Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Iets, over Susanna van Baerle, echtgenoote van constantijn huigens, en hunne kinderen.

(Vervolg en slot van bl. 127.)

Ieder kent den grooten constantijn huigens; ieder kent dien edelen staatsman, dien warmen beminnaar van zijn vaderland, dien smaakvollen, geestigen dichter; en evenwel

[p. 169]

schijnt aan geen onzer schrijvers de beminnelijke echtgenoote van dezen zoo algemeen geachten man bekend te zijn; en, wat nog meer te verwonderen is, niet éénen vond ik, die het getal en de namen van de kinderen van dezen beroemden vader naar wensch opgaf. Over de eene en de anderen iets in 't midden te brengen, is thans mijne bedoeling.

Alle schrijvers, die over c. huigens handelen, geven hem tot vrouwe susanna van baerle; en meest allen noemen haar eene nabestaande van den beroemden Amsterdamschen Hoogleeraar casparus barlaeus; schoon zij het onderling niet ééns zijn, in welken graad van bloedverwantschap zij elkander bestonden, daar eenigen haar als de dochter, anderen als de zuster van voornoemden Hoogleeraar opgeven. Tot de eersten behoort onder anderen het Vaderlandsch Woordenboek, oorspronkelijk verzameld door j. kok, waar zij, in het XXIste Deel, bl. 115, genoemd wordt ‘susanna barlaeus, dochter van den vermaarden Hoogleeraar caspar barlaeus;’ van welke opgave de ongerijmdheid ten volle blijkt, daar deze zelfde susanna casparusd^r. barlaeus, in het VIIIste Deel, bl. 947, van dat zelsde Woordenboek, gezegd was den 8 September 1652 in het huwelijk getreden te zijn met gerard brandt, Remonstrantsch Leeraar te Amsterdam^(*), waaruit genoegzaam de onnaauwkeurigheid van dusdanige woordenboeken blijkbaar is.

Met meer schijn van waarheid wordt zij derhaive door anderen^(†) als de zuster van den meergenoemden Hoogieeraar opgegeven. Huigens toch was met barlaeus bijna van éénen ouderdom; terwijl daarentegen susanna, de dochter van laatstgenoemden, in 1622 geboren werd, en dus van éénen ouderdom met de kinderen van c. huigens was^(§).

(*) Men vergelijke het Bijvoegsel op het Vaderl. Woordenh., IIIde Deel, bl. 206, en het Woordenboek van hoogstraten op het woord brandt (gerard).

(†) Bij voorbeeld door Mr. j. scheltema, Staatkundig Nederland. Een werk, dat met regt op den lof van naauwkeurigheid kan aanspraak maken, en aan hetgene men van deszelfs kundigen schrijver mag verwachten volkomen beantwoordt.

(§) B.v. christiaan huigens, de tweede zoon van constantijn, was den 14 April 1629 geboren, en dus slechts zeven jaren jonger dan susanna caspersd^r. van baerle; waaruit wederom duidelijk blijkt, met hoe weinig oordeel de zoodanigen te werk gaan, die de laatste als de moeder van den eersten opgeven, en hoe omzigtig men dusdanige woordenboeken moet gebruiken.

[p. 170]

Ik omhelsde derhalve dit laatste gevoelen, en hield de echtgenoote van den Heer van Zuilichem voor eene zuster van zijnen vriend barlaeus. Doch vóór eenigen tijd kwam mij in handen eene wapenkaart van een geslacht van van baerle. Gretig zocht ik naar onzen casper; maar hoe verwonderd was ik, hem op dezelve niet te vinden, evenmin als zijnen vader en broeders, maar er wel susanna van baerle, als echtgenoote van constantijn huigens, op vermeld te zien; zijnde zij aldaar opgeteekend onder de kinderen van jan hendriksz. van baerle en jacomina hoon. In 't eerst, door vroeger opgevatte vooroordeelen verblind, was ik genegen deze opgave als valsch te verklaren, meenende dat men, om aanzien aan deze familie bij te zetten, zonder eenig gezag zich de verwantschap met huigens had aangematigd. Echter oordeelde ik de zaak een nader onderzoek waardig; welk onderzoek niet dan zeer ten voordeele van deze M.S. wapenkaart is uitgevallen. Bij vergelijking toch met andere genealogiën, vond ik nergens eenige schaduw van kwade trouw; de overige opgaven konden alle den toets gerust doorstaan; hetgene, gevoegd bij andere overwegingen, mij genoegzaam overtuigde, dat susanna, de echtgenoote van constantijn huigens, niet de dochter van casper, maar wel van voorn. jan van baerle geweest is.

Vooreerst dan vindt men, noch in de brieven van barlaeus, noch in de gedichten van huigens, eenigen zweem van bloedverwantschap. Zoo noemt b.v. de eerste den anderen slechts Edele huigens, in eenen brief van aanbeveling van joach. van wickevoort, in 1635, en dus lang na het huwelijk van huigens, geschreven^(*), zonder dat deze brief eenig blijk van vermaagschapping draagt^(†).

