Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Den Vicaris Generael Verheyle Wegen in zijn waer daglicht gesteld, door eenen Leerling in de Roomsch-Katholijke Godgeleerdheid. Zoo als iemand inwendig gesteld is, zal hij doorgaens beoordeelen de dingen, welke buyten hem zijn. Thomas a Kempis. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1823. In gr. 8vo. XII, 32 Bl. f :-8-:

Och! waren alle Roomschkatholijke Leeraars en Zieleherders maar zoo wijs en welgezind als deze leerling! Och! kwame dit boeksken in handen van alle de leeken der heilige moederkerk! Zonder naam van schrijver of drukker, of plaats der uitgave, zag het in België het eerste licht; maar de geestelijkheid (nu ja!) maakte het onverkrijgbaar. Toevallig, echter, kregen eenige vrienden van Godsdienst, waarheid en regt het stukje ter leen, met verlof, om er naar welgevallen mede te handelen. Vanhier deze uitgave, die zij, als geoorloofd en behoorlijk,

[p. 318]

verontschuldigen. Er was reeds eene Fransche vertaling te Brussel van uitgegeven; het stukje, zoo als het, in klein 8vo, eerst geheel nameloos, uitkwam, is reeds, door den Recensent ook der Recensenten (XV. 10. 453-466), met zoo vele uitvoerigheid tot kennis van het publiek gebragt, dat elk lezer van dat verslag een volledig onderrigt heeft van den inhoud van dit boekje; desniettegenstaande verheugen we ons zeer over deze uitgave, en, gaat het naar onzen wensch, en dien van allen, die, met een rigtig oordeel, belijden, dat de rede de toetssteen der waarheid is, dan is eerlang dit boekje, meer dan eens, uitverkocht, en salomo's les door duizenden behartigd: Koop de waarheid, en verkoop ze niet! In onze Noordelijke provinciën moge het er al gunstiger uitzien, dan elders, bij de Roomschkatholijken, ten opzigte hunner beoordeeling van andersdenkenden, en, gelijk we, vóór twee jaren, bij een Protestantsch Schrijver lazen, alle redelijke R.C. Priesters hier het eens zijn over de gronden van verheylewegen; maar als het waar is, dat nog onlangs een der verlichtsten onder dezen openlijk zeide, ‘dat het onbegrijpelijk is, dat de Overheid het feest eener gebeurtenis heeft kunnen dulden, (der hervorming) die jaarlijks zoo vele duizende zielen aan de hel overgeeft,’ - en aan de waarheid van dit berigt bestaat bij ons geen twijfel - wat moet men dan denken van zoo veler oordeel omtrent de Onroomschen? Want wat we van zulke Heer-ooms denken, durven we niet zeggen. De Profeet jeremias vroeg al van het menschelijk hart: wie zal het kennen? Wij willen maar zeggen; er is nog behoefte genoeg, in de Roomsche kerk, aan een onderrigt, zoo als hun hier gegeven wordt.

Trouwens, dit boekje, welks titel met opzet zoo dubbelzinnig schijnt te luiden, stelt verheylewegen in een zeer gunstig licht voor, als een gematigd en redelijkdenkend man, een vriend des Vaderlands en der rust, en daarom ook een tegenstander van het beruchte jugement doctrinal, en staaft de wettigheid zijner prediking omtrent het lot der Onroomschen met de gelijke belijde-

[p. 319]

nis van vroegere en latere Roomsche Godgeleerden: maar in een waar, dat is in een afschuwelijk, licht wordt hier tevens gesteld het bestaan en de handelwijs der genen, die, ter oorzake of door aanleiding van de bekende preek van verheylewegen, zoo vele moeite zich gegeven hebben. Welke listen en schelmerijen! Welke haat en wrevel! Nu, 't is waarlijk niet te verwonderen, dat zulke Heeren ook zulke dienaars zijn van den éénigen Meester; want die heeft, onder anderen, gezegd: de kwaaddoeners haten het licht, en komen niet tot het licht, opdat hunne werken niet bestraft worden. Men leze hier vooral eens, wat er van de handelwijs der heilige Congregatie te Rome berigt wordt, die, tegen de goedkeuring des heiligen Vaders, (wat hebben ze veel crediet voor de onfeilbaarheid, die ze hem toekennen! nu, hij laat hun ook nog den naam van heilig!) hunne veroordeeling der, door verheylewegen voorgedragene, leer laten gelden. Maar wij willen onze lezers niet langer ophouden bij dit stukje, en hopen aller belangstelling in deszelfs lezing te hebben opgewekt. De verscheidene, en wel eens geheel strijdige, berigten, omtrent het wedervaren te Rome van verheylewegen's preek in omloop gebragt, ontvangen hier eene voldoende opheldering, en het zegel der waarheid is op het verhaal gedrukt.

Deze Vlaamsche vondeling (hij spreekt ook nog Vlaamsch) reize voorspoedig, en doe veel goeds in het zedelijk rijk van God, die wil, dat alle menschen zalig worden, en tot de kennis der waarheid komen! Amen.