Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

De Geschiedenis van Spanje, sedert de uitvaardiging der nieuwe Constitutie door de Cortes, in het jaar 1812, tot op de plegtige bekrachtiging van dezelve door den Koning, in het jaar 1820. Door Dr. C. Venturini. Uit het Hoogduitsch. IIde Deel. Te Amsterdam, bij Visser en Comp 1822. In gr. 8vo. 330 Bl. f 3-6-:

Wij schrijven deze beoordeeling op het oogenblik, dat geheel Europa in gespannene verwachting den uitslag van het Congres van Verona te gemoet ziet; dat elk, wien de onschendbare regten der volken ter harte gaan, elk, wiens onbedorven hart nog gloeit voor deugd en menschenliefde, voor de jammeren beeft, waarin de dweepzieke Fransche Antiliberalen hun eigen vaderland en Spanje dreigen te storten. Misschien is, wanneer dit geschrijf in het openbaar verschijnt, het pleit tusschen Oorlog en Vrede reeds beslist, de strijd tusschen de duisternis en het licht reeds begonnen. Doch, het zij zoo het wil, wij vreezen niet voor den uitslag. De algoede Voorzienigheid bekreunt zich weinig aan de dwaze beraadslagingen der menschenkinderen, wier heil Zij onafgebroken bevordert. Aan Hare voorzorg alleen is Spanje het verschuldigd, dat het eindelijk de kluisters van het despotismus verbrak, en uit den nacht der verlaging en der onwetendheid te voorschijn trad. Wij gelooven dit vastelijk; en zouden wij dan nog twijfelen, of God het begonnen werk voltooijen, en eene omwenteling, die elken braven verheugen moet, verder bevestigen zal? Ja, al bepaalden wij ons geheelenal tot menschelijke berekeningen, gegrond op den geest der natie, die hare regten tegen de voorbeeldelooze willekeur harer naburen zal moeten verdedigen, ook dàn zijn wij gerust. Het is waar, de strijd kan hardnekkig en langdurig zijn, en Europa stroomen bloeds kosten; maar hij ein-

[p. 30]

digt zeker nimmer ten nadeele eener natie, die eene gematigde vrijheid boven de dwingelandij heeft verkozen, die deze vrijheid met het hoogste regt verworven en door geene enkele daad van geweld heeft bezoedeld, maar met rustigheid handhaaft. Zoo iemand onzer landgenooten (want ook in ons vaderland ontbreekt het niet aan lieden, die den boozen Genius van het antiliberalismus huldigen) nog vooroordeelen koestert tegen de Spaansche natie en hare regten, hij bedenke het bedaard, echt liberaal en vergevingsgezind gedrag der Cortes sedert de omwenteling, en leze en herleze de geschiedenls der dwingelandij van ferdinand VII, en de daaruit voortgevloeide vestiging der Spaansche vrijheid, bij venturini; en blijft hij dan nog hardnekkig, dan voelen wij ons gedrongen met den Schrijver bl. 276 uit te roepen: Maar twisten wij niet met dezulken, die nimmer te verbeteren zijn, die, hoewel oogen hebbende om te zien, echter niet opmerken, en ooren hebbende om te hooren, evenwel niet verstaan! - Dan, ter zake. Ons geschokt gevoel, dat zich bij het zien van zoo veel dwaasheid en onregtvaardigheid niet laat bedwingen, en thans nog meer is opgewekt door de herinneringen, die de lezing van venturini's belangrijk geschrift bij ons heeft doen geboren worden, zou ons bijna wel doen vergeten, dat wij aan onze Lezers een verslag van het boek verschuldigd zijn.

