Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 710]

Berigt wegens een' te weenen geboren aap.
Door Jozef Held.

(Wiener Zeitschrift, Julij 1821.)

In den nieuwen K.K. Hoftuin nevens den Burg, waar ook eenige buitenlandsche gedierten zich bevinden, heeft, in den loop dezes jaars, een Aap een jong ter wereld gebragt. Den vrienden der Natuurkunde zal gewis de mededeeling van eenige bijzonderheden dezer, in Europa en in den tammen, huisselijken staat zeldzame, gebeurtenis niet onwelkom zijn.

De moeder, een zoogenaamde Patasäap, Simia Rhesus, uit Afrika, eene kortstaartige Apensoort van de familie der Hondskopäpen (Cynocephali), bevond zich reeds meer dan drie jaren in deze Menagerie, en zal ongeveer vijf jaar oud zijn. Gedurende de zomermaanden werd zij, bij dag, met andere Apen, op den afstand van eenige schreden, doch zóó, dat zij elkander konden naderen, in de opene lucht aan een kettingje gehouden. Den voorgaanden zomer had zij enkel vrouwelijke Apen, of mannetjes van zeer verschillende soort, tot geburen. In het begin van Junij des verstreken jaars kreeg zij een eerst sinds kort aangekomen mannetje van de Simia Sabaea, (groene Aap, volgens linnaeus) desgelijks uit Afrika, doch eene langstaartige Apensoort, in eene gansch andere familie, die der Cercopitheci, te huis behoorende, en in zeker opzigt zich zelfs geslachtmatig van gene onderscheidende, tot gezelschap, dewijl het in ouderdom en grootte haar het naast bij kwam. In de eerste weken schenen zij juist niet zeer te harmoniéren, en plukhaarden dikwijls vrij ernstig met elkander. Weldra, echter, werden zij vertrouwelijker; en na verloop van een paar maanden ontdekte men voor het eerst, dat zij paarden. Toen nu, bij het begin van den herfst, de Apen weêr gescheiden en in hunne hokken gebragt werden, bespeurde men bij dit wijsje eene buitengewone lijvigheid en opzet-

[p. 711]

ting der borsten. Deze omstandigheid deed vermoeden, dat zij dragtig was; en, toen men vervolgens hieraan niet meer konde twijfelen, werd zij in een warmer vertrek, tot 24 gr. Reaum. gestookt, gebragt. Om dezen tijd begon het mannetje te krukken, werd lam in het kruis, eenige dagen later ook aan de beide achterpooten, en stierf, na verloop van weinige weken, aan de tering. Het wijfje, daarentegen, bleef zeer gezond; haar eetlust nam gedurende hare dragt bijzonder toe, zoodat zij bijkans het dubbel van haar gewone voedsel bekwam; en bragt zij eindelijk, omtrent zeven maanden na de paring, op den 6 Maart dezes jaars, des nachts, een vrouwelijk jong ter wereld, hetwelk de oppasser den 7den 's morgens aan de borst der moeder zuigend vond. De warmtegraad werd thans nog met 3 gr. Reaum. verhoogd. Het ligchaam van het jong was, terstond na de geboorte, buiten de pooten, tusschen 6 en 7 duim lang; de staart had nagenoeg de lengte van het lijf, was alzoo betrekkelijk veel langer dan die der moeder, en vertoonde dus al aanstonds het kenmerk eens bastaards. Behalve op den schedel en rug, was het jong zoo goed als kaal, en had een oudachtig, rimpelig, geheel naakt aangezigt, blaauwzwarte, groote, ronde, zeer heldere oogen, waarmede het vrolijk rondkeek; het achterhoofd was in evenredigheid zeer groot. Op het einde van Maart, dus in de vierde week na de geboorte, werd het jong met de moeder, in eene der opmerkelijkste en potsierlijkste houdingen, (het jong, namelijk, door de overeindzittende, bezorgde, en den lastigen waarnemer dreigend aanziende moeder, met beide de voorpooten zorgvuldig ondersteund, aan de borst gehouden, en aan de eene mam spelend zuigende) afgeteekend. De uitdrukking van liefde en teederheid der moeder is daarbij even in het oog loopend als kluchtig. Bijkans eene week lang droeg zij het jong in hare armen aan de borst, tot dat de kleine toereikende krachten had gekregen, om de moeder met de vier pooten van voren te omvatten, zonder in geheele weken haar los te laten, en wel zoo vast, dat deze met haren

[p. 712]

geliefden last gerustelijk in haar hok, of liever kooi, konde rondspringen. Bij het minste gedruisch, in het vertrek voorvallende, klemde de moeder het jong aan hare borst, en beide gaven dan gedurig een angstig geschreeuw van zich. Na verloop van acht weken begon de kleine van tijd tot tijd te beproeven, zich van de moeder los te maken, en werd zelfs door deze op allerlei wijzen in het loopen en klauteren geoefend: zij plaatste het, namelijk, in den hoek van hare kooi, en reikte het van verre de armen toe, waarnaar de kleine dan trachtte te komen; bij welke poging het dikwijls voorover viel. Veel beter ging het klauteren in zijn werk; hoewel het in den beginne ook door behulp der moeder geschiedde, daar deze van achteren met de eene hand rug en buik van het jong omvatte, en met de andere het achterdeel voorthielp: weldra, echter, na herhaalde proeven, gelukte het zonder haren bijstand. Regt grappig en opmerkelijk tevens was het, te zien, hoe de moeder, wanneer het kind haar ongehoorzaam was, hetzelve, nu door slagen, dan weder door het bij de haren te trekken, bestrafte. - Tusschen de tien en twaalf weken gebeurde het op zekeren namiddag, nadat het jong schier den geheelen voormiddag slapend in den schoot der moeder had gelegen, en deze gerust en onbezorgd eenen appel at, dat de kleine eensklaps met een' heftigen schreeuw opsprong, zich van de moeder losrukte, stuiptrekkingen kreeg, mond en oogen vertrok, met de beide achterpooten gedurende eenige minuten geweldig trappelde, en vervolgens krachteloos en als dood, kop en voorpooten hangen latende, nederzeeg. Deze toevallen waren ongetwijfeld het gevolg van het doorbreken der tanden, dewijl inderdaad, weinige dagen daarna, zich drie tanden in het onderste kakebeen begonnen te vertoonen. Roerend, waarlijk, was het gedrag der moeder, te midden der stuiptrekkingen van haar geliefd kind. Angst en bekommering vertoonden zich bij haar in den hoogstmogelijken graad: al de haren over haar gansche ligchaam rezen te berge, en zij verhief een ontzettend, woedend en te gelijk klagend, angstge-

[p. 713]

schreeuw; den boven vermelden reeds half opgegeten appel nam zij tusschen de grimmig klapperende tanden, pakte het jong haastig op, klemde het met den eenen arm aan hare linker zijde vast, en sprong, alles vergetende, als wanhopig in hare kooi rond, tot dat het jong weder bekwam. Deze toevallen herhaalden zich bij hetzelve van tijd tot tijd, doch bij lange na niet meer zoo heftig; en in dezelfde mate werden ook de angsten der moeder, hoezeer nog altijd bekommerd en verlegen, daarbij meer gematigd. - Tot op dit uur zoogt de moeder nog haar jong (dus tot in de vijfde maand); hetzelve begint echter reeds het gewone voedsel der eerste, dat uit rijst in melk gekookt, geweekt Turksch koren en verschillende vruchten bestaat, te eten. Beide bevinden zich, voor het overige, tot heden, 12 Julij, volkomen welvarende.