Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Algemeene Geschiedenis, in vierentwintig Boeken, ontworpen door J. von Müller, na deszelfs dood uitgegeven door deszelfs Broeder J.G. Müller. Naar den derden druk uit het Hoogduitsch vertaald, met Bijvoegselen en Aanteekeningen, door N.G. van Kampen. IIde Deel. De Middeleeuwen. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1821. In gr. 8vo. 634 Bl. f 4-18-:

Zoo zag dan ook het tweede deel van dit voortreffelijk

[p. 197]

werk reeds bij ons het licht, toen wij, in het begin des vorigen jaars, het eerste met zeer grooten en den meest verdienden lof hebben aangemeld; en welligt was ook het derde en laatste deel reeds ter perse, toen ons dit tweede ter hand kwam. Wij vertrouwen voor het minst, dat het werk op die wijze bij onze landgenooten zal ontvangen zijn, dat niets de spoedige uitgave konde vertragen. Het is naauwelijks noodig, te verzekeren, dat op dezelfde beknopte, onderhoudende, menschkundige en echt wijsgeerige wijze ook het dorre, donkere en verwarde tijdvak der middeleeuwen is bearbeid, als in het verige zoo zeer onze goedkeuring wegdroeg, en dat niemand, zonder het voortreffelijkst nut, ook hier dit handboek, ter herinnering aan de geschiedenis en het leiden zijner inzigten en opmerkzaamheid, zal gebruiken. De voortreffelijkheid van het oorspronkelijke voor den Duitscher wordt voor den Nederlandschen lezer nog vermeerderd door den arbeid van den Heer van kampen, wien wij voor meer dan ééne teregtwijzing en meer of min uitvoerige aanteekening grooten dank verschuldigd zijn. 's Mans vriend, de Hoogleeraar hamaker, heeft ons mede verpligt, door dat gedeelte, hetwelk de geschiedenis der Oostersche, vooral der Mohammedaansche volken betreft, te herzien, en het leveren van eene en andere gewigtige aanteekening ten dezen.

Van de belangrijke aanteekeningen des vertalers zij de volgende, Spanje, of liever de Mooren in dat rijk betreffende, ter proeve: ‘De beschaving en welvaart is in Mohammedaansche landen misschien nergens tot die hoogte gerezen, als in Spanje, gedurende en eenigen tijd na het bewind der Khalifen uit het huis van ommayah. Maar nergens was ook hunne verdraagzaamheid grooter. Zij achtten (gelijk ook hunne tijdgenooten uit den huize abbas) de Christenen, derzelver letterkundigen en geleerden, en onderhielden drukke handelsbetrekkingen met Konstantinopel. Vandaar ongemeene welvaart, vooral in het zuiden, langs den Guadalquivir, in het oude Betica. De landbouw bloeide daar zeer, en

[p. 198]

voedde rijkelijk de talrijke bewoners, die gedeeltelijk uit Afrika, gedeeltelijk uit het Oosten, tot Perzië toe, zich in dat schoone land kwamen neêrzetten. Men kweekte daar katoen, rijst, suiker, gember en bananen, en vond er paarlen, alle thans O. of W. Indische goederen; men vervaardigde wollen goederen en zijden stoffen, en had zeer goede mijnwerken, gelijk bij de Ouden. De weelde beantwoordde aan deze welvaart. De groote Moskee van Cordova rustte op 300 zuilen van albast, marmer of jaspis, had 24 vergulde of gebeeldhouwde deuren; men brandde daarin 's nachts 4700 lampen. In het paleis van adarrachman III te Zchra telde men 1200 zuilen en eene ongeloofdelijke verkwisting van goud, zilver en kostbaarheden; hij onderhield een' Harem van 6300 vrouwen, maar had ook een inkomen van meer dan 60 millioenen guldens. De geleerdheid was er zeer in eere, en het Arabische Spanje heeft verscheidene groote mannen in dat vak voortgebragt; zelfs Christen-vorsten lieten, in weerwil van het verschil in Godsdienst, hunne zonen dáár opvoeden, om kundigheden te bekomen, die men elders in Europa miste. De omgang met de Europeërs deed meerdere vrijheid van het vrouwelijk geslacht ontstaan, en vandaar een edele, onbekrompene Riddergeest, welke met die der Christenen wedijverde. Dezen hadden op het einde van dit tijdperk in Spanje hunnen grootsten, hunnen onvergelijkelijken held rodrigo diaz de bivar, bijgenaamd de Cid, het onderwerp van zoo vele heldenliederen en van een Spaansch en Fransch treurspel, waarvan het laatste door geheel Europa bekend is, en, gelijk de held zelf, eenmaal de eere genoot, dat alles, wat schoon was, naar hem genoemd werd. C'est beau comme le Cid. Deze held, bij zijn' Monareh wegens zijne vrijmoedigheid in ongenade gevallen, verovert het Koningrijk Valencia met eenige vrijwilligers op de Muzelmannen, en - geeft het zijn' Koning ten geschenke.’

Van den Hoogleeraar hamaker deelen wij de volgende aanmerking mede, bij het gezegde van müller,

[p. 199]

dat de naam Barbar, zoon der woestijn, oorspronkelijk Oostersch was, en tot roem strekte, omdat zij de steden versmaadden: ‘Bar, zoon, en bar, vast land, (vandaar bar of woest land) zijn twee woorden, het cerste Syrisch, het tweede Arabisch; dus kan müller's denkbeeld geen steek houden; althans de Arabieren kunnen zich dien naam niet gegeven hebben. Nergens vindt men den naam van Barbaren bij de Oosterlingen, maar wel bij de Grieken in een' hoogen ouderdom, zelfs bij homerus. Barbar (Perzisch tegenover) kan beteekend hebben: de lieden van den overkant, aan de Grieken door de Klein-Aziaten, en aan dezen wederkeerig gegeven. De Perzische taal is toch overoud, en klimt waarschijnlijk tot de kindschheid der wereld op. - Berbers noemen de Arabieren tegenwoordig de bewoners der Noordkust van Afrika (de Barbaresken).’

Van den stijl en de schrijfwijze van het werk zelve gaven wij bij het eerste deel eene proeve; plaatsgebrek doet er ons thans ons van onthouden, hoewel wij het slot van het 18de boek, zijnde het slot van dit deel: De zonderlingste staatsinrigting was die van het Duitsche Rijk, enz. daartoe reeds hadden uitgekipt. Met moeite onthouden wij onzen lezer dit belangrijk overzigt; dan, het beslaat negen bladzijden, en geheel het werk is bijzonder belangrijk.