Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

De Aarde en hare Bewoners, volgens de nieuwste Ontdekkiugen; uit het Hoogduitsch van E.A.W. von Zimmermann. Met Platen. VIIde Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. In gr. 8vo. Brazilië, VIII en 162; Chili en Patagonië, 180 Bladz. f 3-12-:

Dit nuttig en belangrijk werk houdt zich op den duur staande, en de vermeerderde spoed, waarmede het uitkomt, schijnt van belangstelling des Publieks en een goed vertier te getuigen. Dit deel stelt ons Brazilië en Chili voor. (Wij zouden in het vorige deel liever Peru en Chili, of de Westkust, en in dit Brazilië met Paraguay en Patagonië, of de Qostkust, hebben bijeengevoegd.) Men ziet uit het getal der bladzijden, dat het kleinste gedeelte van dit boek aan Brazilië, het grootste aan Chili en den Zuidoosthoek is toegewijd; hoewel Brazilië tegenwoordig veel meer belang wekt, en de bronnen tot kennis van hetzelve thans ook menigvuldiger zijn. Het is ons moeijelijk, reden van deze onevenredigheid te geven.

De beschrijving van Brazilië, hoewel minder volledig dan men misschien zou hebben kunnen wenschen, bevat nogtans het meeste wetenswaardige betrekkelijk dat land, en is door den kundigen Vertaler met eenige aanteekeningen op de pas uitgekomene Reis van den Prins van Neuwied (die zimmermann niet kon kennen) verrijkt. Voorts zijn, naar het algemeene plan des werks, de oude zoo wel als de nieuwe Reizen in Brazilië daarin opgenomen; vooral vinden wij vele wetenswaardige bijzonderheden van den Franschman lery, en daaronder zeer goede berigten wegens het menschenten, waaromtrent de Brazilische stammen berucht zijn. Enkele misslagen stippen wij hier aan. De 80 Duitsche mijlen, welke zich Brazilië langs de zee uitbreidt, zullen wel 800 moeten zijn (bl. 10), en de bevolking van Rio de Janeiro was niet in 1717, maar in 1817, 100,000 inwoners, (bl. 42.) Ook moet men de Rio St. Francisco, die op bl. 14 voorkomt,

[p. 666]

wèl onderscheiden van de meer zuidelijke rivier van dien naam in het Gouvernement St. Catharina, (bl. 44.) Para ligt (bl. 17) 3 uren en 24 minuten westelijker dan Parijs, dat is meer dan 50 graden, daar de Zon elke 15 graden verder een uur later in de middaglijn komt: de uitdrukking in den tekst is dus niet volkomen juist. Op bl. 19 moet Maragnan in Maranhao, en op bl. 33 Pomeranzen in oranjeappelen veranderd worden. Omtrent de stad St. Paul (bl. 45) raadplege men de Reizen van mawe, die aan deze stad een' veel edeler oorsprong toekent, dan hier volgens de oude en zekerlijk vrij algemeene volksverhalen geschiedt. De ingenios op bl. 50 moeten in engenhos, en de pistazien (bl. 52) in pistaches veranderd worden. Het cacettéren op bl. 61 zal wel facettéren moeten zijn. Onder de groote rivieren is de Rio Doce vergeten, bij haren uitloop, volgens den Prins van Neuwied, tweemaal zoo breed als de Rijn.

De berigten wegens Chili zijn zeer uitvoerig en belangrijk, te meer daar men over 't algemeen zoo weinig van dit land weet, hetwelk zich thans onder den Generaal st. martin tot eenen vrijen Staat heeft gevormd, en de Spanjaarden in Peru hevig bestookt. Onder de vele merkwaardigheden van dat land noemen wij op: de paarden met horens, en eene andere soort met gespletene hoeven, (bl. 39, 40;) de Chilische zwaan, van boven zwart, van onderen wit, (bl. 42;) den zeepboom, die eene goede en schuimende zeep geeft, (bl. 28;) het merkwaardige Volk der Araucanas, of Araukers, een oorlog met hetwelk tot een beroemd Spaansch heldendicht stoffe heeft opgeleverd, wier erfelijke Koningen en verkiesbare Veldheeren, gelijk bij de oude Duitschers, nimmer in één' persoon vereenigd zijn, (bl. 86;) den dood van den Gouverneur valdivia, wien men, even als cyrus, gesmolten goud in den hals goot, doch levend. (Deze gebeurtenis zou in 1599 voorgevallen, en de stad Valdivia door hem reeds in 1551 gebouwd zijn. Zou dan deze bevelhebber hier 48 jaren achter elkander het bewind gevoerd hebben? Zie bl. 103, 104.) Bij gelegenheid der eilanden van Chili (Juan Fernamdez, Masa Fuera, en den Archipel van Chiloë) wordt de geschiedenis van alexander selkirk verhaald, naar welken robinson crusoë verdicht is. Hoe vruchtbaar ook Chili zij, de bevolking en bebouwing moet, volgens vancover, ten minste in de omstreken der hoosdslad, gering en armoedig zijn. Wij mogen hopen, dat de

[p. 667]

herstelde onafhankelijkheid dit alles meer omhoog zal helpen. Ten minste in Cujo, of Oostelijk Chili, aan den voet der Andes gelegen, kan men reeds aanmerkelijke verbetering zien. Volgens den Amerikaanschen Afgevaardigde prevost, die hier in 1807 was, bezit de hoofdstad Mendoça, 300 uren van Buenos-Ayres gelegen, en met 20,000 inwoners bevolkt, sedert de Omwenteling van 1810, de gemakken zoo wel als de aangenaamheden des levens: onder den Spaanschen alleenhandel bezat men er naauwelijks de eerste behoeften. De huizen, door twee Italiaansche bouwmeesters gesticht, vooral de kerken, zijn zuiverder van smaak, dan elders in Amerika. De Generaal st. martin heeft er eene wandeling met Italiaansche populieren doen aanleggen. De handel tusschen Chili en Buenos-Ayres, waarvan de stapel te Mendoça is, moet van veel belang zijn, als men bedenkt, dat de reeds genoemde Reiziger, bij zijnen overtogt over de Andes, 27 karavanen met muilezels zag, waarvan de minste 15 en de sterkste 55 dezer dieren bevatte. Het land rondom Mendoça is als een tuin aangebouwd; de wijngaarden zijn zeer voordeelig, en geven wijn, brandewijn en razijnen voor Buenos-Ayres. Men kweekt tarwe, heeft weilanden, en alle Europesche vruchten. Deze latere berigten kon zimmermann nog niet hebben. Zij toonen echter, met zijne korte beschrijving van Mendoça (bl. 121) vergeleken, hoezeer die streken moeten vooruitgegaan zijn.

Bij Patagonië worden ook de Malouines of Falklands-eilanden, en het armzalig Vuurland, uit de beste bronnen beschreven, en daarmede Amerika geëindigd. Over 't geheel levert dit deel weder eene zoo aangename en onderhoudende als nuttige lectuur op.