Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

De Ouderdom. Eene Leerrede, door J. Scharp, Ridder, Lid van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, Doctor der Godgeleerdheid, en Predikant te Rotterdam. Tweede Druk. Te Rotterdam, bij J. van Baalen. 1821. In gr. 8vo. Behalve het voorwerk, 67 bl. f :-12-:

‘Welk eene preek! zeven-en-zestig bladzijden groot! Rekent men nu nog den tijd, met het gezang en gebed verloopen, hoe lang moet dan de Godsdienstoefening wel geduurd hebben?’ Zacht, lezers! ge ontvangt hier - niet alles, wat Do. scharp heeft uitgesproken; hij betuigt, dat hij zeer veel heeft moeten achterlaten, vooral in het eerste gedeelte; maar - alles, wat hij, NB. tegen zijne gewoonte, had geschreven, zonder deze afwijking aan iets anders dan aan eene luim, misschien veroorzaakt door het hem mingewone, om, voor een gedeelte, te willen spreken in een' betoogtrant uit menschkundige waarnemingen van het dagelijksche leven, te kunnen toeschrij-

[p. 649]

ven, vooral niet aan het oogmerk om deze preek te doen drukken. o Neen! alleen omdat zoo velen hem verzochten, dat hij zijn geschrift hun leenen wilde, geeft hij, de gevolgen van dat uitleenen willende voorkomen en allen op eenmaal voldoen, deze leerrede uit, alleen voor zijne gemeente; en daar nu dezelve in meerder handen, dan in die dezelve afschrijven wilden, komen zal, verzoekt hij, dat men deze betuiging wel in het oog houde. Dat begrijpen nu alle voorproevers van het publiek, zoo als de Ridder de Recensenten, op het voorbeeld van Mr. weiland, noemt, wier kritiek hij schijnt te willen ontgaan; maar - wat er nu verder volgt, dat er aan dit opstel niet meer tijd, dan om eene gewone leerrede (van 67 bladz.?) te schrijven, heeft kunnen besteed worden, en dat iemand, die hoe langer hoe meer tot doordenken en ernst gestemd wordt, niet iets bevalligs zoude kunnen schrijven, dat begrijpt althans de steller dezer beoordeeling niet, die evenwel veel minder bevalligs dan deze leerrede gelezen heeft, dat de vrucht van minder doordenken en ernst was. Hij is blijde over de luim des nu zoo ernstigen mans, bij wien (maar dit zijn de woorden van Do. scharp) het vlagge en puntige zoo aflijt, en is hem dankbaar voor zijne voldoening aan het verzoek zijner hoorders.

Zonder nu juist deze leerrede als zoodanig te willen beoordeelen, of aanmerkingen te maken op de uitvoerigheid derzelve, welke wij van scharp wel gewoon zijn, betuigen we onzen wensch, dat dit stukje velen ouden en jongeren van jaren bekend worde en ten zegen verstrekke! Waarlijk, men zal er veel uit leeren, zeer veel zich herinneren, en het hart heilzaam bewogen gevoelen door gewaarwordingen, die niet kunnen nalaten dat heil te doen beijveren, dat zich, in verschillende jaren en standen des levens, aan eene verlichte godsvrucht aansluit, en bij den grafkuil nog doet juichen.

Onze lezers mogen eenigermate hier eene schets vinden van scharp's leerrede, opdat die hen uitlokke, om zich dezelve aan te schaffen.

