Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Les dangers des grandes villes, sermon par A.L.C. Coquerel, pasteur extraordinaire de l'église Wallonne d'Amsterdam, prèché dans le temple Wallon le 2 février 1823. à Amsterdam, chez S. Delachaux. 1823. gr. 8ve. 27 pag. f :-10-:

Eene geheel bijzondere omstandigheid heeft den Heer coquerel bewogen, deze Leerrede uit te geven. Het Voorberigt meldt ons, in weinige woorden, dat dezelve bij het hooren zeer verschillend is beoordeeld, en dat zij nimmer het licht zou hebben gezien, bijaldien de aanmerkingen, welke daarop gevallen zijn, alleen de keuze van den tekst en de behandeling van het onderwerp betroffen. Het is derhalve te zijner verdediging tegen zekere geopperde bedenkingen, dat Z. Eerw. zich verpligt geacht heeft, zijn werk ter algemeene kennis van het Publiek te brengen.

Schoon die bedenkingen ons onbekend zijn, en wij dus ook niet over het eigenlijk gewigt van de reden ter uitgave kunnen oordeelen, willen wij dezelve, met den Heer coquerel, gaarne als volstrekt dringend beschouwen, en twijfelen ook geenszins, of Z. Eerw. zou er anders

[p. 229]

niet aan gedacht hebben, om dezen zijnen kanselärbeid door den druk bekend te maken. Het is intusschen jammer, dat die reden heeft plaats gehad, daar, bij eene onpartijdige vergelijking van deze Preek met 's mans vroeger uitgegevene Leerredenen, dezelve, in ons oog, zijnen welverworven roem niet volkomen staande houdt. Immers noch de keuze van den tekst voor het onderwerp, noch de behandeling van dit onderwerp zelve onderscheidt dit stuk van eene voordeelige zijde. Ter bevordering van strenge eenheid, van hechten zamenhang en klemmende redenering, is het voorzeker noodig, dat men eerst eenen tekst uitkieze, en er dat denkbeeld uit afleide, 't welk dezelve eigenaardig en als van zelf aan de hand geeft; terwijl het kiezen van eene stof, en het zoeken van een' gepasten tekst daarvoor, veelal eenen nadeeligen invloed op de zamenstelling van eene leerrede moet hebben. Dit laatste nu is, naar het ons voorkomt, bij den Heer coquerel het geval geweest; en vandaar, dat tekst en onderwerp in geen, of althans in een zeer los verband met elkander staan. Wij althans verbeelden ons, dat geen kundig Schriftuurverklaarder in het kort verhaal van Mattheus XXI:10: Lorsque Jésus fut entré dans Jérusalem, toute la ville fut émue, disant: Quel est celuici? iets meer zal vinden, dan eene beschrijving van de opschudding, welke een zoo vreemde optogt als die van Jezus, in eene zoo groote stad als Jeruzalem, ten tijde van het Paaschfeest, natuurlijk moest verwekken, en meenen in het voorbeeld van de kleine steden, zoo als van Bethsaida, Kapernaum, Nazareth en Corazin, door den Leeraar zelv' aangehaald, een duidelijk bewijs te zien, dat het ongeloof in Jezus eene zaak was, afgescheiden van de woonplaats der menschen. Intusschen vindt zijn Eerw. in den tekst een blijk van het ongeloof der Jeruzalemmers aan Jezus; en oordeelt hij dit ongeloof mede daaruit te moeten verklaren, dat zij in eene groote stad woonden. Dit geeft hem aanleiding, om van het onderwerp te spreken, op den titel der Leerrede vermeld; en de woorden: Jérusalem était une grande ville, et nous, M.F.,

[p. 230]

nous habitons une grande ville, banen den weg tot de behandeling van hetzelve.

De gevaren der groote steden worden gesteld, 1) in de gemakkelijkheid, waarmede men zijnen zondigen levenswandel aldaar kan bedekken, 2) in de gelegenheid, om er zijnen tijd ledig door te brengen, en 3) in de trotschheid, aan de bewoners van groote steden eigen. Wij erkennen gaarne, dat deze bijzonderheden op zichzelve vele schoone aanmerkingen opleveren, die op eene treffende wijze voorgesteld worden; maar het geheel heeft ons, als ontwikkeling van het opgegeven onderwerp, niet bevredigd. Behalve het eerste punt, schijnen ons de overige meer gezocht dan waar te zijn, daar eigene ondervinding ons geleerd heeft, dat kleine steden, naar evenredigheid, doorgaans meer lediggangers bevatten dan groote, en dat zekere kinderachtige ingenomenheid met, en belagchelijke trotschheid op, ingebeelde of wezenlijke voorregten meer het kenmerk is van de eerste dan van de laatste, waar de wereld en het menschelijk leven meer hunne groote tooneelen openzetten, en de geest zich gemakkelijker van zekere bekrompene gehechtheid aan nietsbeteekenende dingen kan losmaken. Het komt ons daarenboven voor, dat vele trekken uit dit tafereel op de hoofdstad van ons vaderland, hoewel in uitgestrektheid en bevolking met sommige andere wereldsteden gelijk staande, minder toepasselijk zijn. Amsterdam toch is niet slechts eene hoofd-, maar inzonderheid eene koop-stad; en, men moge er vrij wat van uitheemsche zeden hebben overgenomen, het is echter, voor zoo veel men ons verhaalt, nog niet zoo ver gekomen, dat de beschrijving der lediggangers, welke onder de tweede afdeeling voorkomt, (en waarbij wij ons de Parijsche desoeuvrés en Londensche dandys onwillekeurig herinnerden) aldaar doel treft. En dit is toch, bij de behandeling van zulk eene bijzondere stoffe, met zulk eene bijzondere toepassing gepredikt, een volstrekt vereischte. Bovendien mag men de trotschheid der bewoners van groote steden meer belagchelijk dan zondig noemen, en verdient zij, onzes achtens, in geenen deele ge-

[p. 231]

lijk gesteld te worden met den geestelijken hoogmoed van den Farizeër in de gelijkenis (bl. 20.) Zou ook hetgeen, op bl. 21, over de mindere aandacht van den bewoner eener groote stad in eene dorpkerk gezegd wordt, wel meer zijn dan een trek van vernuft, die slechts eene schijnbare waarheid bezit? - Op de ontwikkeling van deze punten volgt eene korte toepassing, waarin het gezegde met nadruk en warmte aangedrongen wordt.

Over stijl en taal vermeten wij ons niet, stellig te oordeelen; de Redenaar spreidt hier dezelfde sierlijke en krachtige welsprekendheid ten toon, waardoor hij zich in ons land zulk een' grooten naam heeft gemaakt. Intusschen komen hier en daar trekken en wendingen voor, die, naar ons gevoel, grenzen aan hetgeen men gewoon is valsch vernuft te noemen, zoo als bl. 6: Ces rameaux couverts de feuilles, emblêmes de paix et de joie, voila les armes qu'il remet à ses amis, et leurs vêtemens qui couvrent la poussière du chemin, voilà les degrés de son trône!

Wij wenschen intusschen hartelijk, dat de Eerw. coquerel met de uitgave van deze Leerrede het voorgesteld oogmerk bereiken, en nog lang ten zegen voor zijne Gemeente werken moge!