Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

[p. 689]

De Bijbel en het Menschelijk Leven, elkander ophelderende Openbaringen Gods. Door J.C.A. Sander, Christenleeraar bij de Evangelisch-Luterschen te Zaandam, (thans te Haarlem.) Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck, 1821. In gr. 8vo. 394 Bl. f 3-12-:

Onze beoordeeling van dit werk moet kort zijn. Zij moet dit zijn, niet alleen van wege de ontzettende menigte werken en werkjes, die op aanmelding wachten, en zich nog iederen dag vermenigvuldigen, maar ook van wege den spoed, dien wij verpligt zijn te maken, om een zoo voortreffelijk boek dadelijk, zoo veel wij kunnen, aan te prijzen, en te gelijk van wege den inhoud, die geene andere dan korte en kernächtige mededeeling veroorlooft, zal men den goeden wijn niet benadeelen in de juiste schatting; hij moet hier geproefd worden, en laat zich volstrekt niet beschrijven. Gaven mij slechts de opschriften der onderscheidene hier voorkomende stukjes, beschouwingen, of overdenkingen, - hoe moeten wij dezelve noemen? - wij zouden meer dan ééne bladzijde gevuld hebben, en dit voor den Lezer zonder eenig nut. De Bijbel een Goddelijk Onderwijsboek, is de titel van het eerste korte vertoog, hetwelk, onzes inziens, overtuigend tot verstand en hart spreekt, en vooral daarom al aanstonds indruk maken moet, omdat het gerigt is aan hen, die ter goeder trouwe den Bijbel minachten, waarvan de mogelijkheid niet slechts voorondersteld, maar als eene daadzaak erkend wordt. Geheel dit vertoog is dus geschreven zonder eenigen schijn van verbittering of minachting. ‘Al heb ik,’ zoo eindigt hier de waardige Schrijver, ‘nu niet meer gegeven dan eenige wenken ter beschouwing

[p. 690]

van den Bijbel uit het regte oogpunt, en dus tot onzenuwing van zwarigheden, tegen hem ter goeder trouwe gekoesterd, zoo hoop en vertrouw ik toch genoeg gedaan te hebben, om hen, wien het om waarheid te doen is, op den weg te helpen, en achterdocht in te boezemen tegen alle, uit de hoogte gesprokene, bedenkingen te zijnen nadeele.’ - Een aantal opstellen van meer- of mindere uitgebreidheid volgen, hebben eene treffende Bijbelsche uitspraak of geschiedenis ten grondslag, en alle het doel en de strekking, om den Lezer te doen voelen: ‘Juist zoo als het hier geschreven staat, vindt gij het in uw' eigen' geest, in uw eigen leven, in uw eigen hart.’ Het is den Schrijver niet te doen om het bevestigen van leerstellingen, ook niet om zedeleer zonder dezelve, maar om, ten aanzien van beide, zuivere Bijbelwijsheid, als in den mensch en zijn leven voorhanden, te doen opmerken. Het spreekt van zelve, dat daardoor bij ieder vertoog het heilige boek hoog in onze schatting rijzen moet.

Hij, wien het enkel om moraal, of om ouder- of nieuwerwetsche dogmatiek te doen is, mag het boek ter zijde leggen; hij zou zich bij de lezing bedrogen zien, zoo ook hij, die hier eigenlijk gezegde uitlegkunde verwacht. Maar, wien het om overtuiging en warmte bij het lezen van den Bijbel te doen is, en gaarne, hoe meer hij veredeld en gezuiverd wordt door den Bijbel, dien Bijbel des te vlijtiger gebruiken en des te hooger waarderen wil, die leze dit boek, waarvan hij de lezing zekerlijk meermalen herhalen zal, en met ons de voortzetting, op welke hoop gegeven wordt, wenschen.

Het zal den Lezer intusschen gaan zoo als ons: bij de hooge waardering van het verstand, den smaak en het gevoel van den Schrijver, zal hem het eene stukje wel eens meer dan het andere behagen; maar hij zal tevens inzien, dat, den Schrijver zijn inzigt en gevoel te willen betwisten, vitterij en eene groote mate van onverdraagzaamheid zou kenmerken.

Het boek is voor den beschaafden stand gesteld. Wat stijl, toon en wijze van behandeling betreft, deze zijn

[p. 691]

hoog-ernstig; en mogen wij hetzelve, in dit opzigt, met de beste geschriften van den Duitschen ewald en den Joannes de Dooper van krom vergelijken. Wij gelooven, dat het de Lezers, die in gezegde Schrijvers behagen vinden, grootelijks zal voldoen, en tot wezenlijk nut en stichting zijn.