Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Uren aan den Godsdienst gewijd. Uit het Hoogduitsch naar den derden verbeterden Druk, door J.M.L. Roll, Evangelisch Luthersch Predikant te Amsterdam. IIIde tot VIIIste Deel. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. 1820-1822. In gr. 8vo. Te zamen 2141 Bl. f 19-4-:

Wij hebben de twee eerste deelen van dit voortreffelijk godsdienstig huisboek kort na derzelver uitgave in onze taal aangekondigd, en bij die gelegenheid een uitvoerig verslag gegeven van het ontstaan des oorspronkelijken werks, alsmede van deszelfs inhoud, doel en strekking, en van de wijze, waarop de vertaling is ondernomen en bewerkt. Bij het vermelden van de voortzetting

[p. 384]

dezer vertaling meenen wij dus met eene verwijzing op dat verslag te kunnen volstaan, en met de mededeeling van onze gedachten over den inhoud der bovenstaande deelen.

De zes eerste deelen der vertaling bevatten de vier eerste van het oorspronkelijke, of de eerste van de vijf afdeelingen, waarin het geheel is gesplitst, en vormen dus, te zamen genomen, het volkomen op zichzelve staande godsdienstig huisboek voor een christelijk gezin. De tweede afdeeling, aan godsdienstige overdenkingen voor jeugdige lezers toegewijd, is in het 7de en 8ste deel der vertaling vervat; terwijl elke der drie volgende afdeelingen in twee deelen zal begrepen zijn, en het gansche werk dus uit veertien deelen zal bestaan. Wij zouden eenige bladzijden moeten vullen, zoo wij slechts de opschriften van de onderscheidene overdenkingen wilden opgeven, welke wij hier ontmoeten, en laten het daarom bij de verklaring berusten, dat men ook hier allerwegen denzelfden rijkdom van zaken, dezelfde heldere ontwikkeling van denkbeelden, denzelfden zedelijken en godsdienstigen geest, dezelfde schoone omkleeding, en dezelfde welsprekende en indringende taal aantreft, welke de beide eerste deelen zoo voordeelig onderscheiden. Schoon de onderwerpen geenszins naar eenen systhematischen vorm zijn bewerkt, en men geenerlei verband of orde van opvolging en rangschikking in dezelve vindt, ja de meest verschillende overdenkingen vaak naast elkander geplaatst zijn; men moet nogtans erkennen, dat men bezwaarlijk onderwerpen kan opnoemen, in den bepaalden kring van een christelijk huisgezin vallende, welke hier niet gevonden worden. Bij dezen rijkdom van zaken heeft de wijze van behandeling echter dit onaangename, dat de lezer wel eens van het eene onderwerp tot een geheel ongelijksoortig moet overgaan, waardoor het hem moeijelijk valt, zijne aandacht voor alle stoornis te bewaren. De Schrijver schijnt dit wezenlijk gebrek in zijn werk ook zelf gevoeld te hebben, daar hij in de latere uitgaven van hetzelve, b.v. in de zevende, eene geheel andere en ongetwijfeld betere rangschikking in de onderwerpen heeft

[p. 385]

gebragt. Dit gebrekkige was in de Hollandsche vertaling van de eerste afdeeling, of in de zes eerste deelen, niet te verhelpen; doch wij zien met genoegen, dat de Eerw. Vertaler, bij de overbrenging van het 7de en 8ste deel, of van de tweede afdeeling, zich van die verbeterde uitgave bediend heeft.

Eene andere aanmerking, die wij, bij de vermenigvuldiging der deelen van dit werk, meermalen door de lezers hebben hooren maken, betreft de vele herhalingen, welke daarin voorkomen. Voorzeker kan men het gegronde van deze bedenking niet ontkennen; doch men behoort, onzes achtens, in het oog te houden, dat dit gebrek, door het veelvuldig splitsen der voornaamste godsdienstige waarheden, bijkans onvermijdelijk is; en het zij zoo, dat dezelfde zaken, slechts een weinig in de omkleeding veranderd, dikwijls voorkomen, men trooste zich met het denkbeeld, dat het goede zaken zijn, die niet te veel kunnen gezegd worden.

Bij de groote verdiensten, welke dit werk ongetwijfeld bezit, heeft het echter vele tegenstanders gevonden, en, bij de algemeene verspreiding van hetzelve in vele oorden van Duitschland, kan het nogtans in andere geenen ingang vinden. Deze tegenstanders behooren zoowel tot de leden van de Roomschkatholijke kerk, als tot de ernstige en gemoedelijke Protestanten. Hoewel de naam van den Schrijver tot dusverre volstrekt onbekend is, houdt men het echter in 't algemeen daarvoor, dat hij der Roomschkatholijke kerke is toegedaan. Het moest vele leden dezer kerke natuurlijk ergeren, dat iemand uit hun midden zulk een' liberalen en echt Protestantschen geest in de behandeling van godsdienstige waarheden aan den dag leide; en zij zijn dan ook niet in gebreke gebleven, het boek als een werk des Satans ten toon te stellen, en de verspreiding van hetzelve op alle mogelijke wijze tegen te werken. De Protestanten vonden, met deze laatsten, voornamelijk aanstoot in de wijze, waarop de Schrijver zich, in het laatste deel van zijn werk, over het leerstellig gedeelte des Christendoms verklaart. En dit is voorzeker niet zonder

[p. 386]

grond; men ontwaart op vele plaatsen den invloed eener vrijere denkwijze over de geschiedenis en de hoofdwaarheden van het Evangelie, welke de studie der Duitsche Godgeleerdheid in het laatst der vorige en in het begin dezer eeuwe heeft gekenmerkt; en zelfs de gemoedelijk ernstige Protestant zal inzonderheid in het laatste deel eenige belangrijke zaken geheel missen, terwijl hij bij de voorstelling van andere afwijking zal bespeuren van het woord des levens. Hoe zeer het ons dan ook behaagt, dat de Vertaler het boek tot hiertoe met weinige veranderingen in onze taal heeft overgebragt, zoo wenschen en vertrouwen wij nogtans, dat Z. Eerw. bij het laatste deel meerdere vrijheid nemen, en de leerstellige waarheden van het Christendom meer overeenkomstig met den geest van godsdienstigheid onder onze natie zal behandelen, of, wat naar ons gevoel hetzelfde is, meer overeenkomstig met de uitdrukkelijke verklaring der H. Schrift, welke wij als Goddelijke openbaring eerbiedigen. Welligt had de Vertaler reeds in de bovenstaande deelen met grooter omzigtigheid in dezen kunnen te werk gaan. Zoo bevreemdt het ons, om slechts eene kleinigheid te noemen, dat wij hier en daar, bij het vermelden van Jezus, de benaming van Wijze van Nazareth vinden; eene benaming, die, vóór vijftig jaren gebezigd, onschuldig zijn kon, maar die, gelijk wij den geëerden Vertaler niet behoeven te zeggen, nu met ongunstige herinneringen verbonden is.

De vertaling blijft zich gelijk; zij is los en vloeijend; echter komt het ons voor, dat de color dicendi doorgaans nog te veel de taal verraadt, waarin het oorspronkelijke geschreven is.

Hartelijk vereenigen wij ons, voor het overige, met den wensch van den geachten Vertaler, dat dit boek, ook in ons vaderland, hoe langer hoe meer moge medewerken ter verspreiding van heldere godsdienstige denkbeelden, en ter opwekking van dien ijver voor waarheid en deugd, welke de schoonste vrucht van het gezegend Evangelie onzes Zaligmakers uitmaakt.