Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Merkwaardige Voorbeelden uit de hedendaagsche lijfstraffelijke Regtspleging, ten betooge van de noodzakelijkheid der vereeniging van de tweederlei stelsels van regt te spreken, op gemoedelijke overtuiging en regterlijk bewijs. Door Mr. C.J. van Heusden, jz. Regter ter Instructie bij de Regtbank van Eersten Aanleg te Breda. Te Breda, bij W. van Bergen en Comp. 1822. In gr. 8vo. 343 Bl. f 3-:-:

Niemand zal ontkennen, dat de hier gegevene voorbeelden inderdaad merkwaardig zijn, en menig lezer zal zoo wel als wij gevoeld hebben, met huivering gevoeld hebben, dat het vrijspreken van eenen schuldigen, en helaas! ook het veroordeelen van eenen onschuldigen, alhoewel wij hopen eene zeldzaamheid, echter geene onmogelijkheid is, al is het regterlijk vonnis dan ook in handen van kundige en gemoedelijke regters. Het wetboek, dat ook hier te lande rigtsnoer is, geeft tegen het een of ander, voelen wij, geenen genoegzamen waarborg; en de kreet van ons en anderen zou te dezen meer luide zijn, indien niet de overtuiging, dat

[p. 26]

niets volmaakt kan zijn onder de zon, en het hoogst volkomene zelfs in dezen eene onmogelijkheid is, en vooral ook het uitzigt op nabijzijnde verandering en verbetering, en een volkomen vertrouwen in het bijzonder op het doorzigt en de goedheid van onzen Koning, en op de kunde en eerlijkheid van een aantal vaderlandsche mannen in dit vak, ons moed en hoop gaf. Recensent is geen regtsgeleerde van professie; zijn omgang, echter, met de zoodanigen maakte hem meermalen oorgetuige van het beredeneren en toetsen van zoo menig casus dabilis, en alzoo was hij minder bevreemd hier nu facta vermeld te vinden, die, hoe sterk dan ook, hoegenaamd geene onwaarschijnlijkheid hebben; terwijl hij zich veel sterkere nog gemakkelijk onder de mogelijkheden voorstellen kon. Niemand zal het den burger, wiens goed, eer en leven van eene regterlijke uitspraak kunnen afhangen, ten kwade duiden, dat hij met bescheidenheid opmerkzaam maakt op onvolkomenheden in een wetboek, die hij meent dat voor verbetering vatbaar zijn; en vooral voegt het eenen regtsgeleerde van beroep, en eenen man als dezen schrijver, wegens zijne relatie tot de behandeling der regtspleging, in een tijdstip, dat gegronde hoop op verbetering opwekt: voor eenen bevoegden spreker is het bijna misdaad te zwijgen, en wij hopen, dat het bekende: fronte capillata cet. nog menigen waardigen regtsgeleerde mede zal opwekken. Wat de schrijver, als groote onvolkomenheid in het tegenwoordig lijfstraffelijk wetboek, bijzonder op het oog heeft, kan men reeds op den titel zien. Beide de stelsels hebben hunne gebreken, onder welke wij aan gevaar zijn of waren blootgesteld, zoo toen het eene, als nu, daar het andere te zeer uitsluitend heerschend was of is in zijn oog. Hij wenscht beiden beter vereenigd, en het laatste door het eerste beter beperkt en gewijzigd. Wij moeten met hem instemmen; maar gevoelen zeer, dat het gebrek gemakkelijker aan te wijzen is, dan de verbetering. De vroegere ondervinding, echter, kan en moet leerzaam zijn; en daarom houden wij de vermelding der daadzaken, uit welke het gebrek kennelijk blijken kan, van de heilzaamste strekking. Het zijn daadzaken, die de schrijver hier opgeeft. Waar hij een weinig versiert, geeft hij dit zelf op; en zoodanige versiering is hier geenszins nadeelig, daar alzoo het gebrekkige beter nog uitkomt, en de mogelijkheid alleen reeds verbetering dringend vordert.

Wij meenen den lezer geenen ondienst te doen, met de

[p. 27]

hier gegevene verhalen kort en hoofdzakelijk aan te stippen. Wij melden vooraf, dat alles hier behandeld werd voor bevoegde regtbanken en door zeer eerlijke en gemoedelijke regters.

