Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 508]

De Doop in de Jordaan. Een Tafereel uit de tweede Eeuw der Christelijke Kerk. Door Fr. Strauss. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1822. In gr. 8vo. VI, 175 Bl. f 2-4-:

Het is bekend, dat de Heer strauss bijzonder geschikt is, om den lezer op het tooneel en in den tijd der geschiedenis te verplaatsen, welke hij bij het schrijven voor den geest had, en dat zijne schriften van deze natuur juist berekend zijn, om, op eene populaire wijze, met de zeden en denkwijs van het tijdvak, hetwelk hij voor zich heeft, bekend te maken. Wij houden dit voor eene uitstekende verdienste, aangezien de gesteldheid van denkwijs en zeden grooten invloed, ook op onzen Christelijken Godsdienst, gehad heeft.

Zoo wordt de lezer in dit stukje in de tweede eeuw der Christelijke jaartelling verplaatst, met den Joodschen beuzelgeest, ten aanzien der leer van eenen verwacht wordenden Messias, en met de noodlottige inwerkingen der menschelijke hartstogten, ter verwoesting van den grondslag der eenheid in de Christelijke Kerk, bekend.

De ongelukkige wees, lea, in het huis van haren harden oom te Tiberias levende, is met kinderen, die zij oppast, aan het meer Genezareth. Een hoop jongens uit Tiberias komen daar ook, en (zonderling genoeg!) spelen de aankomst van den Messias. Dit spel eindigt, bespottelijk, daarmede, dat de Messias, die door 't vuur gaan wil, schier verbrandt, door lea gered, en zoo wel door haar, als door de overige knapen, uitgelagchen wordt, waarover zij door hem voor eene Heidin en Nazarenerin wordt uitgescholden. Na weemoedig gepeins komt zij te huis, alwaar haar, gelijk zij ook verwacht had, door den vergramden jongen een boos onthaal was toebereid, en zij ook wederom voor eene Nazarenerin wordt uitgescholden. - De oom komt, zeer kwaadluimig over den bouw van Aelia Capitolina, enz. te huis, en verhaalt na het

[p. 509]

eten de geschiedenis van Jeruzalems verwoesting. - Barkocheba staat als Messias op, en wordt aangenomen; ook lea, wie men te voren toegeduwd had, dat de Nazareners menschenvleesch in hunne zamenkomsten aten, en die dus geene Nazarenerin zijn wil, verblijdt zich mede. De huisvrouw heeft het echter ten laatste zoo ver weten te brengen, dat lea, tot tegenbedenkingen gesard, dan ook de echtheid van den verschenen Messias in twijfel trekt. Zij moet ten huize uit vlugten, om niet gesteenigd te worden. Eene oude vrouw neemt haar in hare hut op, in de nabijheid van Kana. Deze vrouw blijkt eene Nazarenerin te zijn, en bewijst aan lea, uit de gesprekken van deze, dat zij, zonder het te weten, het ook is. Zij rekent zich echter verpligt, de inzettingen van mozes ook nog te houden. Uit het verhaal, dat zij aan lea doet, blijkt, dat hare grootouders de genen waren, op wier bruiloft jezus water in wijn veranderde.

De verschijning van den valschen Messias heeft het gansche Joodsche land in oproer ontstoken. Aelia Capitolina is verwoest, enz. Elizabeth, door lea tot moeder aangenomen, leeft ondertusschen met deze ongestoord op haren berg, en bevestigt haar in het geloof aan christus; dit geschiedt evenwel enkel door geschiedkundige gronden, en, gelijk ook niet anders te verwachten was, ziet het Christendom van elizabeth er vrij Joodsch uit, dat het, helaas! lang gebleven en bij velen nog heden is. De beide Nazarenerinnen lezen met elkander het Evangelie van mattheus, in het Hebreeuwsch geschreven. - Twee broeders in den Heere, die naar Antiochië op de vlugt zijn, keeren bij elizabeth in, en de een, een gewezen Heiden, verhaalt de verschrikkelijke gebeurtenissen van den dag, onder anderen, dat de oproerigen zelve hunne dwaling ingezien, en barkocheba zelve omgebragt hadden. De andere broeder was een gewezen Leviet, en beschouwde de betrachting der wet, ook door de bekeerden tot het Christendom, als pligt; en het duurt korten tijd, of er ontslaat uit dit

[p. 510]

verschil van denkwijs een vrij hevig geschil, dat een denkbeeld van den invloed der door meening ontstokene hartstogten, zelfs in de prille jeugd der Christelijke Kerk, geeft.

Een woeste hoop Joden komt de hut en al het eigendom van elizabeth verbranden. De Romeinsche Hoofdman, die de roovers komt verdrijven, is ook een discipel des Heeren, en laat haar en lea, door eenige Christen-soldaten, naar Pella brengen.

Lea, die door het opvangen van eenen slag, die op elizabeth gemunt was, inwendig eenigzins gekwetst was, komt dus, min of meer ongesteld, in Pella aan. Zij worden door de Diakonessen ontvangen, en door eene voorname en rijke onder dezelve in huis genomen. Schets van de scherpere scheiding tusschen heidensche en Joodsche Christenen. Lea ontvangt den doop in de Jordaan, en alle, bij deze gelegenheid gebruikelijke, plegtigheden worden beschreven, gelijk iets later de liefdemaaltijden. Lea overlijdt kort na haren doop.

Zonder de waarde van dit werkje in het minste te kort te doen, mogen wij echter niet nalaten openhartig te belijden, dat ons de toon des werks wat te mystiek is. Wij kunnen het niet goedkeuren, wanneer er zoo veel, bijna alles met het gevoel gedaan wordt. Dat dit ook bij de eerste Christenen niet het alleen of voornamelijk ware was, dat er zoo veel van het gevoel der genade enz. gesproken werd, (want dit is 't eigenlijk, wat wij niet goedkeuren) blijkt genoeg daaruit, dat de hatelijkheden, door verschil in denkwijs ontstaan, er niet door wegvielen; gelijk hier uitdrukkelijk gemeld wordt, dat in eene godsdienstige vergadering ‘de naam van paulus met angstvallige zorg gemeden, en hij, wanneer men er niet om heen kon hem uit te spreken, met wederzin de afvallige der wet genoemd werd.’ - ‘Ook de martelaars uit de heidensche Christenen gedacht men niet; en, wanneer men de Leeraars uit de besnijdenis prees, werd er evenwel van justinus en andere uitstekende mannen, die eenmaal Heidenen geweest waren, geen gewag gemaakt. Daarentegen ging men

[p. 511]

zachtelijk over cerinthus heen. In één woord, er openbaarde zich in deze gesprekken, voor den deskundigen, eene verwijdering van de heidensche Christenen, die zeer in het oog vallende was.’ - Wat was dit nu anders, dan eene verbanning der liefde, door naderhand zoo hatelijk gewoed hebbenden en nog niet uitgedoofden sektengeest? en waar geene liefde is, wat is daar het Evangelie, hoezeer men ook in allerlei gevoel wegsmelte? Dat dit alles, ‘intusschen, volgens een afgesproken plan ingerigt scheen, hetwelk zoo kunstig uitgevoerd werd, dat onkundigen, gelijk lea, het niet eens gewaar werden,’ wordt de zaak daardoor beter?