Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 527]

De kersavond in Madrid.
Door Belmont.

Niet om de eerwaardige vergadering der Cortes, of de een' quiroga, een' riego door een dankbaar volk gevlochtene burgerkroonen, te beschouwen, draagt ons de vleugel der verbeeldingskracht naar Madrid; zelve met het opschikken der kersboomen voor onze geliefden, met de keus der geschenken voor onze vrienden bezig, dalen wij liever midden in de groote Koningsstad, op een van hare grootste, hoewel niet schoonste pleinen, de Plaza Cebada, neder, om aldaar de kersmarkt te beschouwen.

Kersnacht (buena noche) is voor de deur; alles is in beweging en werkzaamheid, om zijne toebereidselen te maken, en alle straten krioelen van bezige en nieuwsgierige menschen. De golvende menigte dringt zich in het bontste mengsel in den kring der winkels, der helder verlichte kramen rond; teedere moeders, door een' zwerm juichende kinderen verzeld, verwachtingvolle vrouwen aan den arm harer mannen, de Cortejo met zijne dame, de geestelijke conscientieraad met zijne Platonische vriendin, de wereldlijke minnaar met zijne uitgelezen, petits-maîtres en petites-maîtresses, eene groep lieve meisjes, voor ditmaal, het enkele maal in het jaar, aan het strenge opzigt van hare duenna's niet onderworpen; allen zoeken vermaak te geven en vermaak te ontvangen. Lagchende, en aan eene uitgelatene blijdschap overgegeven, dat zij de strenge deugdbewaaksters niet op hare hielen zien, huppelen de meisjes van winkel tot winkel, groepéren zich aan de deuren der naburige huizen, en zingen dartele liedjes met het naïve refrein:

Madre, la mi madre!
Guardas me poneis;
Que si yo no me guardo,
No me guardareis.

(Moeder, mijne moeder! gij stelt mij wachten; indien ik mij zelve niet bewaakte, gij zoudt mij niet bewaken.)

Alle kramen zijn met dure en goedkoope waren, met speelgoed, allerlei galanteriën, zoete vruchten, likeuren en sterke dranken, in één woord, met alle ingrediënten tot eene aangename viering des genoegenvollen nachts gevuld. Van den

[p. 528]

Spaanschen Grande af, tot den bedelaar toe, vindt ieden kooper, naar den maatstaf van zijne beurs en zijnen smaak, voldoening zijner wenschen. Bij geheele scharen legeren zich de laatsten nu in de met aguardiente (gedistilleerde wateren) in groote veelkleurige flesschen pronkende winkels; in morsige gelapte mantels gewikkeld, verdrinken zij, hetgeen zij in de eerste rij kramen somwijlen lomp en trotsch, ter eere van den kersnacht, den voorbijgangers afgebedeld hebben, tot dat de uitwerking daarvan zich zeer onwelvoegelijk openbaart. Welk een gewoel! Ontelbare verkoopers roepen de artikels van hunne kraam met een verward geschreeuw uit; daar, waar eetwaren, vleesch, spek, boter, eijeren, visch, enz. te koop zijn, is het gedrang des te grooter. Burgers en handwerkslieden worstelen zich met krachtige ribbenstooten door het gewoel naar de verkoopers: hier verwarren zich twee in hunne lange mantels; daar valt er een, onder het luid gelach der omstanders, halfdronken op den grond; hier rolt een korf met eijeren, daar een andere met broodjes onder de voeten der baldadige menigte, en honderd stemmen roepen op eens: Ciga muchacha! Zoo roept men gewoonlijk de dienstmeisjes.

Een oud privilegie der stad, uit kracht van hetwelk op dezen dag alle inkomende eet- en drinkwaren, voor zoo verre die een man op zijn' rug dragen kan, accijsvrij en gevolgelijk beterkoop dan op andere marktdagen zijn, vermeerdert met ieder oogenblik de massa der menigte, uit welke hier en daar welbepakte huisvaders, van hunne dienstmeisjes verzeld, den weg naar hunne woning nemen.

Aldaar aangekomen, vergeet ook de armste zijne gewone soberheid; zonder roes kan de buena noche onmogelijk voorbijgaan; wijn en gebak worden in overmaat genuttigd; zelfs de anders ingetogene vrouwen drinken meer dan gewoonlijk, en stemmen, als van eene inwendige bedwelming van blijdschap aangegrepen, mede in het algemeene jubel. Zelfs de geringste moet, als zijne beurs zulks eenigermate toelaat, een' kalkoen op zijne tafel hebben, (een voor den kersnacht gespaard lekker beetje) dien men, om hem een' voortreffelijker smaak te geven, lang vooraf met noten en olijven gevoederd heeft.

Naauwelijks is het Bacchantische maal geëindigd, en de bron der met Valdepenas gevulde bokshuid uitgeput, of alles stroomt van nieuws op de straten en pleinen; muzikan-

[p. 529]

ten en liedjeszangers zwerven rond; verliefde avonturen worden ondernomen; bacchus gave gist in aller hoofden; en zoo gaat het in den draaistroom van uitgelatene blijdschap voort, tot dat, tegen twee ure na middernacht, de klokken der kerken en kloosters tot de kersmis luiden. Het gewoel bedaart, en in deze stemming snelt het bedwelmde volk naar de bedehuizen!

Ik kan met waarheid verzekeren, dat, in den kersnacht van 1809, (of de oorlog, die zoo menigen band der zedelijkheid verbreekt, moest eene uitzondering op den gewonen regel gemaakt hebben) in verscheidene kerken, na het eindigen der mis, het orgel bij het uitgaan den Fandango speelde, even alsof men het aandachtige volk uit eene korte inspanning wilde wekken, en in zijne vorige uitgelatene luim verplaatsen.

In de jaren van oorlog was op het schiereiland de kersnacht, gelijk in het algemeen alle kerkelijke feesten, op welke de matige Spanjaard doorgaans meer dan gewoonlijk drinkt, voor de vreemdelingen, die zich toenmaals in Spanje bevonden, voornamelijk voor enkele zich vermakenden, zeer gevaarlijk. Het volk had zich grootendeels bij den wijn vergeten, of veinsde zich, om des te ongestrafter buitensporigheden te kunnen begaan, dronkener dan het was; tevens was hetzelve door een gloeijend fanatismus aangestoken, hetwelk in zijn' waan den moord van een' uitlandsch' vreedzaam' soldaat voor een des te heiliger werk hield, wanneer hij op een' feestdag, of, gelijk in den kersnacht, onder den sluijer van een' Godgewijden nacht, werd omgebragt. De policie moest een waakzaam oog houden; de patrouilles werden verdubbeld; zelfs de kerken met sterke wachten bezet. Ik had eens in de kerk van San Salvador, de voormalige Jezuitenkerk, de schoonste van Madrid, in den kersnacht met vijftig man de wacht, en naauwelijks bleven mij somwijlen een paar man overig, zoo veel hadden de anderen te doen, deels met geschillen te beslissen of beschonkenen uit den weg te ruimen, deels met rustverstoorders of verdachte lieden, wier mantel den in den gordel stekenden dolk slecht verborg, in hechtenis te nemen.

Bedaard, als de zon na een' langen hevigen storm, verrijst de dag na dezen woeligen nacht. De hartstogten hebben uitgeraasd; eene algemeene stilte bedekt Madrid; en, wanneer men nu hetzelfde volk devotelijk naar de kerken

[p. 530]

gaan, en vandaar stil naar huis keeren ziet, zou men de beelden van den vorigen nacht voor een door eenen droom verwekt goochelspel der verbeelding houden.