Huigens was van een aanzienlijk geslacht, en bekleedde een der voornaamste ambten. Casper lambertusz. van baerle, de vader van den Hoogleeraar, was daarentegen geenszins in aanzien. Eerst bewaarder der Archiven te Antwerpen zijnde, vlugtte hij, tusschen de jaren 1585 en

(*) Deze brief, in de Latijnsche taal geschreven, is, in plaats van een voorberigt, gedrukt voor de verza neling van brieven van j. van wickevoort aan barlaeus; Mr. j. scheltema heeft van deuzelven eene Nederduitsche vertaling geleverd, in het 3de St. van het Iste D. van zijn Gesch. en Letterk. Mengelw. bl. 251 en volg.

(†) Zie de laatste aanteekening.

[p. 171]

1595, om de religie, van daar naar Holland, en werd te Bommel als Rector aangesteld, waar hij in 1595 overleed. De familie van baerle daarentegen, waarvan de door mij aangehaalde wapenkaart melding maakt, verbond zich door huwelijken met de voornaamste geslachten van ons land. Zoo waren b.v. de beide jongste zusters van susanna van baerle, ida en sara genaamd, gehuwd ieder met eenen zoon van frederik van dorp, Gouverneur van Tholen. Ida, namelijk, huwde met arend van dorp, Ridder, Admiraal van Holland; sara met philips van dorp, Raad en Hofmeester van drie Prinsen van Oranje^(*). De broeder van susanna, david genaamd, had bij zijne twee vrouwen (sara van erp en rachel godin) verscheidene kinderen, waarvan nog heden afstammelingen in leven zijn. Een van zijne zoons, met name hendrik, had in huwelijk debora tromp, waarbij eene eenige dochter, anna cornelia martina van baerle, echtgenoote van jacob emmery van wassenaar van buvenvoorde, Heer van Zuidwaddingsveen, beschreven in de Ridderschap van Holland enz^(†). Waaruit dus blijkt, dat dit geslacht van van baerle, eerder dan dat van casparus barlaeus, met dat van huigens overeenstemde, en geschikt was om aan constantijn eene echtgenoote te verschassen^(§). Niemand, bekend met de menschelijke zwakheden, achte deze opmerking gering.

Een ander bewijs meen ik daarin te vinden, dat geene der zonen of dochters van susanna casparusd^r. van baerle bij gerard brandt constantijn of constantia zijn genoemd^(**); hetgene zekerlijk zou

(*) Beide deze zusters worden vermeld in de genealogie der familie van dorp, te vinden in de werken van van leeuwrn, van hoogstraten, kok en anderen, maar komen daar alleen voor onder den naam van n. van baerle.

(†) Ook haar vindt men vermeld in de genealogiën van de familie van wassenaar, bij kok, hoogstraten, ferwerda en anderen te vinden. Zij was moeder van 8 kinderen.

(§) Welligt hadden echter deze geslachten éénen oorsprong, doch welke eenigzins verwijderd was. De huwelijken van de familie van baerle, waarvan ik de wapenkaart zag, met de geslachten le rideur, de bie, becker en anderen doen eenen Brahandschen oorsprong vermoeden. Daarenboven behelst deze wapenkaart slechts éénen tak dier familie; immers zij heeft aan het hoofd de woorden: ‘vervolg van de genealogie van de familie van bearle,’ en begint met het jaar 1429. Das kan het geslacht van casper barlaeus wel een andere tak van dezelfde familie zijn.

(**) Zij had vier zoons en twee dochters. De dochters waren corneli en anna genaamd; de zonen kasper, gerard, nog een gerard en johannes brandt; zijnde de laatste de grootvader van onze verdienstelijke dichteresse lucretia wilhelmina van merken.

[p. 172]

geschied zijn, indien de beroemde huigens de oom van hunne moeder waren geweest. Daarentegen vindt men op de meergenoemde wapenkaart de namen van constantijn, constans en constantia na dit huwelijk gedurig vermeid en als samilienamen geworden.

Uit het een en ander nu kan men, mijns inziens, gerust besluiten, dat de gemelde wapenkaart alle geloos verdient, en mitsdien susanna van baerle, echtgenoote van huigens, geenszins de dochter geweest is van casparus lambertusz. barlaeus, maar van jan hendriksz. van baerle en jacomina hoon^(*).