[p. 650]

Na eene voorrede of voorafspraak, die, onder twee voorwaarden, toestemmend de vraag beantwoord, of een leeraar doelmatig handelt, wanneer hij over de bijzondere levensstanden opzettelijk en uitvoerig tot zijne gemeente spreekt, en dit op de verschillende jaren des levens te hebben toegepast, (staat hier, bl. 3, niet standen te veel bij?) geeft hij zijn onderwerp op, voor welks behandeling hem tot tekst dient, Prediker XII:1^b. Men vindt echter veel meer, dan eene behandeling van die woorden alleen. Eene zoogenoemde inleiding is eene uitweiding over Salomo's lofspraak op den ouderdom, Spreuken XVI:31, in welke ons echter het vernuft, dat den moedwil zijn' rietstok geeft, om op de dorenkroon te staan, niet bevallen wilde. Hierop wordt, I. het verband der woorden bezien, en de trekken der schilderij opgemerkt, met welke Salomo zijne uitspraak versterkt. De uitvoerigheid hier zij nu op den predikstoel te onpas geweest, en daarom denkelijk vermeden, met genoegen zal men toch lezen, hoe scharp redent over hetgene men heeft Pred. XI:7 (waar H. XII had moeten aanvangen) tot H. XII:8. Het verwonderde ons, dat de oude overzetting, die, vs. 5, vrij eenparig, voor lust, den Oosterschen heester, Capparis, den Kapper heeft, over welken men onder anderen shaw's Reizen door Barbarijen ezv. II. 77 in de uittreksels en bijlagen kan naslaan, door scharp niet is overgenomen. In het tweede stuk wordt eerst, uit gronden van menschkunde en ondervinding, de uitspraak over den ouderdom, als kwade dagen, en jaren, in welke men geen' lust heeft, gestaafd. Vijf zoodanige gronden worden hier aangevoerd; regt menschkundig: laat ons niet te uitvoerig worden, en derzelver vermelding vermijden, bij welke het te moeijelijk zijn zoude, stalen van scharp's kunde en vernuft aan onze lezers te onthouden; met die kunde en dat vernuft bepaalt hij ook, ten tweede, de genoemde uitspraak, in vier bijzonderheden voldingende, dat dezelve den ouderdom niet vernedert tot een' vloek. Het derde stuk moet aanwijzen het nut van Salomo's teekening voor alle

[p. 651]

levensstanden en jaren, zelfs voor de vrolijke jeugd, waartoe strekt de ontwikkeling der volgende stellingen: 1^o. Godsdienst en deugd is eene zaak van heldere kennis en gezet onderzoek, 2^o. van het levendigste gevoel, 3^o. van aanhoudenden en manmoedigen strijd en altijd moeijelijke overwinning. Zoo overtuigend dit gansche stuk is, zoo hartelijk zijn, in het vierde stuk, de lessen, met welke deze leerrede wordt besloten. Ze zijn de volgende: 1^o. Een verstandig mensch zal niet altijd driftig naar een' hoogen ouderdom verlangen, 2^o. Noch onmatig naar den dood, noch den ouderdom vreesachtig tegenbeven, bij het naderen der kwade dagen; 3^o. de derde les betreft den ouderdom zelven, en 4^o., de laatste, de jeugd.

Niemand zal de slijting van scharp's vermogens hier bemerken. Hij heeft eere van zijne luim. Het uitlegkundige werk, waarvan hij in de voorrede spreekt, ondernomen op verzoek der Rotterdamsche gemeente, volbrenge hij gelukkiglijk! Wie is niet nieuwsgierig naar hetzelve? Ons is van ergens verzekerd, dat, indien een uitvoerig werk van den Doctor eens het licht zien zal, men mogelijk ook anders over het Hooge Lied van Salomo denken zal. Wordt dit bedoeld? Hoe het zij, God spare den man, ten nutte der Christelijke kerk, nog lange, en zijn ouderdom drage versche en groene vruchten, velen tot verkwikking, voeding, sterking, vreugde! Deze leerrede wenschen wij schier nog meer in handen onzer jonge lieden dan der grijzen, en dat zij dan zoo veel voordeel met dezelve doen, dat ze eenmaal, oud geworden, mogen betuigen, zoo als het in van alphen's Lied van een' Grijsaard luidt:

Ik zong, als jongling, God is goed!

Als man leerde ik Hem danken;

Maar. nu mijn waggelende voet
De laatste treden grafwaarts doet,

Verdubbel ik die klanken.