Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

[p. 56]

Leerredenen betrekkelijk de Lutersche Nieuwe Kerk te Amsterdam, derzelver 150-jarig bestaan en verwoesting door den Brand van den 18 September 1822, door C.H. Ebersbach, G.H. Lagers en G.F. Sartorius, Predikanten bij de Evangelisch-Lutersche Gemeente aldaar. Te Amsterdam, bij H. Blikman. 1822. In gr. 8vo. 112 Bl. f 1-:-:

Wij haasten ons om eenig verslag van deze Leerredenen te geven, ten einde dezelve meer algemeen bekend te doen worden. Want, zoo van de eene zijde nieuwsgierige belangstelling met gretigheid naar dezelve zal grijpen, van den anderen kant bevorderen wij dit nog gaarne, omdat, door de edelmoedigheid des uitgevers, (geen lid van het Lutersche Kerkgenootschap) niet enkel het voordeel, maar de geheele opbrengst van den verkoop ten beste van het zoo deerlijk geteisterde huis der aanbidding moet verstrekken.

Vier zijn de stukken in getal, als twee van sartorius, bij het 150-jarig bestaan, en na den brand, één van lagers, en één (in de Hoogduitsche taal) van ebersbach. Dan, gelijk het eerstgenoemde, naar ons oordeel, hier zeer gepast is bijgevoegd, en bovendien zeer wezenlijke verdienste bezit, zoo onderscheiden zich de drie andere, schoon één onderwerp behandelende, door bijzonderheden, die treffend of belangrijk zijn. Lagers predikte des zondag-voormiddags, dus allereerst, op zijne beurt, in de Oude Kerk. Sartorius had op dien tijd in de Nieuwe moeten prediken, maar deed het thans des namiddags in de Oude. Ebersbach verrigtte zijn werk later, bij gelegenheid der eerste beurt in de Noorderkerk, hun door de Hervormden ten gebruike broederlijk verleend. Hij mogt dus reeds uitweiden en juichen over den schoonen uitslag der, door de anderen aangekondigde en aangedrongene, inzameling van penningen tot den besloten herbouw.

[p. 57]

Zoodat de bundel eene soort van welsluitend, voltooid geheel oplevert.

Eigenlijke, inzonderheid vergelijkende beoordeeling, als van kunstgewrochten of gelukkige voortbrengsels eener meer dan gewone bekwaamheid, (want aan iets van dezen aard moet men bij de uitgave van andere dan gelegenheidsredenen bijna noodzakelijk denken) komt hier wel niet te pas. Elk der Leeraren heeft zijne eigene verdiensten. Lagers behoudt, als tekst, het gewone Evangelie, de opwekking van den Jongeling te Naïn, het verlies en herstel voor de moeder op de gemeente overbrengende. Voorts maken de bijzonderheden, omtrent den voorgenomen herbouw enz., der gemeente thans medegedeeld, dat het stuk de houding en den toon eener kerkelijke redevoering somtijds verliest; doch waarlijk welsprekend wordt de eenvoudige Prediker, wanneer hij ons den vreesselijken brand beschrijft; en wij weten niet, of het 's mans goedhartigheid, of zijn vertrouwen op de gemeente was, hetgeen ons zoo zeer roerde, door de betuiging zijner vrees, dat sommigen boven hun vermogen zouden geven.

Dan, niet ongegrond blijkt dit woord geweest te zijn, uit de getuigenis, door ebersbach afgelegd, omtrent de ruime en milde giften. Inderdaad, het is een schoon en verheven tafereel, dat hij van het gedrag der gemeente, bij derzelver inzameling, ophangt. Zijn tekst is dan ook, zeer gepast, Hebr. XII:11, daar hij de vruchten der geregtigheid, uit de tuchtiging ontsproten, zoo wel in dezen ijver, als in de broederliefde, die hem de tegenwoordige spreekplaats verleende, enz. reeds duidelijk mogt zien.

Sartorius eindelijk, die bij het jaarfeest gepredikt had over Psalm XXVI:8, Heer! ik heb lief de stede van uw huis, en de plaats waar uwe eere woont, en te dier gelegenheid zeer verstandig en opwekkelijk had gesproken, over de gehechtheid aan den openbaren godsdienst, en de plaats, waar die wordt verrigt, benevens de gevolgen en verpligtingen dezer verknochtheid, sprak thans over Nehemia II:17, alwaar Jeruzalem slechts

[p. 58]

in onze Kerk te veranderen is, om de woordelijke toepassing, de uitweiding, vertroosting, en aanmoediging inzonderheid tot herstel, door de gelegenheid gevorderd, van zelve te vinden. Jammer, dat de schrandere en geleerde man zijnen stijl, nu en dan, door vreemdigheden ontluistert; bij voorbeeld: ‘Zoo roept u dan immers alles tot de waardering van een gebouw op, wat zoo veel dierbaars voor u bevat, en wat uit elk tijdvak uwes levens zoo vele belangrijke herinneringen u voor den geest brengt, wat u als het ware de geschiedenis uwes levens voor oogen plaatst, en belet dat de verloopen leeftijd geheel verloren is.’ Immers, elk ander zou hier dat, hetwelk, of hetgeen, hebben geschreven.

De godsdienstige inhoud, der laatste drie stukken althans, komt, natuurlijk, voor een groot deel, op hetzelfde neder; te meer, daar de teksten, bij zulk eene gelegenheid, niet uitvoerig worden behandeld, en dus geene zeer bepaalde wijziging aan de rede geven, die meer uit het hart en de eigene omstandigheden voortvloeit. Het broze en nietige van alle menschelijk werk, onze afhankelijkheid van het Opperwezen, het nut der tegenspoeden, en zoo al meer, zijn de algemeene hoofdpunten. Wel mogelijk is het daarbij, dat één onzer Collega's in een en ander stuk wat meer (kenmerkend?) Christelijks zou verlangd hebben; doch wij keuren deze uitdrukking af, al ware het ook, dat een of ander bijzonder leerstuk van het Evangelie ons toescheen meer op den voorgrond geplaatst te kunnen zijn. Hoe veel is er, waarin wij allen overeenstemmen! hoe veel, dat tot de harten zoo wel, als tot de verstanden spreekt! hoe roemenswaardig onze tijd, in welken geene vooroordeelen verhinderen dit te erkennen! hoe natuurlijk en loffelijk de belangstelling, de werkdadige zucht van allen, dat zulk een schoon gebouw, als de Nieuwe Lutersche Kerk, aan de Christenheid, aan de stad en de gemeente worde teruggegeven! - Welaan! het penningsken, aan deze stichtelijke Leerredenen besteed, zal daartoe mede verstrekken.

De beide overige Predikanten hielden hun werk, in

[p. 59]

haast vervaardigd, enkel uit bescheidenheid, terug. Zij, echter, hadden geenszins te vreezen, dat men hen daarnaar - te overijld - zou beoordeelen.