Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 421]

Boekbeschouwing.

Bijbeloefening over de Handelingen der Apostelen; of vroegste Geschiedenis der Christelijke Kerk, naar het tweede Boek van Lucas. Door Jan van Eyk, in leven Predikant te Loosduinen. Voorafgegaan van eene korte Levensbeschrijving van denzelven, medegedeeld door Do. R.P. van de Kasteele. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1822. In gr. 8vo. XXVIII en 144 Bl. f 1-10-:
Bijbeloefeningen over den Brief van Paulus aan de Filippensen. Door H.W.C.A. Visser. Predikant te IJsbrechtum. Te Sneck, bij F. Holtkamp. 1822. In gr. 8vo. 219 Bl. f 1-16-:
Proeve van Bijbeloefeningen over Jo. IX, voor eenvoudige Christenen; met eene hartelijke toespraak aan negentien mijner Leerlingen en aan de Gemeente bij derzelver bevestiging tot Ledematen. Door een oud Leeraar der Hervormde Christelijke Gemeente. Te Rotterdam, bij A. May van Vollenhoven. 1823. In gr. 8vo. 95 Bl. f :-15-:

Sinds de Synode der Hervormden de Leeraren tot het houden van Bijbeloefeningen opwekte, is dit woord zeer in de mode en zwang, en het wordt op veelsoortige voorstellen en geschriften toegepast. Wat die Synode onder deze benaming bedoeld hebbe, is, ook na de inlichtingen door Professor heringa, niet volkomen duidelijk; het is ons intusschen vrij onverschillig, indien maar, hetgeen men onder dien naam het publiek aanbiedt, goed en nuttig is. De hier boven genoemde stukken hee en alle Bijbeloefeningen; zij zijn van verschillenden vorm.

1. Nu wijlen de Eerw. van eyk is, ook door zijne vele geschriften, als een ijverig en regtschapen Evangelie-

[p. 422]

dienaar bekend, en deze zijne Bijbeloefening is voor zijne hoogachters en vrienden eene waardige nalatenschap. Deze laatste arbeid van den voortreffelijken man draagt (zeggen wij met zijnen Lofredenaar) het kenmerk van een opgeklaard hoofd en een warm godvruchtig hart. Oorspronkelijk werden de Handelingen der Apostelen door van eyk in Leerredenen voor zijne gemeente behandeld; en dit werkje behield, hoewel niet geheel, toch wel iets van den vorm daarvan. Het doel van dezelve was eene duidelijke voordragt van de vroege geschiedenis der Christenkerk. Eene korte Inleiding wijst de grondlegging dezer Kerk aan; dan wordt aangetoond: I. wat 's Heilands Afgezanten gedaan hebben ter stichting en uitbreiding der Kerk; 1) hunne reizen, 2) prediking, 3) wonderwerken, 4) en herderlijke zorg; - II. de tegenstand, dien de Apostelen ontmoet hebben; - III. Goddelijke tusschenkomst en medewerking; - IV. eindelijk de uitwerking van de prediking der Apostelen. Alles wordt met veel naauwkeurigheids aangewezen en ontwikkeld, en hier en daar ontmoet men oordeelkundige en duidelijke wenken. Voorts zijn achter ieder stuk, ter beoefening, heilzame en regt stichtelijke vermaningen en opwekkingen gevoegd. Onder aan den voet der bladzijden zijn de plaatsen in het boek der Handelingen genoemd, die alles, wat in den tekst gezegd wordt, aanwijzen en bevestigen. Wij verklaren dus gerust, dat niemand zich des aankoops dezer Bijbeloefening over de Handelingen beklagen zal. - De levensbeschrijving, die wij straks eene lofrede noemden, is echter onopgesmukt; zij doet den steller eer aan, en behelst niets dan tastbaar welverdienden lof.

2. Op eene andere wijze geeft ons de Eerw. visser zijne Bijbeloefeningen in handen, die ook wel uit gehoudene Leerredenen ontstonden, maar nu in eenen meer doorloopenden vorm door hem bearbeid zijn. Hij schikt deze uitgave van hetgeen hij bij zijne vroegere en tegenwoordige gemeente gepredikt had tot een bewijs van aandenken en voortdurende liefde, en geeft dit werk na volbragten vijfentwintigjarigen predikdienst in het licht. Zoo

[p. 423]

ontvangt dan nu het publiek, nevens den tekst der gewone overzetting, eene zeer goede en duidelijke omschrij ving, waarin de oorspronkelijke uitdrukking van den grondtekst kenbaar is; en aan den voet der bladzijden vinden wij regt verstandige en Christelijke redeneringen, ter opheldering en bevestiging. Ook het toepasselijk gedeelte der Leerredenen is bij deze omwerking niet verloren gegaan, maar achter iedere afdeeling (deze zijn negen in getal) is het daartoe strekkende gevoegd. - In houd en vorm zijn geheel van dien aard, dat wij geenszins twijfelen, of de Eerw. visser vindt bij iederen bevoegden beoordeelaar goedkeuring en lof, en zal, door dezen zijnen arbeid, menig Christelijk huisgezin bij uitnemendheid leeren en stichten.

3. De Proeve van Bijbeloefeningen van den ouden ongenoemden Leeraar bestaat in drie stichtelijke Leerredenen, in welke de geschiedenis wordt nagegaan, en tusschen de verklaring toepasselijke aanmerkingen worden ingevlochten. Wij gunnen ook aan deze Leerredenen den naam van Bijbeloefeningen, en twijfelen geenszins, of dezelve zijn met nut gehoord. ‘Voor geleerden,’ zegt het Voorberigt, ‘komen deze bladen niet in het licht; maar voor eenvoudige Christenen, vooral ten platten lande, die het Evangelie in zoo verre kennen, dat zij met een kinderlijk hart in jezus gelooven, op Hem vertrouwen, en van Hem den weg der zaligheid willen leeren; - voor hen, die noodig hebben, dagelijks in de leer bevestigd, in dat geloof versterkt, en in die gezindheid overvloediger te worden, ten einde hun godsdienstig gevoel, redelijk geleid, aan den geest van het Evangelie beantwoorde.’ Dit publiek is, vertrouwen wij, in ons vaderland talrijk; en wij mogen ons verblijden, als deze Leerredenen bij zoodanig publiek gezocht en gelezen worden. - De toespraak op den laatsten avond van het jaar 1821, uit josua XXIV:15^a, verdient bij uitnemendheid den naam van hartelijk. - De oude Leeraar stichte nog lang bij zijne gemeente zeer veel goeds! Het blijkt, uit zijne inachtneming der latere Synodale

[p. 424]

raadgevingen en wenken, en uit het veel en doelmatig gebruik, hetwelk hij van de Evangelische Gezangen maakt, dat hij het nieuwe geenszins, omdat het nieuw is, veracht, maar gaarne medewerkt tot alles, waarin hij voor de gemeente nut ziet. Ook in dit opzigt verdient hij alzoo grootelijks onze achting.