Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Proeve eener Verklaring van den Algemeenen Zendbrief van Jacobus, door G. van Kooten, Predikant te Dordrecht. Te Amsterdam, bij W. Brave. 1821. In gr. 8vo. VIII en 314 Bl. f 2-6-:

De waardige van kooten, sedert bijna zeven jaren zoo verzwakt van gezigt, dat hem het lezen onmogelijk is, en, hoeveel ook, echter niet alles, voor zijnen werkzamen geest, hebbende aan de voorlezing, waartoe hem, op gezette tijden, huisgenooten, ambtsbroeders en vrienden ten dienste waren, verkoos daarom steeds eenig bepaald onderwerp, waarmede hij op den duur konde werkzaam zijn, en behandelde voor zijne gemeente vervolgstossen. Ik laat mij, zegt de hoogachtingwaardige man, eerst het geheel herhaalde malen voorlezen; prent mij dan den tekst in het geheugen; maak mij bekend met den grondtekst; spreek daarover met mijne vrien-

[p. 593]

den; laat nu en dan eenen der voornaamste uitleggers opslaan; verplaats mij, zoo veel mogelijk, in de omstandigheden van tijden en personen, en denk dan aanhoudend over mijn onderwerp, zoo lang (tot dat) het mij gelukt, naar mijn beste weten, den waren zin te verstaan. Zoo ontstonden meer dan veertig leerredenen over den brief van Jacobus, hier tot een geheel verarbeid.

Bij wien, die dit leest, wordt nu het medelijden met 's mans lot niet geheel overgewogen door hooge achting voor het voorbeeld van werkzaamheid en getrouwheid, dat hij, helaas! ook ter beschaming, geeft, vooral aan zijne medebroederen in de heilige bediening, en van die echte wijsheid, die, met de ramp voordeel doende, de goedheid Gods, ook in de bezoeking, lootmoedig vereeren kan?

Van eenen man, die, door zijne nutte arbeidzaamheid, gemoedelijke getrouwheid, heldere denkwijze, nederige vrijmoedigheid, en hartelijke ingenomenheid met de waarheid, die naar de godzaligheid is, maar ook door zijne geoefende zinnen in het woord der waarheid, in de achting deelt van allen, die hem kennen; wiens verdiensten 's mans ambtgenooten, in dezelfde gemeente, ook toen die het voorregt, haar in dezen leeraar geschonken, niet kende, gaarne zullen roemen, en die - dat veel beteekent - de bijzondere achting en vriendschap genoot van den zoo grooten bosveld: van zulk een' man, over zulk een onderwerp, te ontvangen, wat hij, altijd zijnen eigen' weg gaande, en nu niet zoo kunnende zien door den bril van anderen, overdacht en geschreven heeft, kan niet anders dan de vrienden des Bijbels en des zuiveren Godsdiensts zeer verblijden. De steller dezer beoordeeling is althans Gode dankbaar voor dit nuttig werk, en meer dan des schrijvers nederig oordeel prijze zijne lofspraak hetzelve den Christenen, tot welk kerkgenootschap zij behooren, ten gebruike aan. Van het Huisboek, dat ons clarisse, en van de Leerredenen, die ons stuart over dezen brief gaf, onderscheidt het zich te zeer, door oorspronkelijkheid, om het zelss eenigzins

[p. 594]

overtollig te achten; en, hoewel van alle praal van geleerdheid uiterlijk ontbloot, den Godsdienstleeraar, die over den brief van Jacobus gelukkig prediken, en den huisvader, die kennis en stichting aan zijn huisgezin mededeelen wil, kan het even dienstig zijn.

