Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

De jonge Loys, Vorst der Franken, of de Rampen eener doorluchtige Familie. Door Mevrouw Augustine Gottis. II Deelen. Te Leyden, bij J.J. Thijssens en Zoon. 1820. In gr. 8vo. Te zamen 676 Bl. f 6-:-:

In onze verwachting, dat wij hier een romantisch verhaal zouden vinden van den moord aan Frankrijks laatsten Koning en diens ongelukkige aanhoorigen, vonden wij ons niet te leur gesteld; maar wij kunnen niet zeggen, dat deze inkleeding ons bijzonder behaagt, en wij vinden voor dezelve ook geene voldoende redenen. Pictoribus atque poëtis, cet., dit is waar, laten wij gelden, en keuren ook deze geschiedenis zeer geschikt ter bearbeiding voor het Tooneel en tot een Treurspel. Maar zoo, bij wijze van verhaal en tot eenen Roman gewijzigd, spant de bekende geschiedenis de aandacht te weinig, en dezelve ligt inderdaad ook te versch in het geheugen, dan dat de afwijking van de geschiedkundige waarheid den lezer niet zou hinderen. Waartoe behoeft hier ook die inkleeding en omslag? De ware en geheel echte geschiedenis is aandoenlijk genoeg; en waarom zouden de snoode bewerkers der ongehoorde gruwelen niet met hunne eigene namen en bij iedere gelegenheid genoemd worden? Het ‘de mortuis nil nisi bene’ moet, onzes inziens, hier niet gelden. Zoodanige moordenaars verdienen steeds genoemd te worden met verachting en afschuw; en wij weten niet, wat hiervan thans terughouden kan. Maar vooral ook, het tegenwoordig geslacht deed reeds lang den jongen lodewijk, en zijne vermoorde Ouders en Bloedverwante, genoegzaam regt, en houdt hunne nagedachtenis in eere; daartoe is nu de echte geschiedenis

[p. 681]

volkomen voldoende, en wij behoeven te dezen geene verzierselen en geene overdrijving. Men behoeft alzoo de deugden der ongelukkige slagtoffers niet hooger op te vijzelen, dan de daadzaken bevestigen. Waarlijk ongelukkige en onschuldig gehate en veroordeelde menschen behoeven, om op ons gevoel te werken, in een romantisch verhaal, dat geheel de houding heeft van geschiedenis, geenszins in zulk een' zuiveren, schitterenden glans te worden voorgesteld, als waren zij engelen. Daarenboven, dit verhaal mengt het ware en onware ondereen, zoodat wij dikwijls niet weten, wat daadzaak en wat verziering is. Wij twijfelen ook, of niet, bij het lezen van dit romantisch tafereel, evenzeer als, ja welligt nog meer dan bij het lezen der echte geschiedenis, het medelijden met den ongelukkigen zeer zal worden getemperd door de voorstelling zijner zwakheid en overdrevene vrees voor bloedstorting. Hoe veel onschuldig bloed ware niet vergoten geworden, en voor hoe veel leeds ware Europa bewaard had lodewijk doorgetast, en zich weten te doen gelden!! - Maar genoeg; dit gelde de geschiedenis, maar even sterk, zoo niet sterker, geldt het dit verhaal.

Hoezeer wij dan aan de bekwaamheid en schrijftrant van Mevrouw gottis gaarne regt doen, zoo meenen wij, dat het werk geene Nederduitsche vertaling behoefde, en dat men, bij ons voor het minst, van de verfoeijelijke Fransche gruwelen sprekende, en die terug willende roepen voor onze verbeelding, ook vooral dezelve moet oproepen voor het geheugen, en dus een schip een schip en eene schuit eene schuit moet noemen.

Het geschrift schijnt inderdaad ingerigt om de Fransche Natie op te winden tot het oude hooggaande gevoel van eerbied en liefde voor hare Koningen en het thans wederom regerend Huis, en die Natie tijdens de Revolutie tevens te doen voorkomen als het ongelukkig slagtoffer van misleiding. Wij stellen ons geen partij, en wenschen, dat de treurige ondervinding wijsheid zal geleerd hebben aan die Natie, en ook aan haren Gebieder. Omtrent den ongelukkigen lodewijk zegt het boek: Hij vleide zich in het bezit te zijn van de liefde zijner onderdanen; maar kon hij zich verlaten op de ligtzinnigheid van der Franken inborst? De tegenwoordige Koning zag bij buonaparte's terugkomst van Elba eene duidelijke proef, in hoeverre de Natie zich toen reeds van die ligtzinnigheid gebeterd had en vertrouwen verdiende!!

[p. 682]

Ons hinderden, gelijk in menig ander Fransch geschrift, ook hier de overmoed en laatdunkende trots bij een volk, dat aan Europa zoo veel te vergoeden heeft, en nog wel eene eeuw zich schamen moet, opdat men eindelijk zijne schande vergete. Zie hier een bewijs, dat ons ergert: ‘De Anglo-Saksen! een hoovaardig volk, en de eeuwige vijanden der Franken - een volk, dat ten allen tijde dien door den Hemel begunstigden bodem met een wangunstig oog beschouwde - een volk, eindelijk, dat, naijverig op deszelfs nijverheid, kunsten en talentrijke mannen, volgaarne en den ouden stam zijner Koningen en dien zijner onderdanen in het niet wilde doen verzinken. O hoogmoedig eiland!’ (Hier viel ons het quis tulerit Gracchos, cet. in.) ‘wanneer zal de tijd daar zijn, dat de Franken zich over uw verderf zullen kunnen verheugen? Hij zal zinken... deze verschrikkelijke Colossus, welke het geheelal wenschte te beheerschen. (Ei, ei! En wat wenschten die zelfde Franschjes onder napoleon?) Reeds beginnen zijne grondslagen te verzakken; vruchteloos wendt hij de sterkste pogingen aan, om zijn evenwigt in stand te houden; hij zal vallen... Verheug u, Lutetia! gij prachtvolle stad, waarin kunsten en wetenschappen haren zetel gevestigd hebben! Die vreemdelingen, welke uwen ondergang ten doel hadden, hebben uwe gebruiken, uwe zeden aangenomen;’ (God verhoede, dat dit waar moge zijn!) ‘met verwerping zelfs van hunne eigene moedertaal, hebben zij de uwe aangenomen.’ (Helaas!) ‘Verheug u! uw volk zal steeds het eerste zijn van alle de volken dezes uitgestrekten heelals. Het is wakker, beminnelijk, en goed; en wie zoude de vrouwen en dochters uwer Franken den prijs durven betwisten van bevalligheid en schoonheid? waar kan men meerder verstand en geestigheid vinden? Nogtans weten zij de zucht om te behagen met duizend treffelijke hoedanigheden te paren. Verheug u! uwe vrouwen spannen de kroon boven alle andere vrouwen!’ - Wij hooren, wie het zegt, Nederlandsche Lezeressen! Difficile est satiram non scribere; maar - de vogel is het schot niet waard.