aan het Moederland te ontrukken, met de eeuwige gronden van het Natuur- en de
aangenomene van het Volkenregt bestaanbaar waren, is eene vraag, die wij niet aannemen te beslissen, maar welke wij zouden overhellen ontkennend te beantwoorden. Mina was een Spanjaard, en had geene betrekkingen in Mexico. Zijn oom was wel door de Ministers van ferdinand, in 1814, onwaardiglijk voor zijne diensten, aan het Vaderland bewezen, vergolden, en afgezet; maar hij voor zich had geene reden van klagen,
| |
| |
daar men hem het opperbevel der troepen in Mexico wilde opdragen, 't welk hij echter weigerde. Dat hij nu, met zijnen oom, (den thans nog levenden mina) eene poging deed tot herstelling der wettige Constitutie van 1812, is niet te berispen; maar dat hij zich daarop bij de opstandelingen in Mexico voegde, die in allen gevalle zijn Vaderland bestreden, is minder goed te keuren. Of had ook de mishandelde coriolanus regt, zich op Rome te wreken, 't welk hem gebannen had? De Regering van 1814 tot 1820 in Spanje was afschuwelijk, maar des te waarschijnlijker werd de kans van herstel; en mina deed toch zijn best, om, ook na dat herstel, het allerbelangrijkste gewest aan zijn geboorteland te ontrukken. Ondersteld, dat wraakzucht geenen invloed op zijne bepaling gehad hebbe, zoo mag toch ook de geest van wereldburgerschap, of zucht tot bevrijding van andere landen, zoo ver niet gaan, dat wij, zonder eenigen pligt, die ons roept, onze landgenooten bestrijden. Mina heeft dus, naar ons denkbeeld, gedwaald, doch ook daarvoor geboet met zijn leven; en wanneer men hem uit zijn standpunt, uit zijne denkwijze en den vurigen geest, die hem bezielde, beoordeelt, zoo kan men niet voorbij, zijnen heldenmoed, zijne standvastigheid, zijn taai geduld in het doorstaan van ongeloofelijke moeijelijkheden, die ons meermalen als in de wereld der romaneske gebeurtenissen verplaatsen, te bewonderen, en zijne menschelijkheid te midden der wreedaards van beide partijen, die hem omringden, op prijs te stellen. Immers, wij ontmoeten weinig karakters buiten mina, waarop men met welgevallen kan staren. De Republikein teran alleen komt hem nabij; van guadelupe victoria (den tegenwoordigen hersteller der vrijheid uit de handen van
iturbide, die eene korte Parodie van Keizer buonaparte vertoonde) vernemen wij weinig, en Pater torres is een monster aan de zijde der Onafhankelijken, gelijk venegas, calleja en linjan aan die der Koningsgezinden. Morillo, die zich in dezen tijd als verrader des Vaderlands in Gallicië heeft doen kennen, wordt hier als een alva op eene
| |
| |
grootere schaal afgemaald, die in negen jaren tachtigduizend gevangenen heeft vermoord (bl. 347). De oorlog werd met de grootste onmenschelijkheid gevoerd; men gaf aan wederzijden geen kwartier. De Onafhankelijken waren tot het verzachten van dit bloedige Oorlogsregt wel genegen, maar het werd aan de Spaansche zijde, die een groot gedeelte der Natie niet anders dan als een' hoop Rebellen behandelen wilde, hardnekkig in al deszelfs afgrijselijkheid staande gehouden. Men moet echter erkennen, dat het begin van den opstand in 1810, door de Indianen onder eenen, zoo 't schijnt, heethoofdigen Priester, hidalgo, zich door allerlei gruwelen onderscheidde, die ook onze Schrijver, hoezeer de opstandelingen blijkbaar genegen, geenszins verbloemt, zoodat zelfs de Kreolen, of Europesche inboorlingen, zich aan de zijde der Spanjaarden schaarden, om hun leven te redden. Doch, zoodra de opstand uit de handen der ruwe en onkundige Indianen in die der meer beschaafde Kreolen gekomen was, (onder morelos, mede een Priester) nam dezelve eene gansch andere gedaante aan. De voordeelen waren in het eerst niet zoo schitterend, maar gingen ook niet zoo spoedig verloren. Het werd een Guerillas-oorlog, gelijk in het Moederland, tegen Spanje. Dus deed ook de dood van morelos, die door de zijnen verraden werd, zelfs die van mina, en de onderwerping van sommige hoofden, den oorlog niet ophouden; dezelve werd nog altijd in sommige ontoegankelijke streken des bergachtigen lands volgehouden, en zelfs nog, hoezeer flaauw, bij het sluiten des werks in 1820 voortgezet. Latere gebeurtenissen, het verdrag des Onderkonings met iturbide, deszelfs vreedzame intogt in Mexico en aanvaarding der Regering als
Keizer, worden door den Vertaler vermeld, die echter de jongste voorvallen, den afloop van de rol dezes Tooneelhelds, nog niet kon boeken.
Wij meenden den Lezer eene korte schets der hier vermelde gebeurtenissen te geven, maar hebben hem reeds gaandeweg met de hoofdpersonen bekend gemaakt, en zullen dus zijne billijke nieuwsgierigheid, om verdere bijzonderheden te vernemen, niet vooruitloopen. Wij kun- | |
| |
nen echter niet voorbij, hem te doen opmerken, dat hij hier meer dan een bloot historisch verhaal van den opstand ontmoet. De Schrijver deelt belangrijke berigten mede omtrent den staat der Maatschappij in Mexico vóór den uitgebroken' opstand, welke daaruit gemakkelijk te verklaren is, alsmede omtrent sommige belangrijke plaatsen des Rijks, zoo als de mijnstad Guanaxuato, het schoone Oaxaca, verscheidene natuurlijke bijzonderheden en vreemde gewoonten in Nieuw-Spanje, en eindelijk eene hoogstbelangrijke verhandeling omtrent de plaatsen, waar het gevoegelijkst eene gemeenschap tusschen de Zuid- en Atlantische Zeeën zou kunnen worden geopend, waardoor de weg naar Oostindië ongemeen bekort, en de handel daarheen dus met minder tijd, kosten en moeite, en wel langs de rijke gewesten, die Zuid- en Noord-Amerika aan elkander hechten, zou kunnen plaats hebben. De Vertaler heeft hier onzen grooten koophandel op de voordeelen opmerkzaam gemaakt, die in zulk een geval ook voor ons zouden openstaan, gelijk de handel bij ons nu reeds misschien van de vrijwording van Zuid-Amerika even zoo goed als de Hanzesteden zou kunnen gebruik maken. Hij heeft ook in eene uitvoerige Inleiding het tooneel der hier geschetste gebeurtenissen, het groote, rijke en vruchtbare Mexico, volgens humboldt en pike, kortelijk doen kennen, en dus de berigten des Schrijvers omtrent die landen aangevuld, wiens uitvoerig werk, in twee
Deelen vervat, hij daarentegen tot een enkel Deel heeft zamengedrongen, betuigende nogtans daarbij niet ééne geschiedkundige bijzonderheid, die slechts in het minste de aandacht verdient, te hebben weggelaten.
Wij mogen dit belangrijke boek met volle ruimte aan onze Lezers aanbevelen. |
|
Auteursrechtvrij