Vooraf gaat eene inleiding, bl. 1-30, over Jacobus, en den toestand der gemeenten in zijnen tijd. Hier moge het ons spijten, dat de schrijver, uit hoofde van zijn gezigt, niet heeft kunnen beproeven, in hoe verre zoude kunnen voldaan worden aan het (onvoldaan blijvend?) verlangen dier bijbelvrienden, die eene prijsvraag, ter verdediging van het kanoniek gezag dezes briefs, hebben uitgeschreven. Wij verschillen van van kooten nog omtrent den persoon van Jacobus, dien hij niet voor den zoon van Alpheus, een' Apostel, maar voor den oudsten halven broeder van Jezus houdt, denzelfden, van wien Gal. II:9, Handel. XII:17, XV:13-21, XXI:17, 18 de rede is, en hechten voor ons nog zeer veel gewigts aan het beredeneerde door greve, in deszelfs Onderzoek, bl. 63-72; een werk, dat, hoe vol van, in ons oog, paradoxe stellingen, daarom toch niet achter de bank moet geworpen worden. Van meer belang is de hier medegedeelde kennis van den toestand der gemeenten, aan welke deze brief gerigt is, dien van kooten in het jaar 62 stelt. Na met een woord van den invloed der leere aangaande de Christelijke vrijheid, en der Oostersche wijsbegeerte, gewaagd te hebben, wordt men uit de Apostolische schriften, hier naar derzelver tijdsorde opgegeven, tot een overzigt over de zedelijke gesteldheid der eerste Christelijke gemeenten geheel in staat gesteld, hetwelk niet weinig belangrijk is, ter bepaling van den tijd, wanneer, en de personen, aan welke Jacobus geschreven heeft.

Hierop volgt de verklaring des briefs zelven; kort, bondig, eenvoudig, en allerwegen den schranderen, liberalen en getrouwen Schriftgeleerde kenmerkende: hier en daar verrast ons een nieuw licht, dat over de zaken verspreid wordt, en ons den zelfdenkenden man doet

[p. 595]

zien. Wil men eene proeve? Zie hier, wat hij geeft over H. I:6. ‘Jacobus zal hier geleerd hebben, dat men, wijsheid begeerende, om in de verzoekingen en beproevingen des geloofs zich betamelijk te gedragen, niet mogt twijfelen, of tusschen beide staan, of men bij het geloof zoude blijven, dan of men - het Christendom zoude verzaken. - Zoodanige opvatting voegt, dunkt mij, juist in het verband, in hetwelk gesproken wordt van het gedrag der Christenen onder de beproeving van hun geloof. En de noodzakelijkheid van zulk een besluit, om bij het geloof te blijven, valt nu ook duidelijk in het oog, bij het lezen der reden - want die twijfelt, is eene bare der zee gelijk, die van den wind gedreven en op en neder geworpen wordt.’ Aangetoond hebbende, dat dit niet toepasselijk, althans te sterk toegepast is op het niet regt kinderlijk bidden met vertrouwen, wordt het volgende in dezen zin verklaard, (het ingevoegde woordje is achterblijvende:) maar die mensch, zulk een dubbelhartig man, ongestadig in alles, wat hij verrigt, meene niet, dat hij iets van den Heer ontvangen zal.

Achter de verklaring vindt men eene omschrijvende of aanvullende verklaring van den ganschen brief, in welke de verdeeling van hoofdstukken en verzen aangeteekend is; bl. 289-314. Dezelve is zeer waardig nevens die achter de Leerredenen van stuart gelezen te worden. Men zal dan zien, dat van kooten ook eenen zamenhang in dezen brief op het spoor gekomen is, zonder dien opzettelijk te zoeken, en zonder stuart daarom te gebruiken. Zie hier een ander staaltje; opzettelijk nemen wij weder H. I:6 ezv., dus omschreven: ‘Maar dat men dezelve (wijsheid in de beproeving) begeere, niet wankelende in zijn geloof; - want die in hetzelve wankelt, is gelijk aan eene bare der zee,’ ezv. Gaarne haalden wij nog aan des schrijvers verklaring van het IIde hoofdstuk, bij welke men zich zeker zal moeten verwonderen, hoe een schijnbaar verschil tus-

[p. 596]

schen Jacobus en Paulus zoo veel heeft kunnen wegen; maar - het zij genoeg!

De waardige leeraar vinde in de vele vruchten van zijnen arbeid voor waarheid en godzaligheid de aangenaamste vertroostingen, die hem de moeiten dezes levens verligten!