Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Rozengaard. Bijdragen tot de kennis van het menschelijk hart en lot. Uit het Hoogduitsch van Dr. G.H. Schubert. Iste Deel. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1822. In gr. 8vo. VIII en 199 Bl. f 2-:-:

Dit boek heeft een allerbehagelijkst en aanlokkelijk voorkomen, en het uitmuntend gevonden zinnebeeld, dat het titelvignet behelst, wettigt genoeg de voorkeur, die de, ons onbekende, vertaler aan den oorspronkelijken naam gaf, dien nu het werk draagt, dat met nog één deel voltooid zal zijn, boven dien, welken de schrijver zelf naderhand gekozen heeft. Het vignet verbeeldt een onschuldig en aanminnig kind, gerust slapende op een kruis, overschaduwd door rozen.

Dat ons echter de inwendige waarde van het boek even zeer behaagde, mogen we niet zeggen. Eere zij des schrijvers ernstige en gemoedelijke godsvrucht, die overal uit het hart tot het hart spreekt. Intusschen, de godsdienstig-

[p. 352]

heid, in dit geschrift aangeprezen, daalt al te zeer tot het kleingeestige en bijgeloovige, dan dat deze rozengaard onbehoedzaam zonde mogen doorwandeld worden. Het is veelal taal der poëzij, des overdrevenen gevoels, der oppervlakkige bespiegeling, en eener mystieke vroomheid, die hier gevoerd wordt, en waartegen wij oordeeren, dat de geest onzer dagen dringend vordert te waarschuwen, zoo wel als tegen ligtzinnigheid.

Het motto is dat van joannes: ‘Ik schrijf u, kinderen! want gij hebt den Vader gekend.’ En nu volgt: I. Gij kent Hem uit de werken, uit de natuur. II. Gij kent Hem uit de vaderlijke, wonderbare, dikwerf donkere, maar altijd liefdevolle leidingen van uw leven. III. Gij kent Hem uit de kracht zijns woords. IV. Gij kent Hem uit ervaring, uit den onmiddellijken omgang met Hem in het gebed. Deze vier hoofdstukken zijn, in omvang, zeer ongelijk aan elkander. H. I wordt in 14 bladzijden afgedaan. Gewis zal niet allen, hoe ook met vroomheid en godsvrucht ingenomen, en hoe bescheiden oordeelende, het gebruik gepast voorkomen, dat de schrijver hier maakt van het Hooglied; en wij vragen: ‘leiden zoodanige bespiegelingen wel tot veel beter, en zijn ze veel waarder, dan de voormalige liefhebberij, die men vergeestelijken noemde?’ - H. II, meer dan 100 bladzijden grooter, is met verscheidene anekdoten vervuld, afgewisfeld met min of meer belangrijke opmerkingen, onder welke laatsten vooral, bl. 30, deze is, dat zoo wel in tegenspoed als in voorspoed de mensch gevaar loopt zich te bezondigen, waarover des schrijvers ware woorden der behartiginge wel waardig zijn, bij de voordragt van de voordeelen des lijdens. Met de voorbeelden en verhalen, die men hier vindt, loopt Recensent niet hoog. Hoe schubert zoo zich kan uitlaten, als bl. 47, over profetische droomen, waarvan hij onder auderen zegt, dat hij ze als kenteekenen van ziekte beschouwde, dat ze hem niets baatten, niet beter maakten, enz. en evenwel zoo vele droomen verhaalt ten bewijze van Gods wonderbare leiding, is niet ligt te begrijpen.

[p. 353]

Over het geheel is op zoodanige bewijzen, en op de andere hier gegevene proeven, nog al wat af te dingen; en de verhalen, waarvan sommige door ons met vermaak en stichting gelezen zijn, wilden ons meestal niet bevallen, omdat ze al te pieus, of al te aardig zijn. Neem eens dat van den Roomschen geestelijke, die zijne neiging tot dien stand varen liet ter liefde voor een meisje, doch daarna, in een vroom gezelschap, tot nadenken gebragt, deze liefde weder aan die neiging opofferde, en na verloop van vele jaren droomde, dat hij met zijne oude liefste, naar kerkelijk gebruik, getrouwd werd, hetgeen beteekende, dat zij dien nacht was overleden! Zeker is van geen beter slag de vertelling van een' ouden ridder, gehoorgevende aan de aanrading tot een tweede huwelijk, maar aan God de zaak ter beslissing overlatende, in het gebed, dat hem mogt blijken, of hij weêr in het huwelijk, dan of hij in een klooster gaan zoude. Een omhoog geworpen penning, wiens eene zijde eene hand, en de andere een paar sleutels vertoonde, komt beneden, en, de hand bovenliggende, weet de ridder, wat hij doen moest, en vraagt en krijgt terstond de jongste dochter van zijn' buurman! Dit is gebeurd in de...veertiende eeuw, zoo waar als het is. Maar, wat leert men er uit? - Het IIIde H. behandelt, ook in voorbeelden, den onderscheiden' invloed van Gods woord, in verschillende levensgevallen en gemoedsgesteldheden; en - want wij behoeven ons niet langer op te houden - het laatste hoofdstuk behelst voornamelijk gebedsverhooringen.

Met afwisselende gewaarwordingen doorlazen wij dit boekje; en, schoon wij den schrijver niet altijd begrijpen, nog minder toestemmen konden, over het een en ander ons bevreemden moesten, en vreezen voor de nadeelige gevolgen, die, tegen 's mans bedoeling, vele onbestemde, oppervlakkige of overdrevene redeneringen, en vooral vertelfels, hebben kunnen, durven wij echter hem, die het oordeel des onderscheids en een' goeden maak voor het ware godsdienstige vereenigt, wel eene wandeling in dezen gaard aanraden. Dezelve zal hem

[p. 354]

goed doen kunnen, en aan de geuren, die hier wasemen, en aan den gloed van menig bloempje, dat hier bloeit, zal hij zich aangenaam verkwikken kunnen. Maar, nog eens, ernst en gemoedelijkheid ontaarde niet in dweepende overgeloovigheid!