Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 218]

Herinnering aan den veldtogt van Moscou.

Dit ijsselijk onheil is éénig in de Geschiedenis. Het leger van cambyses, begraven onder de zandgronden van Lybië; de togt van darius tegen de Scythen; het verslaan der Legioenen van varrus; de ramp van karel XII, leveren niets op, dat met die tooneelen van wanhoop en afgrijzen kan worden vergeleken, welke zulk eene verschrikkelijke herinnering hebben nagelaten.

Welk een groot en treurig schouwspel, dat van den doodstrijd van viermaal honderdduizend krijgslieden! De eindeloos lange weg, dien zij hadden af te leggen, op welken niets dan de overblijfselen van gehuchten en steden zich aan hunne blikken ontdekten; hun doodelijk stille togt, te midden van de strengste vorst, niet gedurende eenige dagen of weken, maar gedurende maanden, van welke iedere minuut geteld werd, elke seconde een verlies, een lijden aanbragt; een leger van slagtoffers, overgeleverd aan al de ijsselijkheden van den honger, zonder kracht om eenen woedenden vijand het hoofd te bieden, zijne wapens wegwerpende, zijn geschut verlatende, terwijl het zich een walgelijk voedsel betwist, bezield met ééne eenige gedachte, die van zijne terugkomst, hebbende slechts eenen aanblik, dien des doods.... Ziet daar trekken, welke tacitus ontbraken, toen hij, met zijne grootsche pen, het verslaan der Legioenen van varrus in de wouden van Feneberg te boek stelde! Maar zou wel al het vuur zijner genie, al dé tooverkracht zijner woorden voldoende geweest zijn tot het schetsen van die afgrijselijke tooneelen? Bestaan er genoegzaam aandoenlijke, genoegzaam krachtvolle uitdrukkingen, om den doodstrijd af te malen dier bleeke krijgslieden, die, plotseling, onder een stuiptrekkend lagchen, uit derzelver gelederen waggeiende, zich nog een oogenblik bewogen, verdoofde kreten aanhieven, en midden onder hunne spitsbroeders nedervielen, die met onverschilligheid voorbijtrokken?....

Het egoïsme was hun grootste ramp geworden; geene hulp toch was te verwachten van dien hoop menschen, die alleenlijk voorttrokken om hun lijden te verlengen, die slechts stilhielden om te sterven; de ziel was nedergedrukt, alle gevoel verdoofd, of liever, het ongeluk had geene getuigen meer, er bleven slechts slagtoffers over.

[p. 219]

Maar, terwijl geheele bataljons, onbewegelijk en verstijfd, te midden der woestenijen sneefden, verdwaalden andere ongelukkigen afzonderlijk in die verlatene oorden. Gelukkig, wanneer het toeval hen naar die lange rijen dooden henenvoerde, die van den doortogt des legers getuigden! Dan strekte hun dit bloedig spoor ten gids, en zij kwamen om, wanneer die afzigtelijke hulp ontbrak. Hoe menig vaarwel bleef ongehoord! hoe vele tranen bleven onafgewischt! Toen stortte buonaparte er geen: hij alleen had de misdaad bedreven, en hij alleen kende geen berouw.

Een dier ongelukkigen dwaalde, verlaten van zijne makkers, langen tijd in de slingerpaden van een onmetelijk bosch. Geene woning deed zich op. Bereikte hij een dorp, het was verwoest en ledig; ontmoette hij menschen, hij vond ze dood of stervend; eindelijk bespeurt hij den rook eener hut; hevig klopt zijn hart; maar hij waggelt op zijne halfnaakte voeten; nog sechts eenige weinige treden, en hij zal hulp vinden; maar hij wordt krachteloos; hij ziet het oord des heils, en kan het nïet bereiken. Nu zit hij op ééne knie neder, rukt de windsels van zijne voeten, en tracht ze in de sneeuw te verwarmen. Ach! hij merkt niet, dat de knie, waarop hij rust, reeds is bevroren; te vergeefs tracht hij weder op te staan: bij eene laatste poging hecht zich zijne bevrorene hand aan den grond. Zijn ontbloot aangezigt verstijft; vruchteloos zoekt hij levenskracht: ter naauwernood onderscheidt hij nog eenige naast hem voorbijtrekkende soldaten; maar hij kan geen geluid geven.