Joseph salmon, of het slagtoffer der wraak, een, wat de hoofdpunten betreft, verdicht verhaal, is bewijs, hoe de onschuldige veroordeeld worden kan, wanneer de uitspraak van schuld volstrekt onbepaald, en in elk geval, afhangen moet van de overtuiging van den regter. De volstrekt onschuldige, brave man werd, ingevolge regterlijk vonnis, tot geeseling en tuchthuisstraf gedoemd. Bij de lezing van de daadzaken en den loop van het regtsgeding voelt men, dat de overtuiging des regters bijna niet anders dan den man schuldig houden kon. Booswichten, den man vijandig, hadden hem aangegeven als hunnen medepligtige. Toen deze, na geëindigde straf, hunne kwaadaardige leugen vrijwillig erkenden, en daarop nu ook 's mans onschuld volkomen blijken kon, had de man zijne geeseling en eenige jaren tuchthuisstraf weg; zijne vrouw was in ellende gestorven; zijne kinderen waren in ongeluk, en zijne broodwinning te niet. Nu zou men toch dadelijk ontslag, herstel van eer, en ruime schavergoeding verwacht hebben! Maar hierin bedriegt men zich: het eens geslagen vonnis houdt, volgens het Fransche wetboek, volle kracht. Dat wetboek sprak ook de valsche beschuldigers van joseph salmon vrij van alle straf. Gelukkig nog voor den geheel onregtvaardig gegeeselden en tot tuchthuisstraf veroordeelden man, dat hij nu aan den Koning NB. gratie vragen kon; hij kreeg dan nu ook gratie, en kon daarmede naar huis gaan; want er bestaat bij het tegenwoordig (kostelijk? of verfoeijelijk?) wetboek geene magt, om een eens geslagen vonnis te vernietigen, al blijkt het ook naderhand zonneklaar, dat de onschuld door zoodanig vonnis veroordeeld is.

Jan m., of de beschuldigde van brandstichting, was werkelijk schuldig aan brandstichting, en na zijne vrijspraak bleek dit duidelijk; maar die ontdekking kwam te laat: want de wet laat niet toe, dat, hoe duidelijk de schuld daarna ook moge blijken, een eens vrijgesproken beklaagde, om dezelfde zaak, andermaal gemoeid worde.

De Linnenwever jan baptist en zijne vrouw werden beiden veroordeeld op gemoedelijke overtuiging van den regter, en hun terughouden van klagt bij het ondergaan hun-

[p. 28]

ner straf is het éénige, wat het vermoeden opwekt, dat zij zich schuldig gevoeld hebben. Bij de lezing van het geval en de behandeling wordt men innerlijk overtuigd, dat zij zeer wel hadden kunnen onschuldig zijn.

Marijn w. en pieter m., of, eene en dezelfde misdaad, in den eenen dader zwaar, en in den anderen niet gestraft, is het opschrift van het vierde verhaal. Beide deze boosdoeners badden zich te zamen schuldig gemaakt aan huisbraak, dieverij en mishandeling. Op den eersten viel slechts de verdenking, en de doodstraf werd tegen hem geëischt. Niet schuldig, was echter de uitspraak van den regter. Zijn medepligtige, pieter m., bragt naderhand zijne vrouw om het leven, en geraakte hierom in handen der Justitie. Te dezer gelegenheid kwam het toevallig uit, dat hij de bovengemelde misdaad met marijn w. had gepleegd; maar de laatstgenoemde was door de vroegere vrijspraak volkomen gedekt. Pieter m. onderging de welverdiende doodstraf; maar marijn w. was buiten het bereik der wet, en had nog de onbeschaamdheid, een' der bestolenen, die niet zwijgen kon, als lasteraar te vervolgen, hetwelk voor dezen, hoewel geen zware, (van wege de innerlijke overtuiging des regters) evenwel toch eenige straf ten gevolge had.

Frans, of de onwillige manslag en de moedwillige verwonding, is het laatste verhaal. De eisch tegen frans wegens de eerstgenoemde misdaad was streng; doch de uitspraak der Jury was: schuldig aan manslag; maar het blijkt niet, dat deze moedwillig was. Nu was de straf dan ook slechts correctioneel, en bestond in twee jaren gevangenis, eene boete van 600 franks, en de kosten van het proces. Natuurlijk dacht frans er nog gemakkelijker af te komen, toen hij naderhand zijne stiefdochter (op welker eer het onmensch het had toegelegd) zwaar had gewond, omdat deze er echter het leven had afgebragt en slechts verminkt was, maar voor handenärbeid niet volkomen ongeschikt. Doch hij bedroog zich; hij werd regtmatig verwezen tot geeseling en tien jaren tuchthuistraf. Maar dit vonnis was de uitspraak van vaste regters, daar, sinds de bevrijding van ons vaderland van vreemde overheersching, de instelling der Jury (11 Dec. 1813) was afgefchaft. En welk vaderlander juicht deze afschaffing niet toe, als hij zich herinnert, hoe de gezworenen, gedurende hunne beraadslaging, door welgewapende gendarmes bewaakt werden, opdat zelfs geen oogenblik iemand hun toe-

[p. 29]

spreken mogt; en dat wel om voor te komen, dat NB. de gezworenen niet zouden worden omgekocht! Welk eene vooronderstelling van mogelijkheid! hoe afschuwelijk! Maar, zoo wilde het napoleon! zoo wilden het de Franschen! Zoo als de waard is, zegt het spreekwoord wel te regt, vertrouwt hij zijne gasten.

Het werk is zeer goed geschreven, en wordt met genoegen en aanhoudende belangstelling voorzeker gelezen.