Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 458]

Anthon en Maurits, de Geschiedenis van twee Misdadigers, een Boek, geschikt ter zedelijke verbetering der Gevangenen. Naar het Fransch van L.P. de Jussieu. Nieuwe Uitgave. Te Amsterdam en Leeuwarden, bij G.J.A. Beijerinck en G.T.N. Suringar. 1823. In kl. 8vo. VIII, 312 Bl. f 1-16-:

‘Het edel voorbeeld, door Noord-Amerika en Engeland, betrekkelijk de verbetering van het lot der gevangenen, gegeven, ook in Frankrijk gevolgd zijnde, werd in 1820, door het Koninklijk Genootschap tot verbetering der Gevangenissen te Parijs, een prijs uitgeloofd voor het werk, dat meest geschikt zoude zijn, om aan de gevangenen ter lezing te worden gegeven; de Antoine et Maurice dong met meer anderen naar dezen prijs, en - werd met denzelven bekroond.’

Ziedaar den oorsprong van dit boekje, ter goeder ure in onze taal overgebragt. Ter goeder ure, zeggen wij: want begint niet ook ons land naar de boven vermelde eere der bijzondere deelneming in het tijdelijk en eeuwig welzijn der gevangenen met nieuwen ijver te streven? En zal er iemand meer twijfelen aan het gelukkig slagen der opgevatte poging, wanneer hij hoort, dat mannen, als g.k. van hogendorp, Generaal van den bosch enz., zich wel aan het hoofd der Maatschappij, daartoe gevormd, gelieven te doen plaatsen? Een nutteloos, een onbegonnen en ongepast werk zal het dan ten minste wel niet zijn. Zoo min als Hij het daarvoor schijnt gehouden te hebben, die van den voorgang, boven vele heimelijke en verstokte misdadigers, van allerlei openbare zondaren sprak, en aan het einde van zijn heerlijk tafereel der eeuwig beloonde liefde voegde: ik was in de gevangenis, en gij zijt tot mij gekomen.

Velerlei zijn intusschen de middelen, welke tot het bedoelde einde kunnen en moeten gebezigd worden. En hieronder behooren - misschien wel niet in de eerste plaats, maar toch mede - goede boeken. De behandeling in de gevangenissen, de mondelijke toespraak en herderszorg, de voortgezette behoeding, hulp en leiding, na het ontslag, mogen vrijelijk als de hoofdzaken worden aangemerkt. Doch, waarom zou er hier of daar bij de gevallenen ook geen lust

[p. 459]

tot lezen - althans op te wekken zijn? waarom zou daartoe geen tijd en gelegenheid gevonden of gemaakt kunnen worden; daar dit reeds, op zichzelve, zulk een uitmuntend hulpmiddel is, om, zoo ooit gedwongene ledigheid, bijna de ergste aller verleidingen, het deel van den gevangenen of ontslagenen mogt worden, derzelver kracht af te wenden? Men doe slechts niet lezen, gelijk men wel plagt, uit blooten pligt, uit vooronderstelde, maar nimmer gevoelde, behoefte aan geestelijk voedsel, om den Hemel te verdienen, op gelijke wijze als een ander zijn paternoster werktuigelijk door de vingeren laat gaan. Neen, met zekeren smaak en genoegen leere iemand luisteren, zoo als hij van de natuur geleerd heeft met smaak en genoegen te eten; hetgeen hij voorwaar ook menigmaal verzuimen zou, zoo de gedachte alleen, dat hij anders van honger moet sterven, hem hiertoe aanspoorde en hierbij bezig hield. Dit nu hangt grootendeels af van de boeken, die men hem geeft. Dezelve moeten duidelijk, maar tevens onderhoudend en belangwekkend zijn. Zij moeten niet bloot tot het verstand, maar ook tot het hart en de verbeelding spreken. In één woord, de geschiedkundige omkleeding, de ware en goede roman, (niet de dwaze en verleidende droom, die vaak dezen naam draagt) het welgesteld tafereel van gebeurtenissen uit het dagelijksche leven, door een menschkundig Schrijver, is boven vele andere vormen hier aan te prijzen. Het aangekondigde werkje is zoodanig een. Het ontleent bepaaldelijk zijne stof uit den kring der ongelukkigen, voor welke het is bestemd. En het is niet slechts geschikt, om dezulken trekken van overeenkomst, waarschuwingen en lessen te doen vinden, die hen niet ligt ongeroerd zullen laten; maar ook onze gelukkiger tijd- en landgenooten mogen er, op eene als onmerkbaar wegslepende wijze, zien aangetoond, hoe de mensch, als tegen wil en dank, al dieper en dieper kan vallen, zonder daarom echter de kracht te verliezen, om, met eenige hulp, weêr op te staan, en van nieuws de regte baan te bewandelen; zij mogen er leeren, wat middelen daartoe zijn aan te wenden, en werkelijk aangewend worden, opdat zij toch hun penninksken niet weigeren aan deze nieuwe stichting der liefde.

Het boekje behaagt ons nogtans te beter, omdat het met eene zekere onpartijdigheid geschreven is, onderscheidene soorten en trappen van zedelijke ongesteldheid doet kennen,

[p. 460]

en tegenover den beteren anthon een' diep bedorven, als 't ware onherstelbaren, maurits plaatst.

In één woord, wij prijzen het elkeen, als eene zoo behagelijke als nuttige lectuur, aan, en zouden er welligt geheel geene aanmerkingen op hebben, zoo het niet....vertaald ware. Een vreemd boek kan nooit zoo geheel en volkomen voor onze behoefte berekend zijn, als een eigen. De gelegenheid, de verleiding, zoo wel als het onderwijs en de vermaning, alles, alles heeft in elk land en onder ieder volk zijne eigene kleur en houding, die ons, uitsluitenderwijze, als volkomen natuurlijk bij de afschildering voorkomt. Men leze het echter zoo lang, tot wij een even welgeschreven werk van eene Nederlandsche pen bezitten.