Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 89]

Iets, betrekkelijk Olivier van Noort.

Onlangs, in een onzer Maandwerken, gewag gemaakt vindende van opgemelden verdienstelijken Zeeman, den eersten der Nederlanderen, die, in de jaren 1598 tot 1601, de wereld, zoo als men het noemt, omzeilde, en, in het jaar 1602, te Rotterdam, in kwarto, het verhaal zijner reize uitgaf, onder den titel van Bcschryvinge van de voiagie om den geheelen Weirelt-cloot, herinnerde ik mij eene bijzonderheid, tot hem betrekkelijk, die gewis niet algemeen bekend zal zijn. Dezelve willende mededeelen, gevoel ik, dat het, om haar eenigzins belangrijk te maken, niet noodeloos geacht zal worden, vooraf iets te zeggen. - Dat hij de wereld omzeilde, schijnt op zich zelf niet veel te beteekenen, en had, wanneer hij het enkel deed, om aan eigen reislust te voldoen, weinig, hetgeen hem op eene vereerende nagedachtenis aanspraak kon geven. Doch men moet weten, dat hij zijnen togt deed in den tijd, toen Nederland, tegen den Spaanschen dwingeland, om zijne vrijheid streed, en toen deze, door aan hetzelve allen handel op Spanje te verbieden, hetzelve opwekte, om, in vreemde zeeën, zelf te gaan zoeken, hetgeen het uit Spanje gewoon was te halen; dat hij, met dat oogmerk, door Nederlanders werd uitgerust, om met vier schepen dien togt te doen, en dat hij dien niet volbragt, dan na de uiterste gevaren uitgestaan, en ontmoetingen met den vijand gehad te hebben, die hem tot de uitstekendste eer verstrekten. Hierdoor heeft hij verdiend, dat zijn naam blijve leven, en dat men zijnen togt in gedachtenis houde, van welken laatsten men, onder anderen, een kort berigt kan vinden in Neêrlands Heldendaden ter zee, uitgegeven in het jaar 1783, in het Iste D. No. 23, bl. 191, 192. Deze olivier van noort dan, te Utrecht geboren, sleet zijne laatste levensjaren, en overleed, te Schoonhoven. Men ziet aldaar nog heden, op zijne grafzerk, in de St. Bartholomaeus-kerk, een schip uitgehouwen, waaronder een kleed met sterren bezaaid, dan zijn wapen, zijnde in het midden gedeeld door eene bare, en onder en boven eene ster met zes punten. Daaronder staat, op eene banderolle, dit Latijnsch tweeregelig vers:

[p. 90]

hic ille est, totum velis qui circuit orbem, a magellano quartus oliverius.

en daaronder (hetgeen dit Latijn genoegzaam vertolkt en omschrijft):

hier rust de e. heer olivier van noort, in zijn leven capitein admiraal en capitein generaal over de eerste vloot, die uit deze nederlanden, door de straat magellanes, de geheele weereld heeft omgezeylt; sterft den 22 february 1627.

Volgens onze overlevering had hij twee zeer sraaije metalen stukjes geschut, in het jaar 1598 te Utrecht gegoten, welke met hem den toer om de aarde gemaakt hadden, gelijk een daarin gegraveerd opschrift vermeldde, met zich te Schoonhoven gebragt; doch de beschrijving dier stad van den Eerw. van berkum gewaagt slechts van één. Die stukjes had van noort, (volgens dezelfde overlevering) ter eeuwige gedachtenis, bij zijnen uitersten wil, aan de stad besproken, (van berkum zegt, vereerd) en zij werden aldaar, hoewel geenszins op eene zeer vereerende wijze, bewaard, tot dat men (tusschen de jaren 1770 en 1780, zoo wij ons niet bedriegen) in het hoofd kreeg, om den stadhuistoren van een nieuw klokkenspel te voorzien. Men besloot toen (o schennis en schande!) daartoe die stukjes, of dat stuk, tot vermindering van kosten, te laten versmelten, gelijk geschied is. Om echter eenige gedachtenis van de zaak te bewaren, werd, om de grootste klok, een paar dichtregelen gegoten, die, zoo ik meen, door wijlen Mr. d. hoola van nooten vervaardigd waren, en, naar mijn best onthoud, dus luidden:

mijn schor geloei op reis van dapperen van noort klinkt, na een lange rust, thans in een fraai accoord.

Dat heet eerst regt iemands lof tot de wolken verheffen! Weinig, denk ik, heeft de Held, bij zijn leven, vermoed, dat men hem, schier twee eeuwen na zijnen dood, zoo hoog vereeren zou.