Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Eenvoudig middel tegen de muggen.

De Mug (culex pipiens, os aculeis setaceis intra vaginam flexilem, volgens blumenbach) van onze landstreken is een hoogst bekend insekt, dat tot het geslacht der vliegen behoort; het heeft, in plaats van een' mond, gelijk de vlieg (musca), een' spitsen, harden en hollen snuit, met welken het de huid doorboort en het bloed van dieren en menschen uitzuigt, en waarmede het zich in diervoege vervult, dat deszelfs ligchaam er stijf door opgespannen wordt; deszelfs borst is breed en verheven, en heeft eene groenachtige kleur; het heeft zes zeer lange beenen, die uitwendig gekromd zijn; de achterste zijn veel langer dan de voorste; de buik bestaat uit negen plaatjes of ringen; de kop is klein; de oogen zijn zwart, en boven dezelve zijn twee met baarden bezette sprieten geplaatst: het schijnt, als 't ware, bijzonder een menschenvijand te zijn, daar de Natuuronderzoekers beweren, dat hetzelve het bloed der menschen veel driftiger bemint dan dat der dieren^(*); gelijk weder andere insekten meer bijzonder den oorlog tegen de dieren voeren;

(*) Men zie valmont de bomare, IIde D. pag. 119.

[p. 431]

men denke slechts aan de paardenvlieg, (oestrus equi en oestrus bovis, volg. linn. en blumenb.)

Bijzonder gaarne houdt dit voor den mensch zoo lastig diertje zich in lage en waterachtige oorden op, waardoor wij hetzelve zoo overvloedig bezitten. In den zomer van het jaar 1809 ben ik in den Alblasserwaard, na de geweldige overstrooming van dien tijd, getuige geweest van den jammer dezer plaag; bij avond kwamen zij bij zuidewind wel overvliegen, en vertoonden zich, boven de Rivier, als eene wolk. Geloofwaardige ouden hebben mij verzekerd, dat, na de doorbraken van de jaren 1752 en 1760, bij warme zomers, derzelver aantal en vervolging zoo groot waren, dat men dikwerf nachten achter elkander zich niet naar bed durfde begeven, daar zij in den slaap bovenal het meest hinderlijk zijn, door den mensch weerloos te steken: door de warmte ook wordt, om mij zoo eens uit te drukken, hun steek-orgaan meer ontwikkeld, en het wondje meer ontstoken; vanwaar dan ook, in Oost en West, de muskieten zulke gevreesde vijanden zijn.

In welk verband intusschen de wording dezer diertjes tot het water staat, heeft mij niet mogen gelukken bij de Natuuronderzoekers verklaard te vinden, noch ook zelf door onderzoek te ontdekken; dit is zeker, hoe meer water, vooral stilstaand, geholpen door warmte, hoe meer muggen, en omgekeerd.

Er blijft mij nog overig, met een woord te spreken van hare piepende muzijk, vanwaar zij haren kunstnaam ontleent (culex pipiens): dit geluid schijnt niet voort te komen uit haren snuit, (mond hebben zij niet, gelijk wij gezien hebben) maar veroorzaakt te worden door de beweging harer vleugelen; dit staat dan ook in evenredigheid tot derzelver kracht en grootte; men denke slechts aan insekten van min of meer gelijksoortigen aard, die niet, gelijk deze, diptera, of tweevleugelige, maar viervleugelige (hymen optera) zijn, alsmede aan de horzels, meikevers enz., wier schilden of schalen zoo veel sterker zijn. Men zal mij tegenwerpen, dat de vlieg geen geluid onder het vliegen maakt; maar ik antwoord, dat de vleugels der mug anders georganiseerd zijn: zoo is b.v. de beweging der vlinders (papiliones) onhoorbaar, omdat derzelver vleugels met eene soort van dons bekleed zijn. Deze, in den eersten opslag vreemde, verklaring wordt voorts bewezen, door dat men de mug niet hoort zingen, als zij zit.

[p. 432]

Goedard zegt, dat de angel der mannetjes-muggen meer krachts heeft dan die der wijfjes: wij laten dit voor rekening van den Franschman.

Nu nog, ten besluite, het, in het hoofd van dit artikel, aangekondigde middel tegen den muggebeet. Men sluite, des avonds vóór het naar bed gaan, de gordijnen van zijne bedstede of ledekant, neme een weinig poeder van den alantswortel (rad. helen.), strooije dit op eene gloeijende kool vuurs, en late het ledekant met dezen rook eenige minuten vervullen; alsdan zal men de hatelijke insekten bedwelmd zien nedervallen, wanneer men ze gemakkelijk doodt, of anders bij het openen der gordijnen weg zien vliegen, en het dus geparfumeerde vertrek ijlings zal zien verlaten. Dit middel is eenvoudig, onkostbaar, en niet onaangenaam van reuk; terwijl men dit laatste nog kan vermeerderen, met een weinig poeder van de cort. cascar. er door te mengen: men neme het pulv. gross. De wilden zelfs gaan ons voor, met de muskieten door rook te verdrijven: hier te lande gebruikt men daartoe ook wel den tabaksdamp; dan, behalve dat die voor sommigen, bijzonder vrouwen, onaangenaam is, is dit hulpmiddel zelden voldoende, even min als notenboomentakken, of saliebladen; de damp eener smeulende lamp is eene remedie, bijkans erger dan de kwaal zelve.