Wat nu betrest de kinderen van c. huigens en s. van baerle, ik zeide reeds boven, nimmer eenig schrijver gevouden te hebben, die derzelver getal en namen naar vereisch opgaven^(†). Uit de Sermones de vita propria constantini hugenii, van welke de geleerde Haarlemsche Rector p. hofman peerlkamp ons onlangs eene schoone uitgave heeft verschaft, leeren wij, dat zij te zamen vier zonen en eene dochter hebben gehad: constantijn, christiaan, lodewijk, philips en susanna. Philips vind ik nergens vermeld, waarvan welligt de oorzaak is, dat hij reeds in het twintigste jaar van zijn leven, en dus lang vóór zijn' vader, overleden was. Lodewijk wordt meestal n. huigens genoemd^(§); hij was asgevaardigde in het Edelmogend Collegie ter Admiraliteit op de Maze, en had in huwelijk jacoba teding van berkhout, waarbij onder anderen een zoon, constantijn genaamd, die tot echtgenoote nam philippina doubleth, dochter van philips doubleth en susanna huigens, zijne tante. Uit dit huwelijk werd susanna louisa hu-

(*) Het wapen van dezen jan van baerle was een goud veld met drie palen van sabel, en een zilver chef, waarop drie eekhorentjes van keel. Welk wapen de samilie van casper barlaeus gevoerd heeft, is mij niet gebleken. Wel vind ik nog twee andere wapens van van baerle; namelijk het eene een veld van keel met eene zilveren lelie, het andere ook een veld van keel met drie zilveren leliën. Alle drie deze wapens kunnen wel behoord hebben aan onderscheidene tekken van éene en dezelfde familie: want het verschil in wapens is meestal een zwak bewijs voor het verschil eener familie.

(†) De meesten noemen slechts drie zonen, en sommigen voegen hier nog eene dochter bij. Cf. Mr. scheltema, kok, hoogstraten en anderen.

(§) Zie hoogstraten, kok en anderen.

[p. 173]

gens geboren, welke de echtgenoote werd van den Baron van wassenaar, Heer van Ruiven. Zij was de laatste telg van dien naam van den grooten constantijn huigens^(*).

De dochter van constantijn huigens, susanna genaamd, trad in huwelijk met haren nees philips doubleth, zoon van philips doubleth, Heer van St. Anneland, en gefrtruid christiaansor, huigens, hare tante. Uit dit huwelijk werden, behalve philippina, die, gelijk wij zagen, de vrouw werd van haren neef constantijn huigens, den jongen, nog een zoon, philips, en eene dochter, constantia theodora, geboren. De laatste trad in huwelijk met mathijs hoeuft, Heer van Oijen en Onsenoort: de eerste, die Heer was van Moggershil, met hester quarles. Beiden hadden een talrijk nageslacht.^(†)

Zoo ik door het bovenstaande heb aangetoond, dat de be-

(*) Zij stierf in 1785, in 's Gravenhage, kinderloos. Cf. cl. p.h. peerlkamp, praf. in sermon. de vita propr. c. hugenii, p. XIII. Zij was niet de laatste afstammeling van c. huigens; maar de laatste, welke den naam huigens voerde.

(†) Nadat ik het bovenstaande had opgesteld, schreef ik den Hoogleeraar peerlkamp, om te weten, of hem ook gebleken was, wie de ouders van de vrouw van c. huigens geweest waren? en kreeg van zijn Ed. onder anderen het volgende tot antwoord: ‘Wie hare ouders geweest zijn, weet ik niet. - - - Ik heb ergens gezien, dat de vrouw van huigens gehouden wordt voor de zuster of dochter van caspar barlaeus. Ik geioof, dat de toevallige gelijkheid van namen, en de groote vriendschap, welke tusschen huigens en barlaeus bestond, de menschen tot deze dwaling gebragt heeft. Nu behoeft er slechts één te zijn, die dat hier of daar stelt, en de een schrijft den ander na, gelijk het bijzonder in die woordenboeken gaat. - Huigens is getrouwd 1626. De kinderen van barlaeus waren in 1624 nog zoo jong, dat zij om een boterham vochten. - - - Ook geloof ik niet, dat huigens eene zuster van barlaeus zoude nemen tot vrouw, zoo barlaeus eene zuster gehad heeft, en deze met de samilie uit Antwerpen hier te lande is uitgeweken: want de samilie van barlaeus was noch aanzienlijk, noch rijk. - - - Maar het volgende doet bij mij alles af. Er is in de Epistolae en Carmina van barlaeus, noch in de Epistol. van cunaeus, een bloedverwant van barlaeus, noch in de Momenta van huigens, eenig het minste spoor van bloedverwantschap. - - - Toen huigens trouwde, schrees barlaeus een Epithal. Lib. III. Heroie. p. 383 sq. Daaruit blijkt, dat susanma of eene Amsterdamsche was, of ten minste aldaar woonde. Om kort te gaan, als men de Epistol. barlaei, p. 160, 167, 701, 221, en hugenii Mom Desult. p. 108 seq. naziet, kan men duidelijk zien, dat tusschen barlaeus en huigens in dit opzigt volstrekt geene bloedverwantschap bestond,’ enz. enz. - Door de hensche toestemming van den Hoogl. peerlkamp, plaats ik dit gedeelte van zijn Eds. brief aan mij.

[p. 174]

oefening der geslachtregisters hare nuttigheid heeft, en tot opheldering van duistere punten in de geschiedenis kan strekken, is mijn doel bereikt en mijne poging beloond.

W.J.C.v.H........

Amsterdam, 1820.