Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Redevoering voor- en over Neêrlands Jongelingschap, door W.H. Suringar. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1823. In gr. 8vo. VIII, 37 Bl. f :-10-:

Niet gewoon de werken der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen onder de voorwerpen onzer beoordeeling geregeld op te nemen, zoo wel omdat zij reeds een behoorlijk onderzoek hebben ondergaan, als omdat zij geene aanbeveling, ter verspreiding, noodig hebben, geeft deze Redevoering ons de eerste gelegenheid, om een oog op de belangrijke Prijsverhandeling van den Schrijver, en vooral op derzelver onderwerp, de waakzaamheid tegen vervloeijing der op de scholen verkregene kundigheden, te slaan.

Van lieverlede is het Schoolwezen eene zaak van meer opmerkzaamheid en belangstelling geworden. Te kunnen lezen en schrijven, en vervolgens, door middel van dit vermogen, eenigzins bekend te worden met den Bijbel en de leerstellingen, zoo van den Godsdienst in het algemeen, als bijzonder van dat Kerkgenootschap, waartoe en de meester en de leer-

[p. 454]

lingen (want meestal ging dit zamen) behoorden; ziedaar het voorwerp van dit kindsche onderwijs. Somtijds kwam er het zingen der gewone Psalmen, het van buiten leeren eeniger sormuliergebeden, en voor hen, die lang op de school bleven, het rekenen bij. Dan, door de bemoeijingen van genoemde Maatschappij, waarbij ook het Hooge Bewind, door eenen van der palm en anderen, zijne pogingen voegde, werd deze stof der schoolleer deels geschift en gewijzigd, deels vermeerderd en veredeld. Het bijzonder kerkelijke werd ter zijde gesteld, het lezen meer dienstbaar gemaakt aan regt verstand en voortgaande verlichting en ontwikkeling van den geest, alles meer toegepast op gebruik in het dagelijksch leven, en bij het overige eenige geschied- en aardrijkskunde, ook wel nog andere zaken gevoegd, op het algemeene doel van beschaving en bruikbaarheid in de wereld uitloopende. Dat deze hervorming intusschen veelal langzaam en gebrekkig ging, dat daarbij ook wel eens iets goeds verloren raakte, en zelfs verkeerde uitersten niet altijd werden vermijd, spreekt van zelve; maar de zorge en waakzaamheid daartegen hielden ook niet op, en men kan, gelooven wij, niet ontkennen, dat er eene zeer groote verbetering in het genoemde opzigt is voorgevallen.

Eene belangrijke zwarigheid nogtans kon niet onopgemerkt blijven - dat de kinderen van alle die kostelijke zaken, welke met zoo veel tijd en vlijt werden aangeleerd, na verloop van twee, drie jaren, tot andere bezigheden besteed of in halve ledigheid doorgebragt, veelal weinig of niets meer wisten en kenden. Maar, welke algemeene maatregelen zou men hiertegen nemen? De Maatschappij besloot, deze vraag, onder uitloving van eenen verdriedubbelden eereprijs, ter beantwoording voor te stellen. Suringar behaalde het eermetaal. En - deze Redevoering getuigt er van - suringar doet meer; hij poogt, met anderen, de voorgeslagene middelen in het werk te stellen. Herhalingsscholen behoorden tot dezelve. De aankondiging en aanprijzing van een Instituut tot onderhouding en beschaving, voor jongelingen uit den hoogeren en middelbaren stand, is het onderwerp dezer Rede.

Wij moeten betuigen, en betuigen gaarne, het voorgedragene met groot genoegen te hebben gelezen. De inrigting van de lessen, anderhalf tot twee avonduren elke week des winters, over de genoemde vakken, met nadere toepassing vooral op handel en bedrijf, zoo wel als op het zedelijke

[p. 455]

leven, door bekwame onderwijzers, bij geregeld besluur, gehouden, moet groote nuttigheid hebben. En de achting waardige Spreker stelt deze nuttigheid, ja noodzakelijkheid, zoo helder, zoo eenvondig, zoo krachtig, met eigene, warme deelneming, in het licht, dat ons de toetreding van een aantal jongelingen, na het hooren van dezelve, tot dusdanig werkelijk daargesteld onderwijs geenszins bevreemdt; en wij durven hopen en verwachten, dat hetzelfde woord, nu gedrukt zijnde, ook elders kindervrienden zal uitlokken, en ouders en zonen nopen, om, in hunne gemeenten, gelijker voorregten deelachtig te worden.

Wij moeten hierbij nogtans opmerken, dat de maatregel ten hoogste maar in zoo verre nieuw is, als zij zekere algemeenheid bezit; want bijzondere ondernemingen van dezen aard, onder den naam van Avondcollegies of dergelijke, zijn te Amsterdam en elders sedert jaren bekend; wijders, dat men hier en eiders, in een Instituut voor den beschaafden stand, dezelfde zorge voor behouding en volmaking van eenige hedendaagsche, vreemde taalkunde, als onontbeerlijk voor doorgaand bedrijf en leven, bij het overige zou wenschen gevoegd te zien; en eindelijk, dat de Redenaar (Verhandelaar bovenal) misschien al te veel van de scholen wacht, tot dadelijke bevordering der zedelijkheid: deze moet, meer dan ergens elders, in de huisgezinnen plaats grijpen; waarna men God te bidden heeft, dat Hij, door zijn Woord en Geest, door de prediking van zijn Evangelie en het bestuur van zijne vaderhand, des jongelings weg zóó leide en zijn hart zóó besture, dat er vruchten voortkomen, des gelooss en der bekeeringe waardig.