De voortgang der bevriezing levert eenen staat op, welken de Geneesheeren nog niet tot het voorwerp hunner beoefening hebben gesteld, en die toch al hunne aandacht verdient. Op het oogenblik, dat het leven op het punt staat te vervliegen, wanneer een onweêrstaanbare slaap den lijder nederdrukt, wordt die slaap plotseling gestoord door een ijsselijk gevoel, door eene vermoeijende rusteloosheid, welke de zintuigen wederom bezielt. Elk derzelve schijnt verwonderlijke pogingen te doen, om den vernielenden Engel, die het doodt, te weêrstaan; en in dezen hardnekkigen strijd bezwijkt het leven, indien het geene hulp erlangt.

Tot dezen staat dan overgegaan, gevoelt onze ongelukkige wederom eenig slaauw levensgevoel; de doorstraling des bloeds hervat zich, en, zijne oogen openende, ontdekt hij eene vrouw, die op zijn weeklagen toesnelt; zij ondersteunt, zij

[p. 220]

bemoedigt, zij sleept hem voort; nu bereiken zij den ingang der hut, en zien ook dáár een allerdroevigst schouwspel. Zestien soldaten, gelijk aan schimmen, staan onbewegelijk rondom eene menigte brandende boomen; geen hunner ruimt eene plaats in; niemand keert op het gerucht het hoofd om; zij zien zelfs elkander niet aan. De hulpvaardige vrouw roept hun toe, dat zij moeten omkomen, zoo zij zich niet van het vuur verwijderen; maar te vergeefs: zij zien en hooren niets; hunne oogen staan stijf; de handen maken stuiptrekkende bewegingen. Nog geene vijftien minuten waren verloopen, en niet één eenige leefde meer! Naar mate nieuwe soldaten die hut indrongen, zag men hen naar het vuur ijlen, zich sprakeloos op de lijken hunner spitsbroeders nederzetten, en, bevangen door de plotselijke verandering des dampkrings, dood naast hen nederstorten.

De honger vermeerderde het getal der slagtoffers. Mevrouw aurose bursay, door buonaparte uit Moscou gesleept, en zich op twee dagreizens afstand van Krasnoê bevindende, verkreeg, bij hooge gunst, een pakje rijstmeel. De buil scheurende, stortten daarvan eenige oncen op het leêr van het rijtuig van buonaparte: eensklaps werpt zich een man op dit handvol meels; hij verslindt het, en blaast oogenblikkelijk bij de raderen van het rijtuig den adem uit.

Doch, keeren wij tot den brand van eene der eerste wereldsteden terug; staan wij stil bij de heldhaftige opoffering harer inwoners, bij het gezigt van een leger, door vermoeijenis uitgeput, dat, in plaats van een verblijf van rust, niets dan eene uitgebreide vlakte voor zich ziet, bedekt met vlammende paleizen. Aanschouwen wij de soldaten, te midden van dien oceaan van vuur, gebukt gaande onder den roof; een geheel volk zonder schuilplaats, zonder brood, zonder hulp, in straten ronddwalende, bedekt met lijken. Neen, nimmer gaf de Hemel, in zijnen toorn, den menschen een schrikwekkender schouwspel; en, om het nog afzigtelijker te maken, stelle men zich buonaparte aan de vensters voor van het Kremlin, terwijl hij, koeltjes, de voortgangen van den brand gadeslaat, die hem staat te omringen, en voorneemt te vlugten bij het naderen van een gevaar, 't welk hem niet zou hebben doen sidderen, zoo het voor hemzelven niet gevaarlijk geworden ware!

Men zag toen in Moscou niet dan militairen, die de toe-

[p. 221]

gangen der huizen doorsnuffelden, de deuren openliepen, de bewoners uit hunne schuilhoeken sleepten, en de straten, zonder schoenen, zonder kleederen, of in zulk bespottelijk gewaad doorkruisten, dat slechts de wapenen hun nog het aanzien van soldaten gaven. De plundering had een nog schrikkelijker aanzien, door de geregelde orde, waarmede die, achtereenvolgend, aan al de korpsen van het leger werd veroorloofd. De soldaten, door de ellende en door hun Opperhoofd te eenemaal zedeloos geworden, overijlden zich geenszins in het drijven van een verboden handwerk; zij voerden een bevel uit; zij vervulden hunnen pligt. Gedurende dien tijd was buonaparte in het Kremlin teruggekeerd, alwaar hij door Italiaansche zangers muzijk deed maken. Muzijk, te midden van eenen verschrikkelijken brand en de wanhoopskerten van eene ronddwalende menigte!... Wie stelt zijner verontwaardiginge palen, bij het lezen van dit ontzettend verhaal?