Men zal zich herinneren, dat het eerste Deel zich in twee Hoofdstukken splitste, waarvan het eerste ons de uitvaardiging der Constitutie en den strijd voor de onafhankelijkheid van het Schiereiland afmaalde, het andere de terugkomst van ferdinand en de eerste stappen tot herstelling van het despotismus beschreef. De voltooijing van dit gedrogtelijk Schrikbewind vindt men ontwikkeld in de eerste helft des tweeden Deels onder de volgende rubrieken: Voleindigd schrikbewind der willekeurige heerschappij in Spanje. Schandelijk gedrag der priesters en monniken. Vreesselijk herlevende magt der Inkwisitie. Mislukking van al de maatregelen, door de regering, tot leniging van den algemeenen nood, in het werk gesteld. Afwisseling van gunstelingen; 's Konings sombere luimen en beklagelijke toesland. Regeringloosheid in al de provinciën; aanstekende ziekten, en dreigende voorteekenen eener nabijzijnde omwenteling. Wij noodigen elk, die het despotismus lief heeft, op het dringendst uit, dit tafereel eens met aandacht te beschouwen. Zoo hij niet geheel verstokt is,

[p. 31]

zal hij toch wel moeten toestemmen, dat, bij zulk eene algemeene en duldelooze ellende, elke verandering van zaken, laat staan eene zoo bedaarde en gematigde, eene waarachtige verbetering was. Deze omwenteling wordt ons in de volgende orde in het laatste Hoofdstuk voorgedragen: De groote ontknooping. Opstand der expeditie-troepen bij Kadix. Vruchtelooze pogingen om het oproer te dempen. Algemeene Constitutie-kreet. Toegevendheid des Konings. Gruweltooneelen en tegenstand der aterlingen. Nieuw regeringstelsel. Bijeenkomst der Cortes. De Koning legt den eed op de staatsregeling af. Slotsom en blik op de toekomst. Het doet ons leed, dat de aard des verhaals ons het geven van een doorloopend en aaneengeschakeld verslag minder toelaat. Doch het zou misfchien niet eens goed zijn, dat wij het geven konden. Men zoude ons dan zoo ligt van partijdigheid beschuldigen, en zelfs de schijn dier ondeugd is ons hatelijk. Bovendien moet men het zamenweefsel der dwingelandij en der dwaasheid geheel en naauwkeurig kunnen overzien, om het naar waarde te verfoeijen en - te bespotten. Men moet de oorzaken en den voortgang der omwenteling in alles kunnen nagaan, om dezelve, zoo als zij het verdient, toe te juichen. Wij wenschen dus, dat ieder dit Deel, gelijk het vorige, met aandacht leze, en er het gewenschte nut uit trekke; en wij bepalen ons tot de volgende proeve der dwaasheden en geweldenarijen, waaraan het vorig Gouvernement zich schuldig maakte: Niettegenstaande dit alles (de stilstand van den handel en de nijverheid) schreef de regering eene buitengewone belasting van 160 mill. realen uit, en deed eene geldleening van 80 mill. realen onder de zeesteden verdeelen, waarvan Kadix alleen 8/17 opbrengen moest. De wijze, waarop deze leening geheven werd, was geheel in den Oosterschen smaak. Aan de kamer van koophandel te Kadix werd bevel gegeven, om de som bijeen te brengen. De burgerlijke Gouverneur riep de kooplieden op, en vertoonde hun dit bevel. Eenige dagen daarna drong de militaire Gouverneur op de uitvoering aan, verdeelde, naar eigendunkelijke schatting van elks vermogen, de op te brengene sommen onder de kooplieden, en gaf het in hunne keus, of zij geld schaffen of liever naar de gevangenis wandelen wilden.

Waarlijk, die dit leest, zal even min kunnen gelooven, dat de Europesche staatsmannen er aan denken, om deze orde (of liever wanorde) van zaken regtstreeks of zijdelings te

[p. 32]

herstellen, als hij van het consequent gedrag van het Russisch of Parijsch kabinet verwachten kan, dat zij eene Constitutie zullen trachten omver te werpen, die zij beiden plegtig hebben goedgekeurd; het laatste door eene gelukwensching aan ferdinand VII, toen hij in het jaar 1820 de Constitutie bekrachtigde; het eerste door een verbond, in het jaar 1812 gesloten, met de Spaansche Cortes, waarin onder anderen deze zinsnede voorkomt: Zijne Majesteit de Keizer aller Russen erkent de wettigheid der algemeene en buitengewone Cortes, welke zich tegenwoordig in Spanje hebben gevormd, alsmede die der Constitutie, welke door hen is ontworpen en aangenomen geworden. (Zie D. I, bl. 48 en volg. D. II, bl